Samenvatting boek: met nieuwe ogen
De samenleving veranderd in een global village: meer oog voor cultuur en achtergrond van andere.
Ook toenemende belangstelling voor internationalisering.
Er is een proces van transculturalisatie op gang gekomen. Dit is een veranderingsproces met als doel
de realisatie van een gelijkwaardige positie van iedereen, ongeacht zijn culturele achtergrond. Een
transculturele attitude is een goed uitgangspunt.
Cultuur: een samenhangend stelsel van voorstellingen, opvattingen, kennis, gewoonten,
verwachtingen, waarden en normen dat de leden van een samenleving overdragen aan volgende
generaties.
Cultuur is dynamisch, er komen steeds nieuwe problemen op ons af en dus zullen we steeds naar
nieuwe oplossingen zoeken. We moeten afzien van stereotypen, maar voortdurend onszelf en de
ander moeten bevragen op de betekenis van cultuurelementen
Filosoof Jaap van Heerden ziet cultuur als een samenhangend stelsel van oplossingen voor bepaalde
problemen.
Sommige cultuurelementen blijven bestaan terwijl het probleem allang is opgelost. Dan heb je te
maken met een traditie: een oud cultureel gebruik dat de nieuwe krachten van differentiëren en
integratie tegengaat.
Cultuur bestaat uit normen en waarden
- Norm: een gedragsregel. Kan tweeërlei van aard zijn:
o Statische: de meerderheid gedraagt zich als in de norm beschreven
o Ideëel: men behoort zich als in de norm gesteld te gedragen.
- Waarde: een object dat voor de leden van een groep emotionele betekenis heeft, maar staat
ook voor de emotionele betekenis zelf die de leden van een groep ergens aan hechten.
Kloos: definities van cultuur in 5 categorieën in te delen:
1. Opsommende definities: samenhangend stelsel van kunst, wetten, gewoonten, enzovoort,
dat mensen zich eigen maken als lid van een bepaalde gemeenschap.
2. Historische definities: cultuur is het van de voorouders geërfde stelsel van gewoonten en
aannames dat ons leven bepaalt.
3. Normatieve definities: een samenleving bestaat uit mensen, de wijze waarop ze zich
gedragen wordt bepaald door hun cultuur.
4. Psychologische definities: cultuur is een gezamenlijk aangeleerd patroon van gedragingen
waardoor biologische behoeften gereguleerd worden.
5. Structurele definitie: cultuur bestaat uit vaste onderling samenhangende gewoonten van
bepaalde sociale groepen.
Een persoon kent meerdere culturen en sociale identiteiten kent naast zijn etnische cultuur, namelijk
sekse, opleiding, leeftijd, beroep, enzovoort.
Cultuurelementen zijn onderdelen van een cultuur die kenmerkend zijn voor een bepaalde
(groeps)cultuur.
Hulpmiddel om enig inzicht in een cultuur te krijgen, ui-diagram van Hofstede.
- Het bestaat uit een aantal elementen; waarden, rituelen, helden en symbolen.
- Deze worden zichtbaar gemaakt door praktijken, zoals tradities en cultuuruitingen.
- Een waarde is een object dat voor leden van een groep emotionele betekenis heeft, maar ook
de emotionele betekenis zelf die men ergens aan hecht.
, - Ui is een symbool voor verschillende lagen van cultuur, maar ook metafoor : hoe dieper je
snijdt, hoe meer tranen er komen.
- Bij een waarde kun je denken aan zelfontplooiing, zekerheid, gezondheid, vriendschap, respect,
carrier maken, gezinsleven.
- Ritueel is een sterk geformaliseerd gedrag ten aanzien van bepaalde waarden.
Veel rituelen hebben als functie mensen te helpen bij belangrijke overgangsfasen in het leven zoals
geboorte, puberteit, huwelijk. Deze rituelen worden overgangsrituelen genoemd.
Intensiveringsrituelen: die worden gehouden bij crises in de gemeenschap en dienen om
gemeenschapszin te versterken (dodenherdenking op 4 mei)
Een held is iemand die voor een groep een belangrijk identificatiemodel is. Het kan gaan om een
levende of reeds overleden persoon die eigenschappen vertegenwoordigt die in een cultuur in hoog
aanzien staan.
Een symbool is een voorwerp, een teken of een gebaar dat verwijst naar een persoon, een idee of
een kwaliteit. (kleding, woorden, gebaren, beelden kleuren enz.) (oranje dragen bij belangrijke
interland wedstrijden of koningsdag)
Muzische middelen zijn een goede manier om de transculturalisatie van de samenleving te
bevorderen. muziek, beeldende kunst, drama, spel en literatuur zijn belangrijke dingen die een
andere kant van de cultuur laten zien.
1.3 levensbeschouwing en religie
De mens is bewust van zichzelf, zijn verleden, heden en mogelijke toekomst. leidt tot een bepaalde
levensbeschouwing. Als deze levensbeschouwing de verklaring van allerlei verschijnselen en
gebeurtenissen buiten de alledaagse werkelijkheid zoekt, spreken we van religie
Bronislaw Malinowski gaat uit van het gegeven dat alle mensen in de hele wereld bepaalde
biologische, instrumentele en integratieve behoeften hebben en dat het de uiteindelijke functie van
de cultuur is om deze behoeften te vervullen.
Religie
- Religie wordt door sommigen gezien als onderdeel van cultuur, anderen maken onderscheid
tussen cultuur en religie omdat zij cultuur beschouwen als door de mens gemaakt en religie als
een openbaring vanuit een hogere werkelijkheid.
- Men kan religie ook zien als een complex van metaforische uitspraken en symbolische
gedragingen die een reflectie zijn van rollen en relaties, van waarden en normen, rechten en
plichten in het dagelijks leven.
- Religie heeft invloed op bijna alle terreinen van het leven en speelt dan ook bij veel van de in dit
hoofdstuk behandelde cultuurelementen een rol.
Soorten religies:
- Wereldreligies: Jodendom, Christendom enz.
- Natuurreligies: Winti, Saneria, Condomble. (aan dieren en voorwerpen wordt een ziel
toegekend.
Verschil religie en magie
- Roosens maakt het volgende onderscheid: bij magie horen inzichten, rituelen, praktijken en de
daarbij behorende voorwerpen, die te maken hebben met het immanente (het binnenwereldse,
relatief buitenmenselijke).
- Bij religie gaat het volgens Roosens om het transcendente (het buitenwereldse, relatief
buitenmenselijke).
, o Bij magie gaat het vooral om het manipuleren van onpersoonlijke, bovennatuurlijke
krachten.
o Als het gaat om manipulatie van krachten binnen een personalistische attributie, spreken we
vaak van sjamanisme.
o Voor religie geldt ook: vraag de ander naar zijn overtuigingen en respecteer zijn rituelen en
symbolen.
1.4 attributies
Iedereen zoekt naar een oorsprong van een probleem. Ieder mens zoekt een verklaring voor hetgeen
wat hem overkomt attributie
- Externe attributie: waarbij men de oorzaak buiten zichzelf zoekt.
- Interne attributie: waarbij men het probleem aan zichzelf toeschrijft
- Zingevende attributie: sinds ik dat infarct heb overleefd, ben ik meer gaan genieten van het
leven, het kan immers zomaar afgelopen zijn.
Elke cultuur kent wat betreft ziektes en rampspoed twee attributies: personalistische en de
naturalistische.
Wat betreft ziekte onderscheid men 3 aspecten:
- Sickness (de klacht)
- Ilness (de subjectieve wijze waarop men met de klacht omgaat, sterk cultureel bepaald)
- Desease (objectief vast te stellen oorzaak van de klacht)
1.4. personalistische attributie
Men zoekt de oorzaak van problemen of ziekten bij god, geesten of mensen. Soms schrijft men het
probleem toe aan kwade geesten die mensen kunnen aanraken, slaan of bezit van iemand kunnen
nemen. possessie (bezetenheid)
In veel culturen neemt men ook aan dat een vooroudergeest mensen onheil kan brengen om aan te
geven dat de familie op de verkeerde weg is. Mensen kunnen elkaar ziek maken, er is geen cultuur
waarin men dit niet beseft. Mensen kunnen elkaar ook bewust in de problemen brengen door
jaloezie of zwarte magie.
Mensen die denken betoverd te zijn, worden vaak echt ziek. Een verklaring zou het nocebo- effect
kunnen zijn: iedereen heeft weleens gehoord van het placebo- effect: als je geloofd dat een middel
werkt, dan werkt het ook.
Boze oog (nazar) : gelooft soms dat en elkaar bewust ongeluk bezorgt, ze spreken dan van het boze
oog.
- Dit komt in veel culturen voor en elke cultuur heeft er ook een nodige afweermiddel tegen
ontwikkeld. Zoals amuletten of symbolen die staan voor een bepaalde religie
- Amulet heeft een beschermende invloed op degene die hem draagt. (blz. 21)
Possessie (bezetenheid): het toeschrijven van ziekte en ogneluk aan bezetenheid door demonen kan
men in alle culturen aantreffen.
- Functie possessie: naarmate men de oorzaak van problemen eerder buiten zichzelf zoekt, ligt
een externe attributie als possessie meer voor de hand.
- Het is een geaccepteerde vorm van conflicthantering.
Voorbeelden van possessie
Jinn: om iets over possessie of bezetenheid bij moslims te begrijpen, moeten we eerst nagaan hoe de
bovennatuurlijke wereld in de islam beschouwd wordt. Die wereld bestaat uit ALLAH, engelen, jinns
en de duivel.
- Jinn en de duivel doen men schade aan.
De samenleving veranderd in een global village: meer oog voor cultuur en achtergrond van andere.
Ook toenemende belangstelling voor internationalisering.
Er is een proces van transculturalisatie op gang gekomen. Dit is een veranderingsproces met als doel
de realisatie van een gelijkwaardige positie van iedereen, ongeacht zijn culturele achtergrond. Een
transculturele attitude is een goed uitgangspunt.
Cultuur: een samenhangend stelsel van voorstellingen, opvattingen, kennis, gewoonten,
verwachtingen, waarden en normen dat de leden van een samenleving overdragen aan volgende
generaties.
Cultuur is dynamisch, er komen steeds nieuwe problemen op ons af en dus zullen we steeds naar
nieuwe oplossingen zoeken. We moeten afzien van stereotypen, maar voortdurend onszelf en de
ander moeten bevragen op de betekenis van cultuurelementen
Filosoof Jaap van Heerden ziet cultuur als een samenhangend stelsel van oplossingen voor bepaalde
problemen.
Sommige cultuurelementen blijven bestaan terwijl het probleem allang is opgelost. Dan heb je te
maken met een traditie: een oud cultureel gebruik dat de nieuwe krachten van differentiëren en
integratie tegengaat.
Cultuur bestaat uit normen en waarden
- Norm: een gedragsregel. Kan tweeërlei van aard zijn:
o Statische: de meerderheid gedraagt zich als in de norm beschreven
o Ideëel: men behoort zich als in de norm gesteld te gedragen.
- Waarde: een object dat voor de leden van een groep emotionele betekenis heeft, maar staat
ook voor de emotionele betekenis zelf die de leden van een groep ergens aan hechten.
Kloos: definities van cultuur in 5 categorieën in te delen:
1. Opsommende definities: samenhangend stelsel van kunst, wetten, gewoonten, enzovoort,
dat mensen zich eigen maken als lid van een bepaalde gemeenschap.
2. Historische definities: cultuur is het van de voorouders geërfde stelsel van gewoonten en
aannames dat ons leven bepaalt.
3. Normatieve definities: een samenleving bestaat uit mensen, de wijze waarop ze zich
gedragen wordt bepaald door hun cultuur.
4. Psychologische definities: cultuur is een gezamenlijk aangeleerd patroon van gedragingen
waardoor biologische behoeften gereguleerd worden.
5. Structurele definitie: cultuur bestaat uit vaste onderling samenhangende gewoonten van
bepaalde sociale groepen.
Een persoon kent meerdere culturen en sociale identiteiten kent naast zijn etnische cultuur, namelijk
sekse, opleiding, leeftijd, beroep, enzovoort.
Cultuurelementen zijn onderdelen van een cultuur die kenmerkend zijn voor een bepaalde
(groeps)cultuur.
Hulpmiddel om enig inzicht in een cultuur te krijgen, ui-diagram van Hofstede.
- Het bestaat uit een aantal elementen; waarden, rituelen, helden en symbolen.
- Deze worden zichtbaar gemaakt door praktijken, zoals tradities en cultuuruitingen.
- Een waarde is een object dat voor leden van een groep emotionele betekenis heeft, maar ook
de emotionele betekenis zelf die men ergens aan hecht.
, - Ui is een symbool voor verschillende lagen van cultuur, maar ook metafoor : hoe dieper je
snijdt, hoe meer tranen er komen.
- Bij een waarde kun je denken aan zelfontplooiing, zekerheid, gezondheid, vriendschap, respect,
carrier maken, gezinsleven.
- Ritueel is een sterk geformaliseerd gedrag ten aanzien van bepaalde waarden.
Veel rituelen hebben als functie mensen te helpen bij belangrijke overgangsfasen in het leven zoals
geboorte, puberteit, huwelijk. Deze rituelen worden overgangsrituelen genoemd.
Intensiveringsrituelen: die worden gehouden bij crises in de gemeenschap en dienen om
gemeenschapszin te versterken (dodenherdenking op 4 mei)
Een held is iemand die voor een groep een belangrijk identificatiemodel is. Het kan gaan om een
levende of reeds overleden persoon die eigenschappen vertegenwoordigt die in een cultuur in hoog
aanzien staan.
Een symbool is een voorwerp, een teken of een gebaar dat verwijst naar een persoon, een idee of
een kwaliteit. (kleding, woorden, gebaren, beelden kleuren enz.) (oranje dragen bij belangrijke
interland wedstrijden of koningsdag)
Muzische middelen zijn een goede manier om de transculturalisatie van de samenleving te
bevorderen. muziek, beeldende kunst, drama, spel en literatuur zijn belangrijke dingen die een
andere kant van de cultuur laten zien.
1.3 levensbeschouwing en religie
De mens is bewust van zichzelf, zijn verleden, heden en mogelijke toekomst. leidt tot een bepaalde
levensbeschouwing. Als deze levensbeschouwing de verklaring van allerlei verschijnselen en
gebeurtenissen buiten de alledaagse werkelijkheid zoekt, spreken we van religie
Bronislaw Malinowski gaat uit van het gegeven dat alle mensen in de hele wereld bepaalde
biologische, instrumentele en integratieve behoeften hebben en dat het de uiteindelijke functie van
de cultuur is om deze behoeften te vervullen.
Religie
- Religie wordt door sommigen gezien als onderdeel van cultuur, anderen maken onderscheid
tussen cultuur en religie omdat zij cultuur beschouwen als door de mens gemaakt en religie als
een openbaring vanuit een hogere werkelijkheid.
- Men kan religie ook zien als een complex van metaforische uitspraken en symbolische
gedragingen die een reflectie zijn van rollen en relaties, van waarden en normen, rechten en
plichten in het dagelijks leven.
- Religie heeft invloed op bijna alle terreinen van het leven en speelt dan ook bij veel van de in dit
hoofdstuk behandelde cultuurelementen een rol.
Soorten religies:
- Wereldreligies: Jodendom, Christendom enz.
- Natuurreligies: Winti, Saneria, Condomble. (aan dieren en voorwerpen wordt een ziel
toegekend.
Verschil religie en magie
- Roosens maakt het volgende onderscheid: bij magie horen inzichten, rituelen, praktijken en de
daarbij behorende voorwerpen, die te maken hebben met het immanente (het binnenwereldse,
relatief buitenmenselijke).
- Bij religie gaat het volgens Roosens om het transcendente (het buitenwereldse, relatief
buitenmenselijke).
, o Bij magie gaat het vooral om het manipuleren van onpersoonlijke, bovennatuurlijke
krachten.
o Als het gaat om manipulatie van krachten binnen een personalistische attributie, spreken we
vaak van sjamanisme.
o Voor religie geldt ook: vraag de ander naar zijn overtuigingen en respecteer zijn rituelen en
symbolen.
1.4 attributies
Iedereen zoekt naar een oorsprong van een probleem. Ieder mens zoekt een verklaring voor hetgeen
wat hem overkomt attributie
- Externe attributie: waarbij men de oorzaak buiten zichzelf zoekt.
- Interne attributie: waarbij men het probleem aan zichzelf toeschrijft
- Zingevende attributie: sinds ik dat infarct heb overleefd, ben ik meer gaan genieten van het
leven, het kan immers zomaar afgelopen zijn.
Elke cultuur kent wat betreft ziektes en rampspoed twee attributies: personalistische en de
naturalistische.
Wat betreft ziekte onderscheid men 3 aspecten:
- Sickness (de klacht)
- Ilness (de subjectieve wijze waarop men met de klacht omgaat, sterk cultureel bepaald)
- Desease (objectief vast te stellen oorzaak van de klacht)
1.4. personalistische attributie
Men zoekt de oorzaak van problemen of ziekten bij god, geesten of mensen. Soms schrijft men het
probleem toe aan kwade geesten die mensen kunnen aanraken, slaan of bezit van iemand kunnen
nemen. possessie (bezetenheid)
In veel culturen neemt men ook aan dat een vooroudergeest mensen onheil kan brengen om aan te
geven dat de familie op de verkeerde weg is. Mensen kunnen elkaar ziek maken, er is geen cultuur
waarin men dit niet beseft. Mensen kunnen elkaar ook bewust in de problemen brengen door
jaloezie of zwarte magie.
Mensen die denken betoverd te zijn, worden vaak echt ziek. Een verklaring zou het nocebo- effect
kunnen zijn: iedereen heeft weleens gehoord van het placebo- effect: als je geloofd dat een middel
werkt, dan werkt het ook.
Boze oog (nazar) : gelooft soms dat en elkaar bewust ongeluk bezorgt, ze spreken dan van het boze
oog.
- Dit komt in veel culturen voor en elke cultuur heeft er ook een nodige afweermiddel tegen
ontwikkeld. Zoals amuletten of symbolen die staan voor een bepaalde religie
- Amulet heeft een beschermende invloed op degene die hem draagt. (blz. 21)
Possessie (bezetenheid): het toeschrijven van ziekte en ogneluk aan bezetenheid door demonen kan
men in alle culturen aantreffen.
- Functie possessie: naarmate men de oorzaak van problemen eerder buiten zichzelf zoekt, ligt
een externe attributie als possessie meer voor de hand.
- Het is een geaccepteerde vorm van conflicthantering.
Voorbeelden van possessie
Jinn: om iets over possessie of bezetenheid bij moslims te begrijpen, moeten we eerst nagaan hoe de
bovennatuurlijke wereld in de islam beschouwd wordt. Die wereld bestaat uit ALLAH, engelen, jinns
en de duivel.
- Jinn en de duivel doen men schade aan.
