Approaches to Psychology
William E. Glassman & Marilyn Hadad, 6e editie, hoofdstuk 7 t/m 10
INHOUDSOPGAVE
Inhoudsopgave.............................................................................................................................................. 1
Hoofdstuk 7 ................................................................................................................................................... 2
Inleiding..................................................................................................................................................... 2
Methoden voor het bestuderen van ontwikkeling ............................................................................... 2
Problemen bij het interpreteren van ontwikkeling .............................................................................. 2
Ontwikkeling: een overzicht ..................................................................................................................... 3
Persoonlijkheid en gender rol ontwikkeling ............................................................................................. 4
Persoonlijkheid en zijn herkomst .......................................................................................................... 4
Perspectieven op persoonlijkheid......................................................................................................... 4
De ontwikkelingen van genderrollen .................................................................................................... 4
hoofdstuk 8 ................................................................................................................................................... 7
Inleiding..................................................................................................................................................... 7
Onderzoeksmethoden sociale psychologie .......................................................................................... 8
Problemen binnen de sociale psychologie............................................................................................ 8
Agressie ..................................................................................................................................................... 8
Definiëren van agressie......................................................................................................................... 8
Methoden ............................................................................................................................................. 8
Theorieën .............................................................................................................................................. 9
Prosociaal gedrag .................................................................................................................................... 10
Definiëren van prosociaal gedrag ....................................................................................................... 10
Theorieën van altruïsme ..................................................................................................................... 11
Overzicht (agressie en altruïsme in één tabel) ....................................................................................... 12
Hoofdstuk 9 ................................................................................................................................................. 13
Ingaan op de cognitieve benadering....................................................................................................... 14
Hoofdstuk 10 ............................................................................................................................................... 14
Marit Kamp©
,HOOFDSTUK 7
PERSPECTIEVEN OP ONTWIKKELING
Inleiding
Dit hoofdstuk gaat over de ontwikkelingspsychologie. Het bekijkt de processen in die gedrag
veranderingen door de tijd heen. De ontwikkelingspsychologie is in tegenstelling tot de vijf
benaderingen geen theoretisch perspectief, maar een studie van psychologie die zich focust op een
gebied, namelijk groei en verandering.
Methoden voor het bestuderen van ontwikkeling
Om de processen van ontwikkeling te beschrijven, moet je eerst weten wat de basisaspecten zijn van
ontwikkeling. Om achter deze basisaspecten te komen, moet men een longitudinal study doen. Dit is
een vorm van onderzoek doen waarbij een groep individuen wordt bestudeerd door de tijd heen. Deze
studies zijn heel informatief, maar ook heel moeilijk uit te voeren. Er is veel inzet van onderzoeker en
onderzochte nodig. Wanneer dit niet mogelijk is of de onderzoeker maar een klein deel van de
gedragsontwikkeling wilt bekijken, kan hij ook een cross-sectional study doen. Hierbij vergelijkt hij
verschillende leeftijdsgroepen die de rest van de kenmerken gelijk hebben. Ondanks dat de onderzoeker
probeert om zoveel mogelijk variabelen gelijk te houden, is het bij deze studie nog altijd moeilijk om de
oorzaak van een gedragsontwikkeling te verklaren. Er zijn namelijk bij iedere leeftijdscategorie ook
variabelen die bij deze generatie horen. Deze variabelen, die de onderzochte van buitenaf beïnvloeden,
worden confounding variabelen genoemd. Om de invloeden van confounding variabelen te verkleinen,
kan men ook een sequential design gebruiken. Hierbij worden de longitudinal en cross-sectional studies
gecombineerd: verschillende leeftijdsgroepen worden vergeleken door de tijd heen. Hierdoor
overlappen de generaties elkaar en wordt de invloed van confounding variabelen verkleind.
Problemen bij het interpreteren van ontwikkeling
Er zijn drie grote problemen die kunnen optreden bij het interpreteren van ontwikkeling:
1. Is ontwikkeling een continue verspreiding of bestaat het uit onderbroken stadia?
2. Kan een enkel model alle aspecten van ontwikkeling belichten (een domain-general model), of
hebben verschillende aspecten verschillende modellen nodig (een domain-specific model
3. Wat is het relatieve belang van erfelijkheid en omgeving bij het bepalen van de loop van gedrag?
Continuïteit of discontinuïteit
Gedragsontwikkeling kan verklaard worden als iets wat continue en stabiel verloopt, of als iets wat in
onderbroken stadia verloopt.
Algemene vs. specifieke modellen
Jean Piaget was overtuigd van domain-general model. Hij noemde zijn model equilibration: het
verlangen om een balans te houden tussen omgeving en de mentale structuren die we gebruiken om
deze omgeving af te beelden. Dit verlangen kan assimilatie (het integreren van nieuwe kennis in onze
bestaande cognitieve schema’s) of accommodatie (het veranderen van onze cognitieve schema’s als een
reactie op nieuwe kennis) teweeg brengen.
Erfelijkheid vs. omgeving
Erfelijkheid en omgeving kunnen op elkaar inwerken. Dit doen ze op verschillende niveaus:
Marit Kamp©
, • Niveau 1: Reaction range
Het genotype limiteert het fenotype, maar ook de kans dat de omgeving invloed uitoefent.
• Niveau 2: Epigenetic effects
Dit zijn de processen waarbij stabiele verandering in de uiting van genen optreden tijdens de
ontwikkeling.
Erfelijkheid en omgeving kunnen echter ook los van elkaar werken. Zo wordt bijvoorbeeld het
volwassen worden/maturation gezien als iets waar de omgeving weinig invloed op heeft. Op aarde is
lopen, ademen en drinken voor iedereen hetzelfde.
Ontwikkeling: een overzicht
Veel theoretici hebben geprobeerd om de ontwikkeling van de mens in kaart te brengen. De bekendste
theorieën komen van Piaget (cognitieve ontwikkeling van het kind), Erikson (sociaal-emotionele
oriëntatiepunten) en Kohlberg (ontwikkeling van morele redenering door de tijd heen). In deze
paragraaf proberen Glasmann en Hadad deze theorieën te combineren en om te vormen tot één kader
die de ontwikkeling van de mens beschrijft.
Leeftijd Fenomenen
< 5 jaar Fysieke groei
Spiercontrole: zitten, staan, lopen en kruipen
Zindelijkheid
Leren van taal
Intellectuele vaardigheden als: concentratie en
geheugentraining (Piaget: operationeel denken)
Hechting
Basale verschil goed en slecht
5 jaar – 12 jaar Fysieke groei
Motorieke vaardigheden verbeteren
Mogelijkheid om langer en dieper na te denken
(Piaget: concreet operationeel denken)
Bredere kennis van verschil goed en slecht
12 jaar – 20 jaar Ontwikkeling secundaire seksuele kenmerken
Denken in abstracte concepten (Piaget: formeel
operationeel denken)
Zelf-referentieel denken
Identiteitsformatie
20 jaar – 40 jaar Fysiek op zijn best
40 jaar – 50 jaar Afname van fysieke functies zoals gehoor en zicht
Kleine afname lengte
Grote hoeveelheid wijsheid en levenservaring
50 jaar – 60 jaar Fysieke functies nemen nog verder af
Risico’s op botbraken en hart- en vaatziekten
nemen toe
De functies van de zintuigen nemen verder af
> 60 jaar De snelheid van cognitieve processen neemt af
Het geheugen wordt slechter
Marit Kamp©
, Persoonlijkheid en gender rol ontwikkeling
Persoonlijkheid en zijn herkomst
Persoonlijkheid verwijst naar de gedragspatronen die karakteristiek zijn voor een individu. Iedere
persoonlijkheid heeft zijn karaktertrekken/traits. Dit zijn gedragspatronen die consistent terugkomen in
verschillende situaties. Meerdere personen kunnen dezelfde karaktertrekken hebben. Nog algemener is
de impliciete persoonlijkheidstheorie. Deze theorie gaat ervan uit dat er een algemeen cognitief
schema is voor menselijk gedrag waarmee gedrag van verschillende mensen verklaard en vergeleken
kan worden.
Perspectieven op persoonlijkheid
Vanuit elk van de vijf benaderingen is persoonlijkheid te verklaren en uit te leggen.
Benadering Verklaring Gedrag als…
Biologische Temperament zijn gedragskenmerken die Onderbroken proces
benadering zijn veroorzaakt door erfelijkheid. Dit zijn
o.a. emotionaliteit, sociaal zijn en angst.
Behavioristische De persoonlijkheid wordt gevormd door Continue proces
benadering ervaringen. Deze ervaringen zijn
opgeslagen in onze history of
reinforcement.
Cognitieve benadering Persoonlijkheid hangt samen met hoe wij Situatie-specifiek
dingen zien (sociale perceptie). De
theorie die sociale perceptie van een
cognitief perspectief bekijkt heet de
cognitieve sociale leertheorie.
Psychodynamische Persoonlijkheid wordt gevormd door de Onderbroken proces
benadering stadia die een individu (goed of niet goed)
doorloopt. Nature en nurture spelen
hierbij een belangrijke rol.
Humanistische Persoonlijkheid wordt (volgens Rogers) Continue proces
benadering gevormd door de motivatie van de
actualizing tendency. Het individu
probeert zijn self zo dicht mogelijk bij zijn
ideal self te brengen. Hierbij spelen
nature en nurture een rol.
De ontwikkelingen van genderrollen
Wanneer we gaan kijken naar de ontwikkeling van genderrollen is het belangrijk om als eerste een
duidelijk verschil te maken tussen het fysieke geslacht van mensen en de genderrol waarin ze zichzelf
zien. Het fysieke geslacht wordt gekenmerkt door seksuele kenmerken. De genderrol daarentegen heeft
niks met fysieke kenmerken te maken, maar gaat over de kenmerken, eigenschappen en rollenpatronen
die een maatschappij voor elk geslacht heeft bepaald. Deze rollenpatronen zijn bepaald op basis van
culturele tradities en sociale normen. De genderrollen kunnen veranderen door de tijd heen. Een
voorbeeld hiervan is dat men het in de jaren 50 normaal vond dat mannen broeken droegen en vrouwen
rokken, terwijl het nu niet meer dan normaal is dat vrouwen ook broeken dragen.
Marit Kamp©
William E. Glassman & Marilyn Hadad, 6e editie, hoofdstuk 7 t/m 10
INHOUDSOPGAVE
Inhoudsopgave.............................................................................................................................................. 1
Hoofdstuk 7 ................................................................................................................................................... 2
Inleiding..................................................................................................................................................... 2
Methoden voor het bestuderen van ontwikkeling ............................................................................... 2
Problemen bij het interpreteren van ontwikkeling .............................................................................. 2
Ontwikkeling: een overzicht ..................................................................................................................... 3
Persoonlijkheid en gender rol ontwikkeling ............................................................................................. 4
Persoonlijkheid en zijn herkomst .......................................................................................................... 4
Perspectieven op persoonlijkheid......................................................................................................... 4
De ontwikkelingen van genderrollen .................................................................................................... 4
hoofdstuk 8 ................................................................................................................................................... 7
Inleiding..................................................................................................................................................... 7
Onderzoeksmethoden sociale psychologie .......................................................................................... 8
Problemen binnen de sociale psychologie............................................................................................ 8
Agressie ..................................................................................................................................................... 8
Definiëren van agressie......................................................................................................................... 8
Methoden ............................................................................................................................................. 8
Theorieën .............................................................................................................................................. 9
Prosociaal gedrag .................................................................................................................................... 10
Definiëren van prosociaal gedrag ....................................................................................................... 10
Theorieën van altruïsme ..................................................................................................................... 11
Overzicht (agressie en altruïsme in één tabel) ....................................................................................... 12
Hoofdstuk 9 ................................................................................................................................................. 13
Ingaan op de cognitieve benadering....................................................................................................... 14
Hoofdstuk 10 ............................................................................................................................................... 14
Marit Kamp©
,HOOFDSTUK 7
PERSPECTIEVEN OP ONTWIKKELING
Inleiding
Dit hoofdstuk gaat over de ontwikkelingspsychologie. Het bekijkt de processen in die gedrag
veranderingen door de tijd heen. De ontwikkelingspsychologie is in tegenstelling tot de vijf
benaderingen geen theoretisch perspectief, maar een studie van psychologie die zich focust op een
gebied, namelijk groei en verandering.
Methoden voor het bestuderen van ontwikkeling
Om de processen van ontwikkeling te beschrijven, moet je eerst weten wat de basisaspecten zijn van
ontwikkeling. Om achter deze basisaspecten te komen, moet men een longitudinal study doen. Dit is
een vorm van onderzoek doen waarbij een groep individuen wordt bestudeerd door de tijd heen. Deze
studies zijn heel informatief, maar ook heel moeilijk uit te voeren. Er is veel inzet van onderzoeker en
onderzochte nodig. Wanneer dit niet mogelijk is of de onderzoeker maar een klein deel van de
gedragsontwikkeling wilt bekijken, kan hij ook een cross-sectional study doen. Hierbij vergelijkt hij
verschillende leeftijdsgroepen die de rest van de kenmerken gelijk hebben. Ondanks dat de onderzoeker
probeert om zoveel mogelijk variabelen gelijk te houden, is het bij deze studie nog altijd moeilijk om de
oorzaak van een gedragsontwikkeling te verklaren. Er zijn namelijk bij iedere leeftijdscategorie ook
variabelen die bij deze generatie horen. Deze variabelen, die de onderzochte van buitenaf beïnvloeden,
worden confounding variabelen genoemd. Om de invloeden van confounding variabelen te verkleinen,
kan men ook een sequential design gebruiken. Hierbij worden de longitudinal en cross-sectional studies
gecombineerd: verschillende leeftijdsgroepen worden vergeleken door de tijd heen. Hierdoor
overlappen de generaties elkaar en wordt de invloed van confounding variabelen verkleind.
Problemen bij het interpreteren van ontwikkeling
Er zijn drie grote problemen die kunnen optreden bij het interpreteren van ontwikkeling:
1. Is ontwikkeling een continue verspreiding of bestaat het uit onderbroken stadia?
2. Kan een enkel model alle aspecten van ontwikkeling belichten (een domain-general model), of
hebben verschillende aspecten verschillende modellen nodig (een domain-specific model
3. Wat is het relatieve belang van erfelijkheid en omgeving bij het bepalen van de loop van gedrag?
Continuïteit of discontinuïteit
Gedragsontwikkeling kan verklaard worden als iets wat continue en stabiel verloopt, of als iets wat in
onderbroken stadia verloopt.
Algemene vs. specifieke modellen
Jean Piaget was overtuigd van domain-general model. Hij noemde zijn model equilibration: het
verlangen om een balans te houden tussen omgeving en de mentale structuren die we gebruiken om
deze omgeving af te beelden. Dit verlangen kan assimilatie (het integreren van nieuwe kennis in onze
bestaande cognitieve schema’s) of accommodatie (het veranderen van onze cognitieve schema’s als een
reactie op nieuwe kennis) teweeg brengen.
Erfelijkheid vs. omgeving
Erfelijkheid en omgeving kunnen op elkaar inwerken. Dit doen ze op verschillende niveaus:
Marit Kamp©
, • Niveau 1: Reaction range
Het genotype limiteert het fenotype, maar ook de kans dat de omgeving invloed uitoefent.
• Niveau 2: Epigenetic effects
Dit zijn de processen waarbij stabiele verandering in de uiting van genen optreden tijdens de
ontwikkeling.
Erfelijkheid en omgeving kunnen echter ook los van elkaar werken. Zo wordt bijvoorbeeld het
volwassen worden/maturation gezien als iets waar de omgeving weinig invloed op heeft. Op aarde is
lopen, ademen en drinken voor iedereen hetzelfde.
Ontwikkeling: een overzicht
Veel theoretici hebben geprobeerd om de ontwikkeling van de mens in kaart te brengen. De bekendste
theorieën komen van Piaget (cognitieve ontwikkeling van het kind), Erikson (sociaal-emotionele
oriëntatiepunten) en Kohlberg (ontwikkeling van morele redenering door de tijd heen). In deze
paragraaf proberen Glasmann en Hadad deze theorieën te combineren en om te vormen tot één kader
die de ontwikkeling van de mens beschrijft.
Leeftijd Fenomenen
< 5 jaar Fysieke groei
Spiercontrole: zitten, staan, lopen en kruipen
Zindelijkheid
Leren van taal
Intellectuele vaardigheden als: concentratie en
geheugentraining (Piaget: operationeel denken)
Hechting
Basale verschil goed en slecht
5 jaar – 12 jaar Fysieke groei
Motorieke vaardigheden verbeteren
Mogelijkheid om langer en dieper na te denken
(Piaget: concreet operationeel denken)
Bredere kennis van verschil goed en slecht
12 jaar – 20 jaar Ontwikkeling secundaire seksuele kenmerken
Denken in abstracte concepten (Piaget: formeel
operationeel denken)
Zelf-referentieel denken
Identiteitsformatie
20 jaar – 40 jaar Fysiek op zijn best
40 jaar – 50 jaar Afname van fysieke functies zoals gehoor en zicht
Kleine afname lengte
Grote hoeveelheid wijsheid en levenservaring
50 jaar – 60 jaar Fysieke functies nemen nog verder af
Risico’s op botbraken en hart- en vaatziekten
nemen toe
De functies van de zintuigen nemen verder af
> 60 jaar De snelheid van cognitieve processen neemt af
Het geheugen wordt slechter
Marit Kamp©
, Persoonlijkheid en gender rol ontwikkeling
Persoonlijkheid en zijn herkomst
Persoonlijkheid verwijst naar de gedragspatronen die karakteristiek zijn voor een individu. Iedere
persoonlijkheid heeft zijn karaktertrekken/traits. Dit zijn gedragspatronen die consistent terugkomen in
verschillende situaties. Meerdere personen kunnen dezelfde karaktertrekken hebben. Nog algemener is
de impliciete persoonlijkheidstheorie. Deze theorie gaat ervan uit dat er een algemeen cognitief
schema is voor menselijk gedrag waarmee gedrag van verschillende mensen verklaard en vergeleken
kan worden.
Perspectieven op persoonlijkheid
Vanuit elk van de vijf benaderingen is persoonlijkheid te verklaren en uit te leggen.
Benadering Verklaring Gedrag als…
Biologische Temperament zijn gedragskenmerken die Onderbroken proces
benadering zijn veroorzaakt door erfelijkheid. Dit zijn
o.a. emotionaliteit, sociaal zijn en angst.
Behavioristische De persoonlijkheid wordt gevormd door Continue proces
benadering ervaringen. Deze ervaringen zijn
opgeslagen in onze history of
reinforcement.
Cognitieve benadering Persoonlijkheid hangt samen met hoe wij Situatie-specifiek
dingen zien (sociale perceptie). De
theorie die sociale perceptie van een
cognitief perspectief bekijkt heet de
cognitieve sociale leertheorie.
Psychodynamische Persoonlijkheid wordt gevormd door de Onderbroken proces
benadering stadia die een individu (goed of niet goed)
doorloopt. Nature en nurture spelen
hierbij een belangrijke rol.
Humanistische Persoonlijkheid wordt (volgens Rogers) Continue proces
benadering gevormd door de motivatie van de
actualizing tendency. Het individu
probeert zijn self zo dicht mogelijk bij zijn
ideal self te brengen. Hierbij spelen
nature en nurture een rol.
De ontwikkelingen van genderrollen
Wanneer we gaan kijken naar de ontwikkeling van genderrollen is het belangrijk om als eerste een
duidelijk verschil te maken tussen het fysieke geslacht van mensen en de genderrol waarin ze zichzelf
zien. Het fysieke geslacht wordt gekenmerkt door seksuele kenmerken. De genderrol daarentegen heeft
niks met fysieke kenmerken te maken, maar gaat over de kenmerken, eigenschappen en rollenpatronen
die een maatschappij voor elk geslacht heeft bepaald. Deze rollenpatronen zijn bepaald op basis van
culturele tradities en sociale normen. De genderrollen kunnen veranderen door de tijd heen. Een
voorbeeld hiervan is dat men het in de jaren 50 normaal vond dat mannen broeken droegen en vrouwen
rokken, terwijl het nu niet meer dan normaal is dat vrouwen ook broeken dragen.
Marit Kamp©
