Algemene economie en bedrijfsomgeving
Hoofdstuk 23 Internationale samenwerking
Door globalisering neemt de behoefte aan internationale samenwerking toe. Landen in een
regio kunnen op een losse manier samenwerken in een vrijhandelsgebied of een groot deel
van hun beslissingsmacht opgeven door op te gaan in een economische unie, zoals de
Europese Unie.
§1 Regionale economische samenwerking
Vrijhandel leidt tot een stijging van de mondiale welvaart. Toch is het lastig om op
wereldschaal vrijhandel te realiseren. Daarvoor lopen de handelsbelangen van groepen
landen te ver uiteen. Zo exporteren ontwikkelingslanden veel landbouwproducten. Zij willen
daarom vrijhandel in deze producten. De ontwikkelde industrielanden willen hun landbouw
juist beschermen voor een onafhankelijke voedselvoorziening. Het is dus moeilijk om landen
op wereldschaal op 1 lijn te krijgen.
In een regio liggen de handelsbelangen vaak minder ver uiteen. Bovendien maakt de
intensieve handel tussen buurlanden een vrijhandelsblok aantrekkelijk. Overal in de wereld
zie je dan ook de volgende vormen van regionale economische samenwerking:
- Het vrijhandelsgebied
- De douane-unie
- De gemeenschappelijke markt
- De economische (en politieke) unie
23.1.1 Vrijhandelsgebied
In een vrijhandelsgebied bestaan geen invoertarieven tussen landen. Elk land gebruikt zijn
eigen importtarief ten opzichte van landen buiten de vrijhandelszone. Hierdoor ontstaat het
probleem van handelsomlegging. De controle op de oorsprong van een product gaat
gepaard met het nodige papierwerk en oponthoud aan de grens. Dit probleem kunnen
landen verhinderen door een douane-unie te vormen.
23.1.2 Douane-unie
In een douane-unie schaffen de deelnemende landen niet alleen de onderlinge
importtarieven af, maar hanteren zij ook een gemeenschappelijk tarief ten opzichte van
landen buiten de douane-unie. Controles op de oorsprong van een product aan de
binnengrenzen van een douane-unie zijn overbodig. Aan de buitengrens heeft een importeur
het uniforme tarief al betaald.
Een douane-unie heeft zowel voor- als nadelen voor de welvaart. Aan de ene kant leidt een
douane-unie tot een toename van de handel tussen de deelnemers. Door de vorming van
een douane-unie wordt binnenlandse productie vervangen door import uit het land met de
laagste kosten binnen de unie. Dit noem je handelsschepping.
Stel dat de productiekosten van een eenheid graan in de VS, Frankrijk en Nederland
achtereenvolgens €4, €6 en €8 bedragen. We gaan ervan uit dat Nederland op graan een
prohibitief importtarief van €5 heft. Voor de vorming van de douane-unie is er dus geen
handel in graan tussen Nederland (€8) enerzijds en Frankrijk (€6 + €5 = €11) of de VS (€4 +
€5 = €9) anderzijds. Als Nederland en Frankrijk een douane-unie vormen, zal Nederland
graan uit Frankrijk importeren. De kosten van een eenheid graan dalen in Nederland van €8
naar €6. Handelsschepping gaat dus gepaard met een welvaartswinst van €2.
, Aan de andere kant leidt een douane-unie ertoe dat goedkope import van buiten de unie
vervangen wordt door duurdere import van binnen de unie. Dit noem je
handelsverschuiving. Handelsverschuiving gaat gepaard met een welvaartsverlies.
Voor de vorming van de douane-unie koopt Nederland graan in de VS. De prijs die een
Nederlandse afnemer betaalt, bedraagt €7 per eenheid graan. Maar de Nederlandse
overheid ontvangt een importheffing van €3 per eenheid graan van de Amerikaanse
exporteur. Per saldo betaalt de Nederlandse samenleving als geheel dus maar €4 voor het
Amerikaanse graan. Als Nederland en Frankrijk een douane-unie vormen, wordt import van
Amerikaanse graan vervangen door import van Frans graan. De Nederlandse samenleving
gaat nu €6 voor een eenheid Frans graan betalen en de overheid ontvangt niet langer een
importtarief van €3. De handelsverschuiving van de goedkoopste producent buiten de unie
naar de goedkoopste producent binnen de unie leidt tot een welvaartsverlies van €2.
23.1.3 Gemeenschappelijke markt
In een gemeenschappelijke markt zijn alle belemmeringen voor een vrij verkeer van
goederen, diensten, kapitaal en personen opgeheven. De markten voor goederen,
diensten, arbeid en kapitaal zijn nu gemeenschappelijk.
De vorming van een gemeenschappelijke markt is lastig. Vooral een vrij verkeer van
personen ligt politiek zeer gevoelig. Open grenzen leiden tot migratiestromen binnen de
gemeenschappelijke markt. Dit is ook de bedoeling. Zo kunnen werklozen uit het ene land
vacatures in een ander land opvullen. Immigratie levert echter problemen op als migranten
massaal naar een land vertrekken terwijl er onvoldoende vacatures zijn. Om ongewenste
immigratie te voorkomen, moeten landen het beleid op het gebied van veiligheid en justitie,
arbeidsmarkt en sociale zekerheid op elkaar afstemmen. Maar juist op deze beleidsterreinen
willen landen hun eigen koers varen. Voor de Britten was het vrij verkeer van personen
binnen de EU een belangrijke reden om te kiezen voor uittreding uit de EU (Brexit).
Hoofdstuk 23 Internationale samenwerking
Door globalisering neemt de behoefte aan internationale samenwerking toe. Landen in een
regio kunnen op een losse manier samenwerken in een vrijhandelsgebied of een groot deel
van hun beslissingsmacht opgeven door op te gaan in een economische unie, zoals de
Europese Unie.
§1 Regionale economische samenwerking
Vrijhandel leidt tot een stijging van de mondiale welvaart. Toch is het lastig om op
wereldschaal vrijhandel te realiseren. Daarvoor lopen de handelsbelangen van groepen
landen te ver uiteen. Zo exporteren ontwikkelingslanden veel landbouwproducten. Zij willen
daarom vrijhandel in deze producten. De ontwikkelde industrielanden willen hun landbouw
juist beschermen voor een onafhankelijke voedselvoorziening. Het is dus moeilijk om landen
op wereldschaal op 1 lijn te krijgen.
In een regio liggen de handelsbelangen vaak minder ver uiteen. Bovendien maakt de
intensieve handel tussen buurlanden een vrijhandelsblok aantrekkelijk. Overal in de wereld
zie je dan ook de volgende vormen van regionale economische samenwerking:
- Het vrijhandelsgebied
- De douane-unie
- De gemeenschappelijke markt
- De economische (en politieke) unie
23.1.1 Vrijhandelsgebied
In een vrijhandelsgebied bestaan geen invoertarieven tussen landen. Elk land gebruikt zijn
eigen importtarief ten opzichte van landen buiten de vrijhandelszone. Hierdoor ontstaat het
probleem van handelsomlegging. De controle op de oorsprong van een product gaat
gepaard met het nodige papierwerk en oponthoud aan de grens. Dit probleem kunnen
landen verhinderen door een douane-unie te vormen.
23.1.2 Douane-unie
In een douane-unie schaffen de deelnemende landen niet alleen de onderlinge
importtarieven af, maar hanteren zij ook een gemeenschappelijk tarief ten opzichte van
landen buiten de douane-unie. Controles op de oorsprong van een product aan de
binnengrenzen van een douane-unie zijn overbodig. Aan de buitengrens heeft een importeur
het uniforme tarief al betaald.
Een douane-unie heeft zowel voor- als nadelen voor de welvaart. Aan de ene kant leidt een
douane-unie tot een toename van de handel tussen de deelnemers. Door de vorming van
een douane-unie wordt binnenlandse productie vervangen door import uit het land met de
laagste kosten binnen de unie. Dit noem je handelsschepping.
Stel dat de productiekosten van een eenheid graan in de VS, Frankrijk en Nederland
achtereenvolgens €4, €6 en €8 bedragen. We gaan ervan uit dat Nederland op graan een
prohibitief importtarief van €5 heft. Voor de vorming van de douane-unie is er dus geen
handel in graan tussen Nederland (€8) enerzijds en Frankrijk (€6 + €5 = €11) of de VS (€4 +
€5 = €9) anderzijds. Als Nederland en Frankrijk een douane-unie vormen, zal Nederland
graan uit Frankrijk importeren. De kosten van een eenheid graan dalen in Nederland van €8
naar €6. Handelsschepping gaat dus gepaard met een welvaartswinst van €2.
, Aan de andere kant leidt een douane-unie ertoe dat goedkope import van buiten de unie
vervangen wordt door duurdere import van binnen de unie. Dit noem je
handelsverschuiving. Handelsverschuiving gaat gepaard met een welvaartsverlies.
Voor de vorming van de douane-unie koopt Nederland graan in de VS. De prijs die een
Nederlandse afnemer betaalt, bedraagt €7 per eenheid graan. Maar de Nederlandse
overheid ontvangt een importheffing van €3 per eenheid graan van de Amerikaanse
exporteur. Per saldo betaalt de Nederlandse samenleving als geheel dus maar €4 voor het
Amerikaanse graan. Als Nederland en Frankrijk een douane-unie vormen, wordt import van
Amerikaanse graan vervangen door import van Frans graan. De Nederlandse samenleving
gaat nu €6 voor een eenheid Frans graan betalen en de overheid ontvangt niet langer een
importtarief van €3. De handelsverschuiving van de goedkoopste producent buiten de unie
naar de goedkoopste producent binnen de unie leidt tot een welvaartsverlies van €2.
23.1.3 Gemeenschappelijke markt
In een gemeenschappelijke markt zijn alle belemmeringen voor een vrij verkeer van
goederen, diensten, kapitaal en personen opgeheven. De markten voor goederen,
diensten, arbeid en kapitaal zijn nu gemeenschappelijk.
De vorming van een gemeenschappelijke markt is lastig. Vooral een vrij verkeer van
personen ligt politiek zeer gevoelig. Open grenzen leiden tot migratiestromen binnen de
gemeenschappelijke markt. Dit is ook de bedoeling. Zo kunnen werklozen uit het ene land
vacatures in een ander land opvullen. Immigratie levert echter problemen op als migranten
massaal naar een land vertrekken terwijl er onvoldoende vacatures zijn. Om ongewenste
immigratie te voorkomen, moeten landen het beleid op het gebied van veiligheid en justitie,
arbeidsmarkt en sociale zekerheid op elkaar afstemmen. Maar juist op deze beleidsterreinen
willen landen hun eigen koers varen. Voor de Britten was het vrij verkeer van personen
binnen de EU een belangrijke reden om te kiezen voor uittreding uit de EU (Brexit).
