Samenvatting hoofdstukken 4 & 5 - Effectief handschriftonderwijs op de basisschool

Samenvatting (2023) van:
Turlings, F., & Kuster, S. (2023). Effectief handschriftonderwijs op de basisschool. Pica.


4. Blokschrift en verbonden schrift

4.1 Motoriek of cognitie?
De moeilijkheid tussen verschillende schrifttypes is cognitief van aard en niet motorisch;
dezelfde spiergroepen worden immers gebruikt voor de in theorie dezelfde bewegingen.



4.2 Schrifttypen vergelijken
schrifttypen van eenvoudig naar complex:
1. lopend, verbonden schrift met ophaal van de grondlijn
- voordelen:
- de eerste letter van het woord heeft altijd hetzelfde startpunt; de
andere letters hebben dezelfde startrichting
- er ontstaat vanzelf een woordverband
- het heeft de meeste keerpunten met overlappingen, wat het kind
houvast geeft met het vormen van de romp
- nadeel:
- het kent de meeste draairichtingsveranderingen
2. lopend, onverbonden schrift
- meer variatie in start- en stoppunten; liggen niet allemaal in de rompzone
- leerlingen moeten zelf de route van de ene letter naar de andere bepalen
- woord- en letterspaties zijn moeilijker te handhaven
- juiste afstanden tussen letters:
- tussen twee rechte zijkanten→ tussenwit moet evenveel zijn
als het binnenwit
- tussen rechte en gebogen lijn→ afstand iets kleiner
- tussen twee gebogen zijkanten→ afstand het kleinst
- grotere kans op lettermix (het gebruik van verschillende lettersoorten door
elkaar heen)
3. staand, onverbonden schrift
- nog meer variatie in start-, stoppunten en draairichtingen (een letter wordt in
meerdere streken geschreven)
- veel (nagenoeg) symmetrische vormen→ risico is het spiegelen van letters
4. staand, onverbonden schrift gebaseerd op de cirkelvorm
- niet ontworpen om snel geschreven te worden
- letters nemen veel ruimte in beslag→ kinderen compenseren door kleinere
woord- en letterspaties te gebruiken



4.3 Leren schrijven en leren lezen
Er zijn geen aanwijzingen om aan te nemen dat het schrijven van blokletters ‘beter’ is voor
de leesprestaties bij het leren lezen dan het verbonden schrift.
- lezen en schrijven zijn twee losse vaardigheden


6

, Samenvatting (2023) van:
Turlings, F., & Kuster, S. (2023). Effectief handschriftonderwijs op de basisschool. Pica.

- verschillende verschijningsvormen van letters (allografen) delen dezelfde
vormessentie; het herkennen van lettervormen is daarnaast relatief eenvoudig
- door meer letterkennis (en dus allografen) wordt het herkennen van letters juist
versterkt
- kinderen zouden onverbonden schrift beter kunnen vormgeven omdat ze kunnen
imiteren, maar dit is een onjuiste aanname:
- als je een letter ziet, dan betekent dat niet dat je automatisch weet hoe die
beter geschreven moet worden
- er is geen 100% overlap
- lettertypes zijn niet ontworpen om nageschreven te worden



4.4 Herkenbaarheid en schrijftempo
Geen eenduidige resultaten bij onderzoeken verbonden en onverbonden schrift:
- over het effect van verbonden of onverbonden schrift op het schrijftempo
- over de kwaliteit en leesbaarheid van leerlingwerk



4.5 Blokschrift als schijnoplossing
Verschillende mensen willen handschriftproblemen verhelpen met het aanleren van het
blokschrift, maar het probleem kan door andere factoren verklaard worden als: het
lerarentekort, de geringe tijd aan handschriftdidactiek op scholen en op lerarenopleidingen.



4.6 Functie van het blokschrift
Verbonden schrift:
- eenvoudiger aan te leren
- meest geschikt voor het schrijven van lange stukken tekst
Blokschrift:
- voor nadrukkelijk schrift (bv. tussenkopjes of formulieren)
- bij wiskunde, natuurkunde en scheikunde
Het advies van de auteurs is om kinderen zowel het verbonden schrift als het blokschrift aan
te leren (dus dat betekent voor beide instructie geven)



4.7 Kwaliteit van instructie is doorslaggevend
Hoe goed kinderen een (verbonden/onverbonden) schrift leren, hangt voornamelijk af van de
kwaliteit van de instructie.




7