MODULE 1; STRAF EN STRAFPROCESRECHT
Inhoud
1.1 - Strafbare poging en voorbereiding...................................................................................................................4
De poging...............................................................................................................................................................4
De voorbereiding...................................................................................................................................................5
Opiumwet..............................................................................................................................................................5
A. Strafbaarstellingscriteria.......................................................................................................................................6
1.2 – Opsporing.........................................................................................................................................................6
De verdenking.......................................................................................................................................................7
De opsporing.........................................................................................................................................................8
Opsporingsambtenaren.....................................................................................................................................9
Opsporingsmiddelen.......................................................................................................................................10
2.1 Nemo tenetur prodere se ipsum.......................................................................................................................10
Nemo tenetur beginsel.......................................................................................................................................10
Het zwijgrecht.....................................................................................................................................................11
De cautie..........................................................................................................................................................11
B. Het legaliteitsbeginsel en de opsporingsbevoegdheden....................................................................................12
Het legaliteitsbeginsel.....................................................................................................................................12
Concrete eisen van het legaliteitsbeginsel in het materiële strafrecht..........................................................13
2.2 Deelnemingsvormen.........................................................................................................................................14
Het doenplegen...............................................................................................................................................15
Uitlokking........................................................................................................................................................16
Medeplegen....................................................................................................................................................17
Medeplichtigheid............................................................................................................................................18
deelneming aan deelneming...........................................................................................................................19
3.1 Opsporingsambtenaren....................................................................................................................................19
De telefoontap....................................................................................................................................................20
Inbeslagneming...................................................................................................................................................21
De inbeslagnemingsbevoegdheid...................................................................................................................21
De opiumwet...................................................................................................................................................21
Binnentreden.......................................................................................................................................................22
Doorzoeking........................................................................................................................................................23
Bevel tot uitlevering........................................................................................................................................23
Stelselmatige observatie.....................................................................................................................................23
C. De rechtsvisies.....................................................................................................................................................25
3.2 Sanctionering en vormverzuimen ex art 359a SV.............................................................................................26
Vormverzuimen...................................................................................................................................................26
1
, MODULE 1; STRAF EN STRAFPROCESRECHT
Bewijsuitsluiting..............................................................................................................................................28
arrest Afvoerpijp.............................................................................................................................................30
Arrest aanscherping toetsingskader...............................................................................................................32
4.1 De strafbaarheid van rechtspersonen en feitelijk leidinggevers......................................................................34
Fysiek en functioneel daderschap...................................................................................................................34
de strafbaarheid van rechtspersonen.................................................................................................................35
Feitelijk leidinggeven...........................................................................................................................................36
D. Strafbaarheid en beslissingsmodel.....................................................................................................................38
Het strafbare feit.................................................................................................................................................38
De materiële en formele strafvragen..................................................................................................................39
De bewijsvraag................................................................................................................................................40
De kwalificetievraag........................................................................................................................................40
De derde vraag................................................................................................................................................40
De vierde vraag................................................................................................................................................40
Causaliteit........................................................................................................................................................40
4.2 Verdachten en hun raadsman...........................................................................................................................44
Recht op bijstand.................................................................................................................................................44
Specifieke situaties voor rechtsbijstand..........................................................................................................46
De rol van de raadsman..................................................................................................................................47
Het Salduz-arrest.............................................................................................................................................48
Inzage in de processtukken.................................................................................................................................51
5.1 Opzet en schuld.................................................................................................................................................52
Schuld..................................................................................................................................................................52
Opzet (dolus).......................................................................................................................................................53
Culpa....................................................................................................................................................................54
E. De onpartijdige rechter.......................................................................................................................................57
Onafhankelijkheid...........................................................................................................................................58
Onpartijdig.......................................................................................................................................................59
Wraken en verschonen...................................................................................................................................60
slachtoffer........................................................................................................................................................61
5.2 strafuitslutingsgronden.....................................................................................................................................63
Overmacht.......................................................................................................................................................63
Rechtvaardigingsgronden....................................................................................................................................64
Overmacht-noodtoestand...............................................................................................................................64
Noodweer........................................................................................................................................................64
wettelijk voorschrift........................................................................................................................................65
Bevoegd gegeven ambtelijk bevel...................................................................................................................65
2
, MODULE 1; STRAF EN STRAFPROCESRECHT
Schulduitsluitingsgronden...................................................................................................................................65
Ontoerekeningsvatbaarheid...........................................................................................................................65
Psychische overmacht.....................................................................................................................................66
Noodweerexces...............................................................................................................................................66
Onbevoegd gegeven ambtelijk bevel..............................................................................................................67
Afwezigheid van alle schuld (AVAS)................................................................................................................67
F. Straffen en maatregelen......................................................................................................................................68
De straffen...........................................................................................................................................................69
Maatregelen........................................................................................................................................................72
TBS...................................................................................................................................................................72
ISD....................................................................................................................................................................73
De strafbaarheid van een rechtspersoon............................................................................................................73
3
, MODULE 1; STRAF EN STRAFPROCESRECHT
1.1 - STRAFBARE POGING EN VOORBEREIDING
Kelk & De Jong H8
T. Blom, Opium bnwetgeving en drugsbeleid, Deventer, Wolters Kluwer 2015, p. 121-141 en 144-
153 (reader)
M.M.M. Kooij, Evaluatie art. 11a Opiumwet: doeltreffend instrument in de bestrijding van illegale
hennepteelt?, TPWS 2019 (32), p. 10-17 (reader)
Het experiment gesloten coffeeshopketen, via:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/experiment-gesloten-coffeeshopketenwietexperiment/
aanleiding-en-opzet-experiment-gesloten-coffeeshopketen
HR 13 maart 2001, ECLI:NL:HR:2001:AB0494 (Inbeslaggenomen heroïne)
HR 17 november 2009, ECLI:NL:HR:2009:BJ3566 (Poging hennepteelt)
HR 13 maart 2018, ECLI:NL:HR:2018:328 (Bestemd tot)
HR 28 maart 2023, ECLI:NL:HR:2023:479 (Poging invoer cocaïne)
Intenties samenspanning voorbereiding poging voltooid delict.
De intenties zijn niet strafbaar (denken staat vrij). Het voltooide delict is uiteindelijk strafbaar,
het daadwerkelijke gedrag is wel strafbaar. Dit is ander in het geval van samenspanning. In
ernstige gevallen is samenspanning wél strafbaar.
Door de poging en de voorbereiding strafbaar te stellen, wordt de strafbaarheid als het ware
uitgebreid.
Artikel 45 Sr: poging
Artikel 46 Sr: voorbereiding (zie ook artikel 10a en 11a Opw)
Vrijwillige terugtred (art 46b Sr). Voorbereiding noch poging bestaat, indien het misdrijf niet
is voltooid ten gevolge van omstandigheden van de wil van de dader afhankelijk. Je kunt
vrijwillig terugtreden van een poging én je kunt vrijwillig terugtreden van een voorbereiding.
Buiten zijn wil, externe factor. Stel je voor je wilt inbreken maar je hoort politie sirenes dan
ligt het aan de alarmering van de politie dat er wordt terug getrokken.
DE POGING
Poging (art 45 Sr)
Poging tot een misdrijf (een poging tot een overtreding is niet strafbaar)
Subjectief element “het voornemen van de dader”
Dit mag worden gelijk gesteld met opzet, doleus misdrijf.
Objectief element “door een begin van uitvoering geopenbaard”
Gematigd objectieve leer: het objectieve element heeft de overhand. Zie het Cito-arrest:
uiterlijke verschijningsvorm te zijn gericht op voltooiing van het delict. Lees ook het
grenswisselkantoor-arrest (uiteindelijk geen sprake van een strafbare poging).
Gevolg: de straf wordt met een derde verminderd (zie tweede lid)
Niet elke poging is strafbaar, denk aan mishandeling ex art 300 Sr, omdat daarvan al sprake
zou zijn als iemand zijn arm met kracht opheft ten opzichte van een ander zonder deze nog
te raken. Of bijvoorbeeld een aanslag tegen de koning.
Bij de poging maken we onderscheid tussen:
Onvoltooide poging / délit manqué
zelf nog handelingen verrichten om tot een voltooid delict te komen
Voltooide poging ( vrijwillige terugtred actief handelen): alles eraan gedaan om tot
een voltooid delict te komen, maar door een externe factor (onafhankelijk van de wil van
de dader) is er tot een andere uitkomst gekomen. Bijvoorbeeld: doorgesneden remkabel-
arrest.
4
Inhoud
1.1 - Strafbare poging en voorbereiding...................................................................................................................4
De poging...............................................................................................................................................................4
De voorbereiding...................................................................................................................................................5
Opiumwet..............................................................................................................................................................5
A. Strafbaarstellingscriteria.......................................................................................................................................6
1.2 – Opsporing.........................................................................................................................................................6
De verdenking.......................................................................................................................................................7
De opsporing.........................................................................................................................................................8
Opsporingsambtenaren.....................................................................................................................................9
Opsporingsmiddelen.......................................................................................................................................10
2.1 Nemo tenetur prodere se ipsum.......................................................................................................................10
Nemo tenetur beginsel.......................................................................................................................................10
Het zwijgrecht.....................................................................................................................................................11
De cautie..........................................................................................................................................................11
B. Het legaliteitsbeginsel en de opsporingsbevoegdheden....................................................................................12
Het legaliteitsbeginsel.....................................................................................................................................12
Concrete eisen van het legaliteitsbeginsel in het materiële strafrecht..........................................................13
2.2 Deelnemingsvormen.........................................................................................................................................14
Het doenplegen...............................................................................................................................................15
Uitlokking........................................................................................................................................................16
Medeplegen....................................................................................................................................................17
Medeplichtigheid............................................................................................................................................18
deelneming aan deelneming...........................................................................................................................19
3.1 Opsporingsambtenaren....................................................................................................................................19
De telefoontap....................................................................................................................................................20
Inbeslagneming...................................................................................................................................................21
De inbeslagnemingsbevoegdheid...................................................................................................................21
De opiumwet...................................................................................................................................................21
Binnentreden.......................................................................................................................................................22
Doorzoeking........................................................................................................................................................23
Bevel tot uitlevering........................................................................................................................................23
Stelselmatige observatie.....................................................................................................................................23
C. De rechtsvisies.....................................................................................................................................................25
3.2 Sanctionering en vormverzuimen ex art 359a SV.............................................................................................26
Vormverzuimen...................................................................................................................................................26
1
, MODULE 1; STRAF EN STRAFPROCESRECHT
Bewijsuitsluiting..............................................................................................................................................28
arrest Afvoerpijp.............................................................................................................................................30
Arrest aanscherping toetsingskader...............................................................................................................32
4.1 De strafbaarheid van rechtspersonen en feitelijk leidinggevers......................................................................34
Fysiek en functioneel daderschap...................................................................................................................34
de strafbaarheid van rechtspersonen.................................................................................................................35
Feitelijk leidinggeven...........................................................................................................................................36
D. Strafbaarheid en beslissingsmodel.....................................................................................................................38
Het strafbare feit.................................................................................................................................................38
De materiële en formele strafvragen..................................................................................................................39
De bewijsvraag................................................................................................................................................40
De kwalificetievraag........................................................................................................................................40
De derde vraag................................................................................................................................................40
De vierde vraag................................................................................................................................................40
Causaliteit........................................................................................................................................................40
4.2 Verdachten en hun raadsman...........................................................................................................................44
Recht op bijstand.................................................................................................................................................44
Specifieke situaties voor rechtsbijstand..........................................................................................................46
De rol van de raadsman..................................................................................................................................47
Het Salduz-arrest.............................................................................................................................................48
Inzage in de processtukken.................................................................................................................................51
5.1 Opzet en schuld.................................................................................................................................................52
Schuld..................................................................................................................................................................52
Opzet (dolus).......................................................................................................................................................53
Culpa....................................................................................................................................................................54
E. De onpartijdige rechter.......................................................................................................................................57
Onafhankelijkheid...........................................................................................................................................58
Onpartijdig.......................................................................................................................................................59
Wraken en verschonen...................................................................................................................................60
slachtoffer........................................................................................................................................................61
5.2 strafuitslutingsgronden.....................................................................................................................................63
Overmacht.......................................................................................................................................................63
Rechtvaardigingsgronden....................................................................................................................................64
Overmacht-noodtoestand...............................................................................................................................64
Noodweer........................................................................................................................................................64
wettelijk voorschrift........................................................................................................................................65
Bevoegd gegeven ambtelijk bevel...................................................................................................................65
2
, MODULE 1; STRAF EN STRAFPROCESRECHT
Schulduitsluitingsgronden...................................................................................................................................65
Ontoerekeningsvatbaarheid...........................................................................................................................65
Psychische overmacht.....................................................................................................................................66
Noodweerexces...............................................................................................................................................66
Onbevoegd gegeven ambtelijk bevel..............................................................................................................67
Afwezigheid van alle schuld (AVAS)................................................................................................................67
F. Straffen en maatregelen......................................................................................................................................68
De straffen...........................................................................................................................................................69
Maatregelen........................................................................................................................................................72
TBS...................................................................................................................................................................72
ISD....................................................................................................................................................................73
De strafbaarheid van een rechtspersoon............................................................................................................73
3
, MODULE 1; STRAF EN STRAFPROCESRECHT
1.1 - STRAFBARE POGING EN VOORBEREIDING
Kelk & De Jong H8
T. Blom, Opium bnwetgeving en drugsbeleid, Deventer, Wolters Kluwer 2015, p. 121-141 en 144-
153 (reader)
M.M.M. Kooij, Evaluatie art. 11a Opiumwet: doeltreffend instrument in de bestrijding van illegale
hennepteelt?, TPWS 2019 (32), p. 10-17 (reader)
Het experiment gesloten coffeeshopketen, via:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/experiment-gesloten-coffeeshopketenwietexperiment/
aanleiding-en-opzet-experiment-gesloten-coffeeshopketen
HR 13 maart 2001, ECLI:NL:HR:2001:AB0494 (Inbeslaggenomen heroïne)
HR 17 november 2009, ECLI:NL:HR:2009:BJ3566 (Poging hennepteelt)
HR 13 maart 2018, ECLI:NL:HR:2018:328 (Bestemd tot)
HR 28 maart 2023, ECLI:NL:HR:2023:479 (Poging invoer cocaïne)
Intenties samenspanning voorbereiding poging voltooid delict.
De intenties zijn niet strafbaar (denken staat vrij). Het voltooide delict is uiteindelijk strafbaar,
het daadwerkelijke gedrag is wel strafbaar. Dit is ander in het geval van samenspanning. In
ernstige gevallen is samenspanning wél strafbaar.
Door de poging en de voorbereiding strafbaar te stellen, wordt de strafbaarheid als het ware
uitgebreid.
Artikel 45 Sr: poging
Artikel 46 Sr: voorbereiding (zie ook artikel 10a en 11a Opw)
Vrijwillige terugtred (art 46b Sr). Voorbereiding noch poging bestaat, indien het misdrijf niet
is voltooid ten gevolge van omstandigheden van de wil van de dader afhankelijk. Je kunt
vrijwillig terugtreden van een poging én je kunt vrijwillig terugtreden van een voorbereiding.
Buiten zijn wil, externe factor. Stel je voor je wilt inbreken maar je hoort politie sirenes dan
ligt het aan de alarmering van de politie dat er wordt terug getrokken.
DE POGING
Poging (art 45 Sr)
Poging tot een misdrijf (een poging tot een overtreding is niet strafbaar)
Subjectief element “het voornemen van de dader”
Dit mag worden gelijk gesteld met opzet, doleus misdrijf.
Objectief element “door een begin van uitvoering geopenbaard”
Gematigd objectieve leer: het objectieve element heeft de overhand. Zie het Cito-arrest:
uiterlijke verschijningsvorm te zijn gericht op voltooiing van het delict. Lees ook het
grenswisselkantoor-arrest (uiteindelijk geen sprake van een strafbare poging).
Gevolg: de straf wordt met een derde verminderd (zie tweede lid)
Niet elke poging is strafbaar, denk aan mishandeling ex art 300 Sr, omdat daarvan al sprake
zou zijn als iemand zijn arm met kracht opheft ten opzichte van een ander zonder deze nog
te raken. Of bijvoorbeeld een aanslag tegen de koning.
Bij de poging maken we onderscheid tussen:
Onvoltooide poging / délit manqué
zelf nog handelingen verrichten om tot een voltooid delict te komen
Voltooide poging ( vrijwillige terugtred actief handelen): alles eraan gedaan om tot
een voltooid delict te komen, maar door een externe factor (onafhankelijk van de wil van
de dader) is er tot een andere uitkomst gekomen. Bijvoorbeeld: doorgesneden remkabel-
arrest.
4
