Gebitspathologie
Hoofdstuk 6: Erosie (blz 156-‐170)
6.1 Introductie
• Erosie
is
vaak
een
pijnloze,
progressieve,
irreversibele
verlies
van
het
harde
tandweefsel.
Eerst
lost
het
glazuur
en
cementum
op
(PH
=
5.5
of
<6).
Hoe
zuurder
de
omgeving
des
te
meer
weefselverlies.
Vervolgens
komt
de
dentine
bloot
te
liggen.
• Erosie
wordt
veroorzaakt
door
chemische
stoffen
(zuren)
of
idiopathische
processen
(
zonder
oorzaak).
• Erosie
wordt
ook
wel
corrosieve
slijtage
genoemd
• Verschillen
tussen
cariës
en
erosie
o Cariës:
§ Er
is
tandplaque,
hierin
zetten
de
bacteriën
suikers
(uit
voeding)
om
in
zuren,
die
het
glazuur
laten
oplossen.
Het
glazuur
kan
neutraliseren/remineraliseren.
§ Vaak
een
doffe
verkleuring
na
zuuraanval.
§ De
hoeveelheid
plaque
verschilt
per
persoon.
o Erosie:
§ Zuur
in
de
mondholte
lost
het
tandweefsel
op.
§ Er
is
geen
tot
weinig
tandplaque
aanwezig.
Mensen
met
veel
erosie
hebben
minder
plaque
dan
mensen
met
weinig
erosie.
Plaque
kan
heel
beperkt
ook
de
tand
beschermen
tegen
zuuraanvallen.
§ Geen
doffe
verkleuring,
maar
een
glimmende
oppervlakte
door
slijtage.
Slijtage
treedt
makkelijker
op
bij
erosie.
• Verschillen
tussen
mechanische
factoren
en
erosie
o Erosie
wordt
niet
veroorzaakt
door
slijtage
of
speekseleigenschappen,
maar
door
zuur
1
, o Zuur
leidt
tot
demineralisatie,
hierdoor
wordt
de
oppervlakte
zacht
en
kan
er
makkelijker
slijtage
optreden.
Vooral
direct
na
een
zuuraanval.
o Tandenpoetsen,
contact
met
antagonisten,
contact
met
lip,
wang,
tong
en
prothese
zijn
co-‐factoren
van
het
verergeren
van
erosie.
o Een
studie
beweert
dan
er
meer
slijtage
gevonden
in
bij
een
neutrale
PH
dan
bij
een
lage
PH,
omdat
de
kauwvlakken
afgevlakt
zijn
door
erosie.
(dit
spreekt
een
beetje
tegen?)
o Hoe
langer
het
tandweefsel
in
een
rijke
speeksel
omgeving
zit,
hoe
minder
weefselverlies.
o Poetsen
direct
na
een
zuuraanval
leidt
sneller
tot
erosie.
o Gedemineraliseerd
dentine
is
gevoeliger
voor
abrasie.
o Bij
een
PH
van
5,
is
het
tandweefsel
zacht
in
een
onverzadigde
omgeving
met
een
lage
fluoride
concentratie
,
terwijl
er
white
spots
zijn
in
een
verzadigde
omgeving
met
een
hoge
fluoride
concentratie.
• Rol
van
speeksel
bij
het
optreden
van
erosie
o Speeksel
komt
tekort:
§ Verdunnen
van
zuur
§ Bufferen
§ Wegspoelen
van
zuur
o Hoog
gestimuleerd
speeksel
heeft
een
hogere
buffer
capaciteit
dan
niet
gestimuleerd
speeksel.
Bij
mensen
met
erosie,
is
de
stimulatie
van
speeksel
vaak
normaal.
6.2
Etiologie
6.2.1
Zuur
erosie
Erosie
is
geassocieerd
met
exogene
zuren.
Verschillende
effecten
zijn
gevonden
en
hebben
te
maken
met
individuele
eigenschappen.
De
effecten
zijn
aan
de
hand
van
verschillende
technieken
vastgesteld:
• Laboratorium
technieken
o Scanning
electron
microscopy
&
digital
image
analysis
§ Meten
erosie
in
vitro
(in
lab)
o Microindectation
§ Meet
hardheid
van
de
tandweefsel
voor
en
na
contact
met
zuur.
o Nanoindentation
§ Meet
verschillende
stadia
van
erosie.
Hier
wordt
er
gekeken
naar
hardheid,
plastische
en
elastische
deformatie.
o Profilometry
§ Scant
oppervlakte
voor
en
na
contact
met
zuur
(deels).
De
hoeveelheid
weefselverlies
wordt
geregistreerd
met
een
scan
trace.
Recent
wordt
er
ook
laser
profilometry
toegepast.
o Microradiography
§ Met
behulp
van
röntgenstraling
wordt
er
vastgesteld
hoeveel
weefselverlies
er
is
opgetreden.
o Chemical
analysis
§ Meet
de
concentratie
van
het
opgeloste
calcium
en
fosfaat.
6.2.2 Diëtaire
erosie
• Fruit
o Citroenzuur
(PH
2.0-‐3.8)
al
erosief
bij
een
ph
van
5.9,
ook
zoutzuur
en
fosforzuur
zijn
erosiever
dan
andere
zuren.
2
, Meeste
fruit
heeft
een
PH
van
3
–
4
o
Commerciële
fruitsappen
zijn
6
tot
8
keer
meer
erosief
dan
homemade
fruitsappen.
o
Kinderen
die
fruitsap
uit
fles
drinken,
kunnen
na
6min
al
een
mate
van
erosie
hebben.
o
o Dranken
§ Zeer
erosief:
• Commerciële
sportdrankjes
(PH
<4)
• Frequente
consumptie
van
fruit
aroma,
carbonaten
dranken,
fruitsappen
en
andere
zuren
dranken
zijn
geassocieerd
met
erosie.
• Fosforzuur
zit
in
bijna
alle
frisdranken,
en
is
zeer
erosief.
• Bevroren
fruitsappen
‘’on
a
stick’’
zijn
zeer
erosief,
vooral
als
ze
langzaam
geconsumeerd
worden.
• Cider
even
erosief
als
orange
juice
• Wine
>
dan
coca
cola
en
appelsap.
§ Tegenwoordig
wil
men
gezonder
eten
en
drinken.
Hierdoor
worden
meer
fruitsappen
geconsumeerd,
wat
een
zeer
negatief
effect
kan
hebben
op
de
mondgezondheid.
De
kwetsbaarheid
voor
erosie
neemt
toe.
§Overige
§Er
zijn
vaak
‘’verstopte’’
zuren
in
commerciële
producten,
gemaskeerd
door
suiker.
• Zoet
zure
balletjes,
sla
saus,
yoghurt,
ketchup.
o Factoren
op
het
diëtaire
effect
§ Hoeveelheid
drinken
(verschillende
meningen)
en
manier
van
drinken
• Drinken
uit
rietje
is
en
spoelen
is
erosiever
§ Frequentie
van
het
drinken
§ Bestandsdelen
van
het
product
§ Mate
van
tandenpoetsen
§ Kauwgom
kauwen
§ Fluoride
§ Kwaliteiten
en
kwantiteit
van
speeksel
§ De
pellicle
en
plaque
§ Melk,
kauwen
op
kaas
kan
helpen
tegen
erosie.
Het
tandoppervlakte
kan
verhard
worden.
Kauwen
op
paraffine
heeft
geen
buffer
effect.
• Titrability
o Dit
is
de
hoeveelheid
H+
(waterstof)
aanwezig,
dit
bepaalt
hoe
erosief
de
zuur
is
en
de
mate
van
het
weerstaan
tegen
een
PH-‐verhoging
(buffer-‐capaciteit).
o Zuren
die
niet
neutraliseren
(bufferen)
zijn
erosief.
o De
buffercapaciteit,
type
zuur,
temperatuur
bepalen
ook
hoe
erosief
een
zuur
is.
3
, o Zuren
dranken
met
lage
concentratie
NaOH
als
buffer
zijn
geassocieerd
met
het
verzachten
van
het
tandopp.
• Light-‐dranken
is
wat
betreft
de
titrability
minder
erosief
dan
normale
coca
cola.
• Erosie
in
fruit-‐dranken
wordt
veroorzaakt
door
de
lage
PH,
niet
door
de
titrability.
• Er
is
geen
erosie
bij
zure
ranken
met
onverzadigde
calcium
en
fosfaat
• Risico
groepen
• Diabetes
die
veel
fruit
dranken
consumeren
• Mensen
die
antihypertensie
medicatie
innemen,
hierdoor
wordt
de
kans
verhoogd
op
xerostomie,
hierdoor
meer
consumptie
van
zure
dranken/eten.
• Sporters
à
Dehydratie,
hierdoor
een
droge
mond,
minder
speeksel
en
daarom
een
lage
buffer
capaciteit.
4
Hoofdstuk 6: Erosie (blz 156-‐170)
6.1 Introductie
• Erosie
is
vaak
een
pijnloze,
progressieve,
irreversibele
verlies
van
het
harde
tandweefsel.
Eerst
lost
het
glazuur
en
cementum
op
(PH
=
5.5
of
<6).
Hoe
zuurder
de
omgeving
des
te
meer
weefselverlies.
Vervolgens
komt
de
dentine
bloot
te
liggen.
• Erosie
wordt
veroorzaakt
door
chemische
stoffen
(zuren)
of
idiopathische
processen
(
zonder
oorzaak).
• Erosie
wordt
ook
wel
corrosieve
slijtage
genoemd
• Verschillen
tussen
cariës
en
erosie
o Cariës:
§ Er
is
tandplaque,
hierin
zetten
de
bacteriën
suikers
(uit
voeding)
om
in
zuren,
die
het
glazuur
laten
oplossen.
Het
glazuur
kan
neutraliseren/remineraliseren.
§ Vaak
een
doffe
verkleuring
na
zuuraanval.
§ De
hoeveelheid
plaque
verschilt
per
persoon.
o Erosie:
§ Zuur
in
de
mondholte
lost
het
tandweefsel
op.
§ Er
is
geen
tot
weinig
tandplaque
aanwezig.
Mensen
met
veel
erosie
hebben
minder
plaque
dan
mensen
met
weinig
erosie.
Plaque
kan
heel
beperkt
ook
de
tand
beschermen
tegen
zuuraanvallen.
§ Geen
doffe
verkleuring,
maar
een
glimmende
oppervlakte
door
slijtage.
Slijtage
treedt
makkelijker
op
bij
erosie.
• Verschillen
tussen
mechanische
factoren
en
erosie
o Erosie
wordt
niet
veroorzaakt
door
slijtage
of
speekseleigenschappen,
maar
door
zuur
1
, o Zuur
leidt
tot
demineralisatie,
hierdoor
wordt
de
oppervlakte
zacht
en
kan
er
makkelijker
slijtage
optreden.
Vooral
direct
na
een
zuuraanval.
o Tandenpoetsen,
contact
met
antagonisten,
contact
met
lip,
wang,
tong
en
prothese
zijn
co-‐factoren
van
het
verergeren
van
erosie.
o Een
studie
beweert
dan
er
meer
slijtage
gevonden
in
bij
een
neutrale
PH
dan
bij
een
lage
PH,
omdat
de
kauwvlakken
afgevlakt
zijn
door
erosie.
(dit
spreekt
een
beetje
tegen?)
o Hoe
langer
het
tandweefsel
in
een
rijke
speeksel
omgeving
zit,
hoe
minder
weefselverlies.
o Poetsen
direct
na
een
zuuraanval
leidt
sneller
tot
erosie.
o Gedemineraliseerd
dentine
is
gevoeliger
voor
abrasie.
o Bij
een
PH
van
5,
is
het
tandweefsel
zacht
in
een
onverzadigde
omgeving
met
een
lage
fluoride
concentratie
,
terwijl
er
white
spots
zijn
in
een
verzadigde
omgeving
met
een
hoge
fluoride
concentratie.
• Rol
van
speeksel
bij
het
optreden
van
erosie
o Speeksel
komt
tekort:
§ Verdunnen
van
zuur
§ Bufferen
§ Wegspoelen
van
zuur
o Hoog
gestimuleerd
speeksel
heeft
een
hogere
buffer
capaciteit
dan
niet
gestimuleerd
speeksel.
Bij
mensen
met
erosie,
is
de
stimulatie
van
speeksel
vaak
normaal.
6.2
Etiologie
6.2.1
Zuur
erosie
Erosie
is
geassocieerd
met
exogene
zuren.
Verschillende
effecten
zijn
gevonden
en
hebben
te
maken
met
individuele
eigenschappen.
De
effecten
zijn
aan
de
hand
van
verschillende
technieken
vastgesteld:
• Laboratorium
technieken
o Scanning
electron
microscopy
&
digital
image
analysis
§ Meten
erosie
in
vitro
(in
lab)
o Microindectation
§ Meet
hardheid
van
de
tandweefsel
voor
en
na
contact
met
zuur.
o Nanoindentation
§ Meet
verschillende
stadia
van
erosie.
Hier
wordt
er
gekeken
naar
hardheid,
plastische
en
elastische
deformatie.
o Profilometry
§ Scant
oppervlakte
voor
en
na
contact
met
zuur
(deels).
De
hoeveelheid
weefselverlies
wordt
geregistreerd
met
een
scan
trace.
Recent
wordt
er
ook
laser
profilometry
toegepast.
o Microradiography
§ Met
behulp
van
röntgenstraling
wordt
er
vastgesteld
hoeveel
weefselverlies
er
is
opgetreden.
o Chemical
analysis
§ Meet
de
concentratie
van
het
opgeloste
calcium
en
fosfaat.
6.2.2 Diëtaire
erosie
• Fruit
o Citroenzuur
(PH
2.0-‐3.8)
al
erosief
bij
een
ph
van
5.9,
ook
zoutzuur
en
fosforzuur
zijn
erosiever
dan
andere
zuren.
2
, Meeste
fruit
heeft
een
PH
van
3
–
4
o
Commerciële
fruitsappen
zijn
6
tot
8
keer
meer
erosief
dan
homemade
fruitsappen.
o
Kinderen
die
fruitsap
uit
fles
drinken,
kunnen
na
6min
al
een
mate
van
erosie
hebben.
o
o Dranken
§ Zeer
erosief:
• Commerciële
sportdrankjes
(PH
<4)
• Frequente
consumptie
van
fruit
aroma,
carbonaten
dranken,
fruitsappen
en
andere
zuren
dranken
zijn
geassocieerd
met
erosie.
• Fosforzuur
zit
in
bijna
alle
frisdranken,
en
is
zeer
erosief.
• Bevroren
fruitsappen
‘’on
a
stick’’
zijn
zeer
erosief,
vooral
als
ze
langzaam
geconsumeerd
worden.
• Cider
even
erosief
als
orange
juice
• Wine
>
dan
coca
cola
en
appelsap.
§ Tegenwoordig
wil
men
gezonder
eten
en
drinken.
Hierdoor
worden
meer
fruitsappen
geconsumeerd,
wat
een
zeer
negatief
effect
kan
hebben
op
de
mondgezondheid.
De
kwetsbaarheid
voor
erosie
neemt
toe.
§Overige
§Er
zijn
vaak
‘’verstopte’’
zuren
in
commerciële
producten,
gemaskeerd
door
suiker.
• Zoet
zure
balletjes,
sla
saus,
yoghurt,
ketchup.
o Factoren
op
het
diëtaire
effect
§ Hoeveelheid
drinken
(verschillende
meningen)
en
manier
van
drinken
• Drinken
uit
rietje
is
en
spoelen
is
erosiever
§ Frequentie
van
het
drinken
§ Bestandsdelen
van
het
product
§ Mate
van
tandenpoetsen
§ Kauwgom
kauwen
§ Fluoride
§ Kwaliteiten
en
kwantiteit
van
speeksel
§ De
pellicle
en
plaque
§ Melk,
kauwen
op
kaas
kan
helpen
tegen
erosie.
Het
tandoppervlakte
kan
verhard
worden.
Kauwen
op
paraffine
heeft
geen
buffer
effect.
• Titrability
o Dit
is
de
hoeveelheid
H+
(waterstof)
aanwezig,
dit
bepaalt
hoe
erosief
de
zuur
is
en
de
mate
van
het
weerstaan
tegen
een
PH-‐verhoging
(buffer-‐capaciteit).
o Zuren
die
niet
neutraliseren
(bufferen)
zijn
erosief.
o De
buffercapaciteit,
type
zuur,
temperatuur
bepalen
ook
hoe
erosief
een
zuur
is.
3
, o Zuren
dranken
met
lage
concentratie
NaOH
als
buffer
zijn
geassocieerd
met
het
verzachten
van
het
tandopp.
• Light-‐dranken
is
wat
betreft
de
titrability
minder
erosief
dan
normale
coca
cola.
• Erosie
in
fruit-‐dranken
wordt
veroorzaakt
door
de
lage
PH,
niet
door
de
titrability.
• Er
is
geen
erosie
bij
zure
ranken
met
onverzadigde
calcium
en
fosfaat
• Risico
groepen
• Diabetes
die
veel
fruit
dranken
consumeren
• Mensen
die
antihypertensie
medicatie
innemen,
hierdoor
wordt
de
kans
verhoogd
op
xerostomie,
hierdoor
meer
consumptie
van
zure
dranken/eten.
• Sporters
à
Dehydratie,
hierdoor
een
droge
mond,
minder
speeksel
en
daarom
een
lage
buffer
capaciteit.
4
