Literatuur dag , Basiscursus Cognitieve Gedragstherapie Kind &
Jeugd
Inhoudsopgave
Boek: Inleiding tot de gedragstherapie (Hermans, Raes & Orlemans, 2018)..............................................................3
Hoofdstuk 7, Informatieverzameling en de werkrelatie.......................................................................................................3
7.1. Inleiding.....................................................................................................................................................................................................3
7.2. Het eerste contact.............................................................................................................................................................................3
7.3. Informatieverzameling...................................................................................................................................................................4
7.4. Opbouwen van de therapeutische (werk)relatie.........................................................................................................5
7.5. Tot besluit................................................................................................................................................................................................6
Boek: Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen (Prins, Bosch &
Braet, 2018)...........................................................................................................................................................................................................6
Hoofdstuk 7, Non-specifieke therapeutische factoren.........................................................................................................6
7.1. Inleiding.....................................................................................................................................................................................................7
7.2. Het opbouwen van een therapeutische relatie............................................................................................................7
7.3. Therapeutkenmerken en motiverende gesprekstechnieken............................................................................7
7.4. Methoden die de samenwerkingsrelatie verder ondersteunen......................................................................8
7.5. Conclusie..................................................................................................................................................................................................9
Hoofdstuk 10, Behandeling van kinderen in de context van ouders en gezin..........................................................9
10.1. Inleiding.................................................................................................................................................................................................10
10.2. Aanmelding, indicatie en taxatie........................................................................................................................................10
10.3. Verder taxeren en begin van de behandeling...........................................................................................................10
10.4. Overeenstemming over de inhoud van de behandeling...................................................................................11
10.5. Specifieke behandeltechnieken...........................................................................................................................................11
10.6. Non-specifieke technieken tijdens gezinsbehandelingen: motiveren.....................................................11
10.7. Hiërarchie versus autoritair optreden...............................................................................................................................11
10.8. Onderzoek............................................................................................................................................................................................11
10.9. Beschouwing.....................................................................................................................................................................................12
Hoofdstuk 11, Ontwikkelingen binnen de cognitieve gedragstherapie bij kinderen en adolescenten
.....................................................................................................................................................................................................................................12
11.1. Inleiding...................................................................................................................................................................................................12
11.2. Acceptance and Commitment Therapy..........................................................................................................................13
11.3. Op mindfulness gebaseerde cognitieve gedragstherapie (MBCT)..............................................................13
11.4. Compassion-Focus Therapy (CFT).......................................................................................................................................14
11.5. Attachment Based Family Therapy (ABFT)...................................................................................................................14
11.6. Dialectische gedragstherapie voor jongeren...............................................................................................................15
11.7. Eye Movement Desentization and Reprocessing.....................................................................................................15
11.8. Cognitive Bias Modification.....................................................................................................................................................15
11.9. Twee voorbeelden van digitale deelbehandelingen: Braingame Brian en Schateiland...............15
11.10. Gedragstherapeutische technieken voor klinische groepen binnen een transdiagnostisch
protocol............................................................................................................................................................................................................15
11.10.1. Transdiagnostische processen..........................................................................................................................................15
11.10.2. Evaluatie...........................................................................................................................................................................................15
1
, 11.11. Discussie................................................................................................................................................................................................16
Boek: De therapeutische relatie bij cognitieve gedragstherapie (Kazantzis, Dattillio & Dobson, 2019)
.....................................................................................................................................................................................................................................16
Hoofdstuk 11: Afsluiten van relaties en terugvalpreventie.................................................................................................16
11.1. De taal van ‘terminatie’.................................................................................................................................................................16
11.2. Het einde van de therapie plannen....................................................................................................................................17
11.3. De impact van het beëindigen van de therapie op de therapeut................................................................17
11.4. Het beëindigen van een moeilijk behandelverloop................................................................................................17
11.5. Wat als therapie gewoon niet werkt?...............................................................................................................................18
11.6. Afsluitende gedachten................................................................................................................................................................18
Hoofdstuk 15: Werken met kinderen en adolescenten.......................................................................................................19
15.1. Definiëring van de therapeutische relatie.....................................................................................................................19
15.2. Visies van therapeuten op de alliantie in CGT voor kinderen en adolescenten.................................19
15.3. Bewijs voor de alliantie in CGT voor kinderen en adolescenten....................................................................19
15.4. Aanpassen van de therapeutische relatie...................................................................................................................20
15.5. Strategieën voor het opbouwen van een werkalliantie.......................................................................................21
15.6. beoordelen van de alliantie met de jeugdige.............................................................................................................21
15.7. Casusvoorbeelden.........................................................................................................................................................................22
15.8. Conclusie..............................................................................................................................................................................................22
2
, Boek: Inleiding tot de gedragstherapie (Hermans, Raes & Orlemans, 2018)
Hoofdstuk 7, Informatieverzameling en de werkrelatie
7.1. Inleiding
De kern van het gedragstherapeutisch proces wordt gevormd door de fasen van het opstellen van
de holistische theorie (HT) en het uitvoeren van de functieanalyse (FA).
7.2. Het eerste contact
Het eerste contact omvat de aanmelding, de kennismaking in een eerste gesprek of ‘sessie’.
7.2.1. Aanmelding
Het eerste contact is vaak via de telefoon. Het is goed om het
gesprek kort te houden. Er staan 3 vragen centraal:
1. Over wie gaat het? (wanneer iemand anders belt, is
het goed om te benoemen dat degene zelf contact
moet opnemen).
2. Waar woont de persoon?
3. Wat is de aard van het probleem? (past dit binnen je
expertise?)
Geef ook alvast enige informatie over de financiële kant van
de zaak om verrassingen over het tarief te vermijden.
Wanneer het om een kind jonger dan 12 jaar gaat, nodig je
beide ouders uit voor een eerste gesprek. Bij een kind tussen
de 12-15 jaar nodig je het kind en ouders voor het eerste
gesprek uit en boven de 15 jaar doorgaans alleen de
adolescent.
7.2.2. Eerste gesprek
In het eerste gesprek volgt en stuurt de therapeut de patiënt
in de communicatie. De belangrijkste doelen van het eerste gesprek zijn:
Uitmaken of verdere behandeling aan te bevelen is
Je patiënt informeren over de aard en het verloop van de behandeling
Bijstellen van verkeerde verwachtingen
Je patiënt motiveren voor de behandeling
Je patiënt hoop geven op verandering
Informatie verzamelen
Opbouwen van de therapeutische werkrelatie
Informatie geven en verzamelen en het opbouwen van een relatie zijn de drie belangrijkste
componenten van een eerste gesprek.
Informatie geven.
Verduidelijk allereerst het gedragstherapeutisch proces (geef aan dat de behandeling eigenlijk een
praktijkexperiment inhoudt, waarbij jij een inspanningsverbintenis aangaat om op basis van je
expertise een analyse te maken van het probleem). Maak de patiënt deelgenoot van alle stappen,
alle stappen in het proces zet je samen met de patiënt (=collaboratief empirisme). Werk zo
transparant mogelijk en werk zoveel mogelijk samen. Geef aan het einde van het gesprek ook
informatie mee over ‘huiswerkopdrachten’. Aan het einde van het eerste gesprek noteer je bij
voorkeur ook de belangrijkste basisgegevens voor het dossier (naam, adres, gezinssituatie,
opleiding, professionele situatie, huisarts, medicatie etc.).
Doorgaan of niet?
Het is goed om na te gaan aan het einde van het eerste gesprek of de patiënt de behandeling wil
aangaan. Soms wil een patiënt na een eerste gesprek eerst nog zelf dingen proberen. Het is dan van
belang om duidelijk te maken dat hij indien gewenst altijd opnieuw contact kan zoeken met de
therapeut. Ook voor de therapeut kunnen er redenen zijn om de behandeling niet voort te zetten:
Het probleem is in eerste instantie niet psychologisch van aard.
Het probleem blijkt in hoge mate gedetermineerd te zijn door organische factoren (bijv.
depressie bij persoon die voorgeschiedenis heeft van schildklierproblemen)
Het probleem is psychologisch en reëel, maar het gaat om een normale reactie op een
bijzondere gebeurtenis in het leven van de patiënt (bijv. rouw na overlijden)
3
Jeugd
Inhoudsopgave
Boek: Inleiding tot de gedragstherapie (Hermans, Raes & Orlemans, 2018)..............................................................3
Hoofdstuk 7, Informatieverzameling en de werkrelatie.......................................................................................................3
7.1. Inleiding.....................................................................................................................................................................................................3
7.2. Het eerste contact.............................................................................................................................................................................3
7.3. Informatieverzameling...................................................................................................................................................................4
7.4. Opbouwen van de therapeutische (werk)relatie.........................................................................................................5
7.5. Tot besluit................................................................................................................................................................................................6
Boek: Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen (Prins, Bosch &
Braet, 2018)...........................................................................................................................................................................................................6
Hoofdstuk 7, Non-specifieke therapeutische factoren.........................................................................................................6
7.1. Inleiding.....................................................................................................................................................................................................7
7.2. Het opbouwen van een therapeutische relatie............................................................................................................7
7.3. Therapeutkenmerken en motiverende gesprekstechnieken............................................................................7
7.4. Methoden die de samenwerkingsrelatie verder ondersteunen......................................................................8
7.5. Conclusie..................................................................................................................................................................................................9
Hoofdstuk 10, Behandeling van kinderen in de context van ouders en gezin..........................................................9
10.1. Inleiding.................................................................................................................................................................................................10
10.2. Aanmelding, indicatie en taxatie........................................................................................................................................10
10.3. Verder taxeren en begin van de behandeling...........................................................................................................10
10.4. Overeenstemming over de inhoud van de behandeling...................................................................................11
10.5. Specifieke behandeltechnieken...........................................................................................................................................11
10.6. Non-specifieke technieken tijdens gezinsbehandelingen: motiveren.....................................................11
10.7. Hiërarchie versus autoritair optreden...............................................................................................................................11
10.8. Onderzoek............................................................................................................................................................................................11
10.9. Beschouwing.....................................................................................................................................................................................12
Hoofdstuk 11, Ontwikkelingen binnen de cognitieve gedragstherapie bij kinderen en adolescenten
.....................................................................................................................................................................................................................................12
11.1. Inleiding...................................................................................................................................................................................................12
11.2. Acceptance and Commitment Therapy..........................................................................................................................13
11.3. Op mindfulness gebaseerde cognitieve gedragstherapie (MBCT)..............................................................13
11.4. Compassion-Focus Therapy (CFT).......................................................................................................................................14
11.5. Attachment Based Family Therapy (ABFT)...................................................................................................................14
11.6. Dialectische gedragstherapie voor jongeren...............................................................................................................15
11.7. Eye Movement Desentization and Reprocessing.....................................................................................................15
11.8. Cognitive Bias Modification.....................................................................................................................................................15
11.9. Twee voorbeelden van digitale deelbehandelingen: Braingame Brian en Schateiland...............15
11.10. Gedragstherapeutische technieken voor klinische groepen binnen een transdiagnostisch
protocol............................................................................................................................................................................................................15
11.10.1. Transdiagnostische processen..........................................................................................................................................15
11.10.2. Evaluatie...........................................................................................................................................................................................15
1
, 11.11. Discussie................................................................................................................................................................................................16
Boek: De therapeutische relatie bij cognitieve gedragstherapie (Kazantzis, Dattillio & Dobson, 2019)
.....................................................................................................................................................................................................................................16
Hoofdstuk 11: Afsluiten van relaties en terugvalpreventie.................................................................................................16
11.1. De taal van ‘terminatie’.................................................................................................................................................................16
11.2. Het einde van de therapie plannen....................................................................................................................................17
11.3. De impact van het beëindigen van de therapie op de therapeut................................................................17
11.4. Het beëindigen van een moeilijk behandelverloop................................................................................................17
11.5. Wat als therapie gewoon niet werkt?...............................................................................................................................18
11.6. Afsluitende gedachten................................................................................................................................................................18
Hoofdstuk 15: Werken met kinderen en adolescenten.......................................................................................................19
15.1. Definiëring van de therapeutische relatie.....................................................................................................................19
15.2. Visies van therapeuten op de alliantie in CGT voor kinderen en adolescenten.................................19
15.3. Bewijs voor de alliantie in CGT voor kinderen en adolescenten....................................................................19
15.4. Aanpassen van de therapeutische relatie...................................................................................................................20
15.5. Strategieën voor het opbouwen van een werkalliantie.......................................................................................21
15.6. beoordelen van de alliantie met de jeugdige.............................................................................................................21
15.7. Casusvoorbeelden.........................................................................................................................................................................22
15.8. Conclusie..............................................................................................................................................................................................22
2
, Boek: Inleiding tot de gedragstherapie (Hermans, Raes & Orlemans, 2018)
Hoofdstuk 7, Informatieverzameling en de werkrelatie
7.1. Inleiding
De kern van het gedragstherapeutisch proces wordt gevormd door de fasen van het opstellen van
de holistische theorie (HT) en het uitvoeren van de functieanalyse (FA).
7.2. Het eerste contact
Het eerste contact omvat de aanmelding, de kennismaking in een eerste gesprek of ‘sessie’.
7.2.1. Aanmelding
Het eerste contact is vaak via de telefoon. Het is goed om het
gesprek kort te houden. Er staan 3 vragen centraal:
1. Over wie gaat het? (wanneer iemand anders belt, is
het goed om te benoemen dat degene zelf contact
moet opnemen).
2. Waar woont de persoon?
3. Wat is de aard van het probleem? (past dit binnen je
expertise?)
Geef ook alvast enige informatie over de financiële kant van
de zaak om verrassingen over het tarief te vermijden.
Wanneer het om een kind jonger dan 12 jaar gaat, nodig je
beide ouders uit voor een eerste gesprek. Bij een kind tussen
de 12-15 jaar nodig je het kind en ouders voor het eerste
gesprek uit en boven de 15 jaar doorgaans alleen de
adolescent.
7.2.2. Eerste gesprek
In het eerste gesprek volgt en stuurt de therapeut de patiënt
in de communicatie. De belangrijkste doelen van het eerste gesprek zijn:
Uitmaken of verdere behandeling aan te bevelen is
Je patiënt informeren over de aard en het verloop van de behandeling
Bijstellen van verkeerde verwachtingen
Je patiënt motiveren voor de behandeling
Je patiënt hoop geven op verandering
Informatie verzamelen
Opbouwen van de therapeutische werkrelatie
Informatie geven en verzamelen en het opbouwen van een relatie zijn de drie belangrijkste
componenten van een eerste gesprek.
Informatie geven.
Verduidelijk allereerst het gedragstherapeutisch proces (geef aan dat de behandeling eigenlijk een
praktijkexperiment inhoudt, waarbij jij een inspanningsverbintenis aangaat om op basis van je
expertise een analyse te maken van het probleem). Maak de patiënt deelgenoot van alle stappen,
alle stappen in het proces zet je samen met de patiënt (=collaboratief empirisme). Werk zo
transparant mogelijk en werk zoveel mogelijk samen. Geef aan het einde van het gesprek ook
informatie mee over ‘huiswerkopdrachten’. Aan het einde van het eerste gesprek noteer je bij
voorkeur ook de belangrijkste basisgegevens voor het dossier (naam, adres, gezinssituatie,
opleiding, professionele situatie, huisarts, medicatie etc.).
Doorgaan of niet?
Het is goed om na te gaan aan het einde van het eerste gesprek of de patiënt de behandeling wil
aangaan. Soms wil een patiënt na een eerste gesprek eerst nog zelf dingen proberen. Het is dan van
belang om duidelijk te maken dat hij indien gewenst altijd opnieuw contact kan zoeken met de
therapeut. Ook voor de therapeut kunnen er redenen zijn om de behandeling niet voort te zetten:
Het probleem is in eerste instantie niet psychologisch van aard.
Het probleem blijkt in hoge mate gedetermineerd te zijn door organische factoren (bijv.
depressie bij persoon die voorgeschiedenis heeft van schildklierproblemen)
Het probleem is psychologisch en reëel, maar het gaat om een normale reactie op een
bijzondere gebeurtenis in het leven van de patiënt (bijv. rouw na overlijden)
3
