Samenvatting Positieve psychologie: de toepassingen. Hoofdstuk 1 t/m 6.
H.1: Positieve psychologie
Positieve psychologie is de wetenschappelijk en sociale stroming in de psychologie waarin
welbevinden en optimaal functioneren (individueel, relationeel, organisaties en
samenleving) centraal staan. Mental health is niet hetzelfde als de afwezigheid van
mental illness (Keyez & Lopez, 2005). Mental health is de aanwezigheid van welbevinden.
De grondleggers van de positieve psychologie zijn Seligman en Csikszentmihalyi (2000).
Volgens WHO is geestelijke gezondheid een toestand van welbevinden waarin het individu
zijn mogelijkheden realiseert, kan omgaan met de normale stress van het leven,
productief kan zijn in het werk en een bijdrage kan leveren aan de samenleving.
De historie van positieve psychologie:
Seligman was in 1997 zijn tuin aan het snoeien en onkruid aan het wieden. De dochter
van Seligman, de vijfjarige Nikki, maakte er een spel van om het onkruid in de lucht te
gooien, rond te rennen en rond te dansen. Seligman mopperde tegen Nikki en toen zij
niet ophield, schreeuwde Seligman dat Nikki ermee moest ophouden. Nikki keek
Seligman toen aan en liep weg. Later kwam Nikki terug, en zei Nikki tegen haar vader:
“Papa, misschien heb je het niet gemerkt, maar voordat ik vijf werd, zeurde ik over van
alles. Toen ik vijf werd heb ik besloten om daarmee op te houden. Dat was het
moeilijkste wat ik ooit heb gedaan, en het is me gelukt! Als ik kan ophouden met zeuren,
dan kun jij ophouden met mopperen.” Deze opmerking van Nikki was een eyeopener voor
Seligman, omdat hij realiseerde dat Nikki gelijk had. Seligman besefte zich dat de
aandacht in de opvoeding van Nikki moest gaan naar het benoemen, stimuleren en
ontplooien van haar sterke kanten, en niet de nadruk leggen op haar zwakke kanten. Ook
wel het Nikki-principe genoemd.
De positieve psychologie (PP) is belangrijk, omdat de psychologie niet alleen gaat om
ziektes, zwaktes en beschadigingen, maar ook om kracht en deugd. Seligman (2011)
baseerde zijn well-being theorie op vijf pijlers: positive emotions, engagement, relations,
meaning en accomplishment (ook wel het PERMA model).
Deze vijf pijlers zijn:
1. Het plezierige leven. (In hoeverre ben jij/ voel jij je gelukkig en tevreden?);
2. Het goede leven. (Werk, hobby’s ,relaties/ betrokken leven: In hoeverre ervaar je
een gevoel van persoonlijke vervulling?);
3. Het hebben van positieve relaties;
4. Het zinvolle leven. (Goed doel & altruïsme: In hoeverre heb je het idee onderdeel
te zijn van en bij te dragen aan een groter geheel?);
5. Iets bereiken in je leven. (Prestaties & succes).
Volgens het WHO wordt de definitie van geestelijke gezondheid verdeeld in drie
componenten (Westerhof & Keyes, 2008):
1. Emotioneel welbevinden. De tevredenheid met het eigen leven en het ervaren van
positieve gevoelens als geluk en interesse (dit wordt ook wel subjectief
welbevinden genoemd) (Diener, Suh, Lucas & Smith, 1999);
2. Psychologisch welbevinden. Gericht op het optimaal functioneren in het individuele
leven. Zelfverwerkelijking staat centraal: het ervaren van een doel en richting in
het leven, het idee van ontwikkeling en een positieve houding ten opzichte van
jezelf (Ryff, 1989);
3. Sociaal welbevinden. Gericht op het optimaal functioneren in sociale groepen en
de samenleving, het idee deel uit te maken van een gemeenschap, het idee dat
anderen je activiteiten waarderen en een positieve houding ten opzichte van
mensen op je heen (Keys, 1998).
1
, In de tabel hieronder wordt aangegeven wat het verschil is in de reguliere psychologie en
de positieve psychologie.
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
De reguliere psychologie richt zich er op, om bijvoorbeeld van -5 naar 0 (neutraal) te
komen. De reguliere psychologie richt zich niet op wat er boven 0 kan zijn. De positieve
psychologie kijkt wel naar wat er boven de 0 is, en werkt daar naar toe. Zodat iemand
zich niet neutraal voelt, maar goed.
De positieve psychologie vindt dus dat de reguliere psychologie te eenzijdig gericht is op
klachten en te weinig op krachten. PP schenkt daarom naast fouten, stoornissen,
beperkingen en zwakheden, ook aandacht aan wat er goed gaat. Iemands sterke kanten,
goede eigenschappen en mogelijkheden.
De sterkekantenbenadering biedt mogelijkheden voor individuele en professionele
ontwikkeling. De focus ligt hier op successen, persoonlijke kwaliteiten en sterke kanten
van mensen. Dit zorgt ervoor dat verandering mogelijk is (Linley, Nilsen, Gillett & Biswas-
Diener, 2010). Mensen die meer gebruik maken van hun sterke kanten, hebben een
hoger zelfvertrouwen, ervaren competentie, realiseren hun doelen en ervaren
welbevinden. Sterke kanten blijken een buffer te zijn tegen psychische stoornissen.
Iedereen heeft sterke kanten, en sterke kanten kunnen ontdekt, geleerd, geoefend en
uitgebouwd worden. De sterkekantenbenadering zorgt voor motivatie, wat weer de groei
bevordert.
Sheldon, Jose, Kashdan & Jarden (2015) stelden een lijst samen van de 10 belangrijkste
sterke kanten als het gaat om het bereiken van doelen en welbevinden:
1. Nieuwsgierigheid;
2. Het idee dat je controle hebt over goede en slechte gebeurtenissen;
3. Aanwezigheid van zingeving;
4. Volharding;
5. Dankbaarheid;
6. Gebruik van sterke kanten;
7. Neiging tot plezier maken;
8. Neiging tot betrokkenheid;
9. Neiging tot zingeving;
10. Genieten van het moment.
De 2 belangrijkste sterke kanten zijn volharding en nieuwsgierigheid. Volharding heb je
nodig om je doelen te bereiken en nieuwsgierigheid om meer welbevinden te ervaren.
Vaak wordt er maar naar één sterke kant gekeken en gewerkt, terwijl bijvoorbeeld twee
sterke kanten suïcide gedachten kunnen voorkomen. De combinatie dankbaar en
volhardend zorgt voor een gezonde oriëntatie op het verleden, het heden en de
toekomst. Ook zijn mensen met de combinatie van deze twee sterke kanten daardoor
veerkrachtig en niet suïcidaal.
De zelfdeterminantietheorie (Ryan & Deci, 2001) geeft een goede onderbouwing van de
sterkekantenbenadering. Mensen hebben drie basisbehoeften:
1. Behoefte aan competentie;
2. Behoefte aan autonomie;
3. Behoefte aan verbondenheid en acceptatie.
In de sterkekantenbenadering wordt er aan deze drie behoeften voldaan. Dit zorgt ervoor
dat het welbevinden toeneemt.
2
H.1: Positieve psychologie
Positieve psychologie is de wetenschappelijk en sociale stroming in de psychologie waarin
welbevinden en optimaal functioneren (individueel, relationeel, organisaties en
samenleving) centraal staan. Mental health is niet hetzelfde als de afwezigheid van
mental illness (Keyez & Lopez, 2005). Mental health is de aanwezigheid van welbevinden.
De grondleggers van de positieve psychologie zijn Seligman en Csikszentmihalyi (2000).
Volgens WHO is geestelijke gezondheid een toestand van welbevinden waarin het individu
zijn mogelijkheden realiseert, kan omgaan met de normale stress van het leven,
productief kan zijn in het werk en een bijdrage kan leveren aan de samenleving.
De historie van positieve psychologie:
Seligman was in 1997 zijn tuin aan het snoeien en onkruid aan het wieden. De dochter
van Seligman, de vijfjarige Nikki, maakte er een spel van om het onkruid in de lucht te
gooien, rond te rennen en rond te dansen. Seligman mopperde tegen Nikki en toen zij
niet ophield, schreeuwde Seligman dat Nikki ermee moest ophouden. Nikki keek
Seligman toen aan en liep weg. Later kwam Nikki terug, en zei Nikki tegen haar vader:
“Papa, misschien heb je het niet gemerkt, maar voordat ik vijf werd, zeurde ik over van
alles. Toen ik vijf werd heb ik besloten om daarmee op te houden. Dat was het
moeilijkste wat ik ooit heb gedaan, en het is me gelukt! Als ik kan ophouden met zeuren,
dan kun jij ophouden met mopperen.” Deze opmerking van Nikki was een eyeopener voor
Seligman, omdat hij realiseerde dat Nikki gelijk had. Seligman besefte zich dat de
aandacht in de opvoeding van Nikki moest gaan naar het benoemen, stimuleren en
ontplooien van haar sterke kanten, en niet de nadruk leggen op haar zwakke kanten. Ook
wel het Nikki-principe genoemd.
De positieve psychologie (PP) is belangrijk, omdat de psychologie niet alleen gaat om
ziektes, zwaktes en beschadigingen, maar ook om kracht en deugd. Seligman (2011)
baseerde zijn well-being theorie op vijf pijlers: positive emotions, engagement, relations,
meaning en accomplishment (ook wel het PERMA model).
Deze vijf pijlers zijn:
1. Het plezierige leven. (In hoeverre ben jij/ voel jij je gelukkig en tevreden?);
2. Het goede leven. (Werk, hobby’s ,relaties/ betrokken leven: In hoeverre ervaar je
een gevoel van persoonlijke vervulling?);
3. Het hebben van positieve relaties;
4. Het zinvolle leven. (Goed doel & altruïsme: In hoeverre heb je het idee onderdeel
te zijn van en bij te dragen aan een groter geheel?);
5. Iets bereiken in je leven. (Prestaties & succes).
Volgens het WHO wordt de definitie van geestelijke gezondheid verdeeld in drie
componenten (Westerhof & Keyes, 2008):
1. Emotioneel welbevinden. De tevredenheid met het eigen leven en het ervaren van
positieve gevoelens als geluk en interesse (dit wordt ook wel subjectief
welbevinden genoemd) (Diener, Suh, Lucas & Smith, 1999);
2. Psychologisch welbevinden. Gericht op het optimaal functioneren in het individuele
leven. Zelfverwerkelijking staat centraal: het ervaren van een doel en richting in
het leven, het idee van ontwikkeling en een positieve houding ten opzichte van
jezelf (Ryff, 1989);
3. Sociaal welbevinden. Gericht op het optimaal functioneren in sociale groepen en
de samenleving, het idee deel uit te maken van een gemeenschap, het idee dat
anderen je activiteiten waarderen en een positieve houding ten opzichte van
mensen op je heen (Keys, 1998).
1
, In de tabel hieronder wordt aangegeven wat het verschil is in de reguliere psychologie en
de positieve psychologie.
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
De reguliere psychologie richt zich er op, om bijvoorbeeld van -5 naar 0 (neutraal) te
komen. De reguliere psychologie richt zich niet op wat er boven 0 kan zijn. De positieve
psychologie kijkt wel naar wat er boven de 0 is, en werkt daar naar toe. Zodat iemand
zich niet neutraal voelt, maar goed.
De positieve psychologie vindt dus dat de reguliere psychologie te eenzijdig gericht is op
klachten en te weinig op krachten. PP schenkt daarom naast fouten, stoornissen,
beperkingen en zwakheden, ook aandacht aan wat er goed gaat. Iemands sterke kanten,
goede eigenschappen en mogelijkheden.
De sterkekantenbenadering biedt mogelijkheden voor individuele en professionele
ontwikkeling. De focus ligt hier op successen, persoonlijke kwaliteiten en sterke kanten
van mensen. Dit zorgt ervoor dat verandering mogelijk is (Linley, Nilsen, Gillett & Biswas-
Diener, 2010). Mensen die meer gebruik maken van hun sterke kanten, hebben een
hoger zelfvertrouwen, ervaren competentie, realiseren hun doelen en ervaren
welbevinden. Sterke kanten blijken een buffer te zijn tegen psychische stoornissen.
Iedereen heeft sterke kanten, en sterke kanten kunnen ontdekt, geleerd, geoefend en
uitgebouwd worden. De sterkekantenbenadering zorgt voor motivatie, wat weer de groei
bevordert.
Sheldon, Jose, Kashdan & Jarden (2015) stelden een lijst samen van de 10 belangrijkste
sterke kanten als het gaat om het bereiken van doelen en welbevinden:
1. Nieuwsgierigheid;
2. Het idee dat je controle hebt over goede en slechte gebeurtenissen;
3. Aanwezigheid van zingeving;
4. Volharding;
5. Dankbaarheid;
6. Gebruik van sterke kanten;
7. Neiging tot plezier maken;
8. Neiging tot betrokkenheid;
9. Neiging tot zingeving;
10. Genieten van het moment.
De 2 belangrijkste sterke kanten zijn volharding en nieuwsgierigheid. Volharding heb je
nodig om je doelen te bereiken en nieuwsgierigheid om meer welbevinden te ervaren.
Vaak wordt er maar naar één sterke kant gekeken en gewerkt, terwijl bijvoorbeeld twee
sterke kanten suïcide gedachten kunnen voorkomen. De combinatie dankbaar en
volhardend zorgt voor een gezonde oriëntatie op het verleden, het heden en de
toekomst. Ook zijn mensen met de combinatie van deze twee sterke kanten daardoor
veerkrachtig en niet suïcidaal.
De zelfdeterminantietheorie (Ryan & Deci, 2001) geeft een goede onderbouwing van de
sterkekantenbenadering. Mensen hebben drie basisbehoeften:
1. Behoefte aan competentie;
2. Behoefte aan autonomie;
3. Behoefte aan verbondenheid en acceptatie.
In de sterkekantenbenadering wordt er aan deze drie behoeften voldaan. Dit zorgt ervoor
dat het welbevinden toeneemt.
2
