Samenvatting Examenstof Geschiedenis
Samenvatting Geschiedenis Examenkatern
Historische context Republiek der zeven verenigde Nederlanden 1515-1648
Deelcontext 1 Opstand in de Nederlanden (1515-1572)
Leertekst
In 1515 Werd Karel V heerser over een deel van de gebieden in het huidige Nederland, België en
Luxemburg. In 1543 werd hij heer over geheel Nederland.
In de Nederlanden woonden relatief veel mensen in stad, doordat de steden in 15e eeuw hadden
geprofiteerd van de oplevende handel en geldeconomie. (groei ging door in 16e eeuw). deel van
het geld dat de stedelingen verdienden moesten ze als belasting afdragen aan Karel V. In ruil hiervoor
kregen ze allerlei voorrechten en privileges(zoals zelf muur bouwen en rechtspraak regelen)dankzij
privileges hadden steden en hun burgers een sterke positie gekregen.
KA: De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.
Karel V had echter andere belangen. Net als andere vorsten sinds late middeleeuwen probeerde hij
zijn gebieden zo veel mogelijk vanuit één plaats te regeren als eenheid. centralisatiepolitiek
(staatsvorming).
KA: Het begin van staatsvorming en centralisatie.
KA: Het streven van vorsten naar absolute macht.
Hij maakte van Brussel het politieke centrum van NL. Er kwamen 3 Collaterale raden, die hem
moesten ondersteunen. In raad naast edellieden ook ambtenaren die macht kregen ten koste van
adel. hervormingen zorgden voor ontevredenheid(vrijheid, rechten bedreigd) + onrust op religieus
gebied reformatie ontstond: groeiende groepen gelovigen vond dat de katholieke kerk bol stond
van misstanden(Luther, Calvijn) Karel V liet Luther verschijnen op Rijksdag in Worms om z'n kritiek
te herroepen, maar dit deed Luther niet. Hij moedigde gelovigen aan om zelf Bijbel te lezen en
terug te gaan naar wat zij zagen als het oorspronkelijke geloof. Bijbel werd drm door Luther vertaald
in het Duits(snel verspreid door 15e eeuwse uitvinding van boekdrukkunst). leidde tot scheiding
tussen katholieke kerk en protestantse kerken: lutherse en calvinistische.
KA: De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had.
Karel V bleef toch katholiek en liet protestanten vervolgen. In DU echter veel vorsten luthers
geworden, daar moest Karel V zich in 1555 bij neerleggen, voortaan gold: wiens gebied, wiens religie
dus vorsten bepaalden het geloof van hun onderdanen.
In Nl zou Calvijn meer aanhang krijgen. Calvijn was van mening dat lagere overheden zich tegen
grotere overheden mochten verzetten als deze Gods geboden niet juist dienden. Ook vond hij dat
onderdanen zonder toestemming vorst een kerk mochten beginnen deden Calvinisten in NL dus
ook 1550 moesten ketters in NL van Karel V doodstraf krijgen Bloedplakkaat.
In 1555 volgde Filips II zijn vader op en zette kettervervolgingen door. veel inwoners niet mee
eens, zij wilden verzoening en respect voor oude privileges en vrijheden. 1566: edellieden diende
smeekschrift in: verzoek om kettervervolgingen te stoppen. Plaatsvervanger besloot tijdelijk stil te
leggen Calvinisten konden toen hagenpreken houden(buiten bereik van stadsbestuur) toen
escaleerde situatie: beeldenstorm was voor Filips 't bewijs dat hij ketters moest blijven vervolgen
adel was schuldig, want die hadden aangedrongen op milde opstelling drm hertog van Alva, die
speciale rechtbank oprichtte, de Raad van Beroerten/Bloedraad veel protestanten vluchten.
Ook Willem van Oranje Vluchtte(katholiek stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht die tegen
kettervervolgingen was) legde stadhouderschap neer en zette legers aan leidde tot veel
mislukkingen, maar Watergeuzen hadden wel succes na overwinning op Den Briel, sloten steeds
Samenvatting Geschiedenis Examenkatern
Historische context Republiek der zeven verenigde Nederlanden 1515-1648
Deelcontext 1 Opstand in de Nederlanden (1515-1572)
Leertekst
In 1515 Werd Karel V heerser over een deel van de gebieden in het huidige Nederland, België en
Luxemburg. In 1543 werd hij heer over geheel Nederland.
In de Nederlanden woonden relatief veel mensen in stad, doordat de steden in 15e eeuw hadden
geprofiteerd van de oplevende handel en geldeconomie. (groei ging door in 16e eeuw). deel van
het geld dat de stedelingen verdienden moesten ze als belasting afdragen aan Karel V. In ruil hiervoor
kregen ze allerlei voorrechten en privileges(zoals zelf muur bouwen en rechtspraak regelen)dankzij
privileges hadden steden en hun burgers een sterke positie gekregen.
KA: De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.
Karel V had echter andere belangen. Net als andere vorsten sinds late middeleeuwen probeerde hij
zijn gebieden zo veel mogelijk vanuit één plaats te regeren als eenheid. centralisatiepolitiek
(staatsvorming).
KA: Het begin van staatsvorming en centralisatie.
KA: Het streven van vorsten naar absolute macht.
Hij maakte van Brussel het politieke centrum van NL. Er kwamen 3 Collaterale raden, die hem
moesten ondersteunen. In raad naast edellieden ook ambtenaren die macht kregen ten koste van
adel. hervormingen zorgden voor ontevredenheid(vrijheid, rechten bedreigd) + onrust op religieus
gebied reformatie ontstond: groeiende groepen gelovigen vond dat de katholieke kerk bol stond
van misstanden(Luther, Calvijn) Karel V liet Luther verschijnen op Rijksdag in Worms om z'n kritiek
te herroepen, maar dit deed Luther niet. Hij moedigde gelovigen aan om zelf Bijbel te lezen en
terug te gaan naar wat zij zagen als het oorspronkelijke geloof. Bijbel werd drm door Luther vertaald
in het Duits(snel verspreid door 15e eeuwse uitvinding van boekdrukkunst). leidde tot scheiding
tussen katholieke kerk en protestantse kerken: lutherse en calvinistische.
KA: De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had.
Karel V bleef toch katholiek en liet protestanten vervolgen. In DU echter veel vorsten luthers
geworden, daar moest Karel V zich in 1555 bij neerleggen, voortaan gold: wiens gebied, wiens religie
dus vorsten bepaalden het geloof van hun onderdanen.
In Nl zou Calvijn meer aanhang krijgen. Calvijn was van mening dat lagere overheden zich tegen
grotere overheden mochten verzetten als deze Gods geboden niet juist dienden. Ook vond hij dat
onderdanen zonder toestemming vorst een kerk mochten beginnen deden Calvinisten in NL dus
ook 1550 moesten ketters in NL van Karel V doodstraf krijgen Bloedplakkaat.
In 1555 volgde Filips II zijn vader op en zette kettervervolgingen door. veel inwoners niet mee
eens, zij wilden verzoening en respect voor oude privileges en vrijheden. 1566: edellieden diende
smeekschrift in: verzoek om kettervervolgingen te stoppen. Plaatsvervanger besloot tijdelijk stil te
leggen Calvinisten konden toen hagenpreken houden(buiten bereik van stadsbestuur) toen
escaleerde situatie: beeldenstorm was voor Filips 't bewijs dat hij ketters moest blijven vervolgen
adel was schuldig, want die hadden aangedrongen op milde opstelling drm hertog van Alva, die
speciale rechtbank oprichtte, de Raad van Beroerten/Bloedraad veel protestanten vluchten.
Ook Willem van Oranje Vluchtte(katholiek stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht die tegen
kettervervolgingen was) legde stadhouderschap neer en zette legers aan leidde tot veel
mislukkingen, maar Watergeuzen hadden wel succes na overwinning op Den Briel, sloten steeds
