Samenvatting RIC
Samenvatting RIC
Tentamen 1
1
, Samenvatting RIC
H2: indeling van het juridische landschap
$1
$1.1 Rechtsbegrip en juridisch probleem
De vraag naar het rechtsbegrip = wat is recht?
Juridisch probleem = probleem waarvoor de oplossing in het rechtssysteem wordt gevonden
$1.3 Het driehoekmodel van recht
Normatieve/juridische/positieve moment
Het normatieve recht geeft aan wat wij moeten (de
geboden), wat wij mogen (de bevoegdheden) en wat
wij niet mogen (de verboden). Omdat het positieve
(momenteel geldende) recht normen voor menselijk
gedrag verschaft, wordt het het normatieve moment
genoemd.
Ideële/filosofische moment
Het ideële moment is het geheel van ideeën, opvattingen en waarden dat als leidraad wordt gebruikt
voor het positieve recht. Er is altijd een spanning tussen het geldende recht en het wenselijke recht,
omdat de geldende rechtsnormen nooit kunnen beantwoorden aan alle rechtvaardigheidsidealen.
Een justitiabele staat hierdoor voor een dilemma als een rechtsnorm als onrechtvaardig wordt
ervaren: rechtsnorm naleven en zijn overtuiging onrecht aandoen of rechtsnorm overtreden en de
overtuiging volgen.
Actuele/sociologische moment
Het actuele moment gaat over 2 aspecten: 1) het geheel van maatschappelijke gebruiken en
praktijken die tot het positieve recht heeft geleid 2) het geheel van maatschappelijke gebruiken en
praktijken die uit het positieve recht voortvloeien (hoe mensen zich werkelijk gedragen t.a.v. het
recht). Ook hier ziet vaak weer een gat (discrepantie) tussen law in the books en law in action,
waardoor er een spanning is in de politiek bij het maken van wetten en bij de politie van het
handhaven daarvan.
$2 Achtergrond van het recht als systeem
Een schakelbepaling = in het Nederlands recht een artikel dat een ander artikel verduidelijkt en
nader uitlegt of aanvult. V: artikel 3:15 BW bepaalt dat dat 3:11 BW t/m 3:14 BW buiten het
vermogensrecht toepassing vinden ‘’voorzover de aard van de rechtstrekking zich daartegen niet
verzet’’
Sommige begrippen worden in andere rechtsgebieden anders gedefinieerd. V: voorwerpen in Sr. en
goederen in BW= alle zaken en alle vermogensrechten
2
, Samenvatting RIC
In het recht worden bestaande begrippen gebruikt en begrippen die nieuw gevormd werden op basis
van wetgeving en rechtspraak. Zo is een wisselwerking ontstaan tussen de rechtspraktijk en de
rechtsdogmatiek. De definitie van de juridische begrippen is om 3 redenen problematisch:
1) Ze zijn veelal vaag en het is niet bepaald wat de intentie of betekenisinhoud is
-> intensionele vaagheid: onduidelijkheid over wat de term precies betekent
-> extensionele vaagheid: onduidelijkheid over de gevallen waarop het begrip aanslaat
2) Ze hebben open texture
Er kunnen zich altijd nieuwe gevallen voordoen die niet aan de definitie beantwoorden, maar
toch onder het begrip worden begrepen. Daarnaast evolueert de betekenis van
rechtsbegrippen (de inhoud en daarmee bereik van begrip wordt uitgebreid).
3) Toepassing ervan is veelal afhankelijk van criteria waar meningsverschillen kunnen ontstaan
Denk aan begrippen zoals ‘’goede trouw’’ of ‘’redelijkheid en billijkheid’’. Dit zijn wezenlijk
betwistbare begrippen (essentially contested concepts).
$3 Basisindelingen in het recht
Recht in objectieve zin: verzameling rechtsnormen
V: artikel over vrijheid van meningsuiting
Subjectieve rechten: rechten die rechtssubjecten ontlenen aan regels van het objectieve recht
V: het recht om je mening te uiten, kiesrecht
$3.1 Privaatrecht en publiekrecht
Belangrijkste onderscheiding (van het objectieve recht) is die tussen publiekrecht en privaatrecht.
Onderscheid hiertussen is gebaseerd op:
1. De aard van de betrokken partijen
Rechtsverhouding tussen 2 particulieren -> privaatrecht
Rechtsverhouding tussen particulier en overheid -> publiekrecht op uitz. na*
* gemeente die die kantoormeubelen aanschaft
2. De aard van het te beschermen belang
Bescherming algemene belangen -> publiekrecht
Bescherming particulier belang -> privaatrecht
3. Het initiatief tot handhaving van het recht
Burgers zelf handhaven -> privaatrechtelijke regels
Overheid handhaven -> publiekrechtelijke regels op uitz. na **
**burgers via (v) klachtrecht in Sr. of bestuursrechtelijk besluit aanvechten d.m.v. bezwaar
4. De middelen tot rechtshandhaving
Alleen overheid mag strafvervolging of bestuursdwang gebruiken
Privaatrechtelijke middelen zijn (v) mogelijkheid bij rechter om schadevergoeding te
vorderen
*overheid die privaatrechtelijk optreedt, mag alleen privaatrechtelijke middelen gebruiken
3
, Samenvatting RIC
Soms heeft de overheid minder speelruimte dan een particuliere burger, omdat de overheid in
algemeen belang moet handelen. Anderzijds heeft de overheid soms meer rechten, omdat de
handelswijzen van de overheid kan rechtvaardigen op grond van maatschappelijke belangen.
$3.2 Indelingen in het privaatrecht
Privaatrecht
Materieel privaatrecht Formeel privaatrecht
Personen- en Vermogensrecht
familierecht
Subjectieve
Rechten zijn niet op vermogensrechten zijn
geld waardeerbaar en in het algemeen
overdraagbaar overdraagbaar
Over het algemeen is Regels zijn niet
het dwingend recht: er dwingend
is geen mogelijkheid voorgeschreven
van afwijking
Privaatrecht
Nationaal privaatrecht Internationaal privaatrecht
Het bestaat uit regels die
bepalen welke nationale
regels moeten worden
toegepast. Het wordt ook wel
conflictenrecht genoemd:
recht dat bepaalt welk van 2
concurrerende
rechtssystemen moet worden
toegepast
V: echtpaar gehuwd in Turkije
willen scheiden in NL wantd
aar wonen ze
4
Samenvatting RIC
Tentamen 1
1
, Samenvatting RIC
H2: indeling van het juridische landschap
$1
$1.1 Rechtsbegrip en juridisch probleem
De vraag naar het rechtsbegrip = wat is recht?
Juridisch probleem = probleem waarvoor de oplossing in het rechtssysteem wordt gevonden
$1.3 Het driehoekmodel van recht
Normatieve/juridische/positieve moment
Het normatieve recht geeft aan wat wij moeten (de
geboden), wat wij mogen (de bevoegdheden) en wat
wij niet mogen (de verboden). Omdat het positieve
(momenteel geldende) recht normen voor menselijk
gedrag verschaft, wordt het het normatieve moment
genoemd.
Ideële/filosofische moment
Het ideële moment is het geheel van ideeën, opvattingen en waarden dat als leidraad wordt gebruikt
voor het positieve recht. Er is altijd een spanning tussen het geldende recht en het wenselijke recht,
omdat de geldende rechtsnormen nooit kunnen beantwoorden aan alle rechtvaardigheidsidealen.
Een justitiabele staat hierdoor voor een dilemma als een rechtsnorm als onrechtvaardig wordt
ervaren: rechtsnorm naleven en zijn overtuiging onrecht aandoen of rechtsnorm overtreden en de
overtuiging volgen.
Actuele/sociologische moment
Het actuele moment gaat over 2 aspecten: 1) het geheel van maatschappelijke gebruiken en
praktijken die tot het positieve recht heeft geleid 2) het geheel van maatschappelijke gebruiken en
praktijken die uit het positieve recht voortvloeien (hoe mensen zich werkelijk gedragen t.a.v. het
recht). Ook hier ziet vaak weer een gat (discrepantie) tussen law in the books en law in action,
waardoor er een spanning is in de politiek bij het maken van wetten en bij de politie van het
handhaven daarvan.
$2 Achtergrond van het recht als systeem
Een schakelbepaling = in het Nederlands recht een artikel dat een ander artikel verduidelijkt en
nader uitlegt of aanvult. V: artikel 3:15 BW bepaalt dat dat 3:11 BW t/m 3:14 BW buiten het
vermogensrecht toepassing vinden ‘’voorzover de aard van de rechtstrekking zich daartegen niet
verzet’’
Sommige begrippen worden in andere rechtsgebieden anders gedefinieerd. V: voorwerpen in Sr. en
goederen in BW= alle zaken en alle vermogensrechten
2
, Samenvatting RIC
In het recht worden bestaande begrippen gebruikt en begrippen die nieuw gevormd werden op basis
van wetgeving en rechtspraak. Zo is een wisselwerking ontstaan tussen de rechtspraktijk en de
rechtsdogmatiek. De definitie van de juridische begrippen is om 3 redenen problematisch:
1) Ze zijn veelal vaag en het is niet bepaald wat de intentie of betekenisinhoud is
-> intensionele vaagheid: onduidelijkheid over wat de term precies betekent
-> extensionele vaagheid: onduidelijkheid over de gevallen waarop het begrip aanslaat
2) Ze hebben open texture
Er kunnen zich altijd nieuwe gevallen voordoen die niet aan de definitie beantwoorden, maar
toch onder het begrip worden begrepen. Daarnaast evolueert de betekenis van
rechtsbegrippen (de inhoud en daarmee bereik van begrip wordt uitgebreid).
3) Toepassing ervan is veelal afhankelijk van criteria waar meningsverschillen kunnen ontstaan
Denk aan begrippen zoals ‘’goede trouw’’ of ‘’redelijkheid en billijkheid’’. Dit zijn wezenlijk
betwistbare begrippen (essentially contested concepts).
$3 Basisindelingen in het recht
Recht in objectieve zin: verzameling rechtsnormen
V: artikel over vrijheid van meningsuiting
Subjectieve rechten: rechten die rechtssubjecten ontlenen aan regels van het objectieve recht
V: het recht om je mening te uiten, kiesrecht
$3.1 Privaatrecht en publiekrecht
Belangrijkste onderscheiding (van het objectieve recht) is die tussen publiekrecht en privaatrecht.
Onderscheid hiertussen is gebaseerd op:
1. De aard van de betrokken partijen
Rechtsverhouding tussen 2 particulieren -> privaatrecht
Rechtsverhouding tussen particulier en overheid -> publiekrecht op uitz. na*
* gemeente die die kantoormeubelen aanschaft
2. De aard van het te beschermen belang
Bescherming algemene belangen -> publiekrecht
Bescherming particulier belang -> privaatrecht
3. Het initiatief tot handhaving van het recht
Burgers zelf handhaven -> privaatrechtelijke regels
Overheid handhaven -> publiekrechtelijke regels op uitz. na **
**burgers via (v) klachtrecht in Sr. of bestuursrechtelijk besluit aanvechten d.m.v. bezwaar
4. De middelen tot rechtshandhaving
Alleen overheid mag strafvervolging of bestuursdwang gebruiken
Privaatrechtelijke middelen zijn (v) mogelijkheid bij rechter om schadevergoeding te
vorderen
*overheid die privaatrechtelijk optreedt, mag alleen privaatrechtelijke middelen gebruiken
3
, Samenvatting RIC
Soms heeft de overheid minder speelruimte dan een particuliere burger, omdat de overheid in
algemeen belang moet handelen. Anderzijds heeft de overheid soms meer rechten, omdat de
handelswijzen van de overheid kan rechtvaardigen op grond van maatschappelijke belangen.
$3.2 Indelingen in het privaatrecht
Privaatrecht
Materieel privaatrecht Formeel privaatrecht
Personen- en Vermogensrecht
familierecht
Subjectieve
Rechten zijn niet op vermogensrechten zijn
geld waardeerbaar en in het algemeen
overdraagbaar overdraagbaar
Over het algemeen is Regels zijn niet
het dwingend recht: er dwingend
is geen mogelijkheid voorgeschreven
van afwijking
Privaatrecht
Nationaal privaatrecht Internationaal privaatrecht
Het bestaat uit regels die
bepalen welke nationale
regels moeten worden
toegepast. Het wordt ook wel
conflictenrecht genoemd:
recht dat bepaalt welk van 2
concurrerende
rechtssystemen moet worden
toegepast
V: echtpaar gehuwd in Turkije
willen scheiden in NL wantd
aar wonen ze
4
