GS: Jagers & boeren – HFD 1
1. De agrarische revolutie
Het leven van jagers-verzamelaars
Tussen 9000 en 6000 v.C. ontstonden in het Midden-Oosten landbouwsamenlevingen, in een gebied
dat de vruchtbare halve maan wordt genoemd. Rond 7000 v.C. verspreidde de landbouw zich naar
Noord-Afrika en rond 6000 v.C. naar Europa.
De eerste menssoort, Homo Habilis, was al een jager-verzamelaar. Hij verscheen 2,5 miljoen jaar
geleden in Afrika. Onze soort, de Homo Sapiens, ontstond rond 140000 v.C., ook in Afrika. Rond
80000 v.C. trok hij naar Azië en rond 40000 v.C. naar Europa. Ze gingen pas zo laat naar Europa
omdat daar toen de ijstijd gaande was. Omdat het zo koud was joegen ze vooral op rendieren.
Kenmerken van de jagers-verzamelaars:
- ze leven een nomadisch bestaan
- er zijn geen grote groepen (20-30)
- ze hebben tijdelijke woningen
- er zijn geen grote sociale verschillen
- er is wel een rolverdeling tussen man (jager) en vrouw (verzamelaar)
Homo Sapiens maakte in vergelijking met zijn voorgangers meer gespecialiseerd gereedschap. Ook
heeft hij als enige mensensoort kunstwerken nagelaten. De kunstenaars die dat maakte leefden in de
prehistorie, want zij kenden het schrift nog niet.
Begrippen
landbouwsamenlevingen = samenleving waarin de meeste mensen leven van akkerbouw en veeteelt
vruchtbare halvemaan = gebied rond de rivieren Eufraat, Tigris en Jordaan, waar voor het eerst op
uitgebreide schaal aan landbouw werd gedaan
homo sapiens = de laatste en enige mensensoort die nu nog bestaat en waartoe wij ook behoren
jagers-verzamelaars = mensen die leven van de jacht, de visserij en het verzamelen van voedsel
prehistorie = periode waarin een volk geen schrift gebruikt
De agrarische revolutie
De overgang naar een boerenbestaan hing samen het veranderingen in het klimaat. Toen het in het
Midden-Oosten veel begon te regenen, werd de grond vruchtbaar. De natuur leverde zo veel voedsel
op, waardoor mensen langer op dezelfde plaats bleven wonen. Maar vlak daarna werd het klimaat
koud en droog, er groeiden geen eetbare planten meer. De mensen wilden niet wegtrekken, want ze
waren een nomadisch bestaan ontwend. Daarom gingen zij zelf voedsel produceren.
De overgang naar het boerenbestaan had zulke ingrijpende gevolgen dat we spreken van een
agrarische revolutie. Voordelen van deze revolutie waren:
- er was meer voedsel beschikbaar, dus mensen bleven op dezelfde plek wonen (sedentair bestaan)
- de bevolking nam toe, zo ontstonden de eerste boerendorpen
- rond 7500 v.C. werd er begonnen aan veeteelt
- de revolutie veranderde de sociale verhoudingen. Het werd mogelijk om bezittingen te vergaren. Zo
ontstonden verschillen in rijkdom, macht en aanzien.
De nieuwe levenswijze stimuleerde ook de uitvinding van allerlei nieuwe technieken. Zo kwam er een
, nieuwe steentijd, te danken aan het gebruik van stenen gereedschappen. Ook was brons het meest
gebruikte metaal, later werd dat ijzer. We onderscheiden daarom de bronstijd van de ijzertijd.
Begrippen
agrarische revolutie = de overgang van jagen en verzamelen als voornaamste middel van bestaan
naar een sedentair bestaan als boer. Omdat deze overgang plaatsvond in de nieuwe steentijd, wordt
deze revolutie ook wel aangeduid als neolithische revolutie.
nieuwe steentijd = periode waarin de mens zijn stenen gereedschappen ging polijsten, maar nog
geen metaal tot zijn beschikking had.
bronstijd = de periode waarin de mens brons gebruikte voor de productie van gereedschappen.
ijzertijd = periode waarin de mens voor de productie van wapens en gereedschappen geen brons
meer gebruikte maar ijzer.
2. Het ontstaan van steden
De eerste steden: Soemerië
De eerste steden ontstonden rond 3300 v.C. in Soemerië. Ze ontstonden daar omdat de grond zeer
vruchtbaar was na de overstromingen van de rivieren Tigris en Eufraat. De boeren legden akkers,
kanalen en waterreservoirs aan om hun akkers te irrigeren (bevloeien). Ook bouwden ze dijken om
de velden tegen overstroming te beschermen.
Door de overvloedige oogsten kon de bevolking groeien en ontstonden er steden. Ook was het niet
meer nodig dat iedereen voor voedsel zorgden, maar konden de mensen zich ook in andere
activiteiten specialiseren. Zo ontstonden de beroepen als leerlooier, pottenbakker, kleermaker, smid
en koopman. Ook waren er de priesters; zij genoten veel aanzien. Er ontstond een arbeidsverdeling.
Ook kwamen er verschillende sociale lagen, die van elkaar verschilden in rijkdom en macht.
De machtige leiders werden tot koning gekroond en hun positie werd erfelijk. De koning voerde het
bestuur uit met behulp van ambtenaren.
Ook kwam er verstedelijking in Egypte. Daar ging het precies hetzelfde als in Soemerië.
Tussen 2700 en 3000 v.C. verschenen ook in andere vruchtbare gebieden stedelijke samenlevingen:
in China, India, Mexico en Peru.
De ontwikkeling van het schrift
De Soemeriërs ontwikkelden het schrift rond 3300 v.C. Voor de koningen was het schrift een
uitkomst, want zo was alles veel makkelijker bij te houden en konden zij de stad dus makkelijker
besturen. Ook priesters hadden er baat bij.
Het alleroudste schrift bestond uit tekeningetjes, maar later uit tekens. Omdat deze tekens op
spijkers leken werd het ook wel het spijkerschrift genoemd. Rond 3000 v.C. werd in Egypte het
hiërogliefenschrift ontwikkeld.
Het schrift bleek van grote waarde voor de ontwikkeling van de economie en voor religieuze
praktijken. Het schrift is een essentieel onderdeel van de menselijke cultuur geworden.
1. De agrarische revolutie
Het leven van jagers-verzamelaars
Tussen 9000 en 6000 v.C. ontstonden in het Midden-Oosten landbouwsamenlevingen, in een gebied
dat de vruchtbare halve maan wordt genoemd. Rond 7000 v.C. verspreidde de landbouw zich naar
Noord-Afrika en rond 6000 v.C. naar Europa.
De eerste menssoort, Homo Habilis, was al een jager-verzamelaar. Hij verscheen 2,5 miljoen jaar
geleden in Afrika. Onze soort, de Homo Sapiens, ontstond rond 140000 v.C., ook in Afrika. Rond
80000 v.C. trok hij naar Azië en rond 40000 v.C. naar Europa. Ze gingen pas zo laat naar Europa
omdat daar toen de ijstijd gaande was. Omdat het zo koud was joegen ze vooral op rendieren.
Kenmerken van de jagers-verzamelaars:
- ze leven een nomadisch bestaan
- er zijn geen grote groepen (20-30)
- ze hebben tijdelijke woningen
- er zijn geen grote sociale verschillen
- er is wel een rolverdeling tussen man (jager) en vrouw (verzamelaar)
Homo Sapiens maakte in vergelijking met zijn voorgangers meer gespecialiseerd gereedschap. Ook
heeft hij als enige mensensoort kunstwerken nagelaten. De kunstenaars die dat maakte leefden in de
prehistorie, want zij kenden het schrift nog niet.
Begrippen
landbouwsamenlevingen = samenleving waarin de meeste mensen leven van akkerbouw en veeteelt
vruchtbare halvemaan = gebied rond de rivieren Eufraat, Tigris en Jordaan, waar voor het eerst op
uitgebreide schaal aan landbouw werd gedaan
homo sapiens = de laatste en enige mensensoort die nu nog bestaat en waartoe wij ook behoren
jagers-verzamelaars = mensen die leven van de jacht, de visserij en het verzamelen van voedsel
prehistorie = periode waarin een volk geen schrift gebruikt
De agrarische revolutie
De overgang naar een boerenbestaan hing samen het veranderingen in het klimaat. Toen het in het
Midden-Oosten veel begon te regenen, werd de grond vruchtbaar. De natuur leverde zo veel voedsel
op, waardoor mensen langer op dezelfde plaats bleven wonen. Maar vlak daarna werd het klimaat
koud en droog, er groeiden geen eetbare planten meer. De mensen wilden niet wegtrekken, want ze
waren een nomadisch bestaan ontwend. Daarom gingen zij zelf voedsel produceren.
De overgang naar het boerenbestaan had zulke ingrijpende gevolgen dat we spreken van een
agrarische revolutie. Voordelen van deze revolutie waren:
- er was meer voedsel beschikbaar, dus mensen bleven op dezelfde plek wonen (sedentair bestaan)
- de bevolking nam toe, zo ontstonden de eerste boerendorpen
- rond 7500 v.C. werd er begonnen aan veeteelt
- de revolutie veranderde de sociale verhoudingen. Het werd mogelijk om bezittingen te vergaren. Zo
ontstonden verschillen in rijkdom, macht en aanzien.
De nieuwe levenswijze stimuleerde ook de uitvinding van allerlei nieuwe technieken. Zo kwam er een
, nieuwe steentijd, te danken aan het gebruik van stenen gereedschappen. Ook was brons het meest
gebruikte metaal, later werd dat ijzer. We onderscheiden daarom de bronstijd van de ijzertijd.
Begrippen
agrarische revolutie = de overgang van jagen en verzamelen als voornaamste middel van bestaan
naar een sedentair bestaan als boer. Omdat deze overgang plaatsvond in de nieuwe steentijd, wordt
deze revolutie ook wel aangeduid als neolithische revolutie.
nieuwe steentijd = periode waarin de mens zijn stenen gereedschappen ging polijsten, maar nog
geen metaal tot zijn beschikking had.
bronstijd = de periode waarin de mens brons gebruikte voor de productie van gereedschappen.
ijzertijd = periode waarin de mens voor de productie van wapens en gereedschappen geen brons
meer gebruikte maar ijzer.
2. Het ontstaan van steden
De eerste steden: Soemerië
De eerste steden ontstonden rond 3300 v.C. in Soemerië. Ze ontstonden daar omdat de grond zeer
vruchtbaar was na de overstromingen van de rivieren Tigris en Eufraat. De boeren legden akkers,
kanalen en waterreservoirs aan om hun akkers te irrigeren (bevloeien). Ook bouwden ze dijken om
de velden tegen overstroming te beschermen.
Door de overvloedige oogsten kon de bevolking groeien en ontstonden er steden. Ook was het niet
meer nodig dat iedereen voor voedsel zorgden, maar konden de mensen zich ook in andere
activiteiten specialiseren. Zo ontstonden de beroepen als leerlooier, pottenbakker, kleermaker, smid
en koopman. Ook waren er de priesters; zij genoten veel aanzien. Er ontstond een arbeidsverdeling.
Ook kwamen er verschillende sociale lagen, die van elkaar verschilden in rijkdom en macht.
De machtige leiders werden tot koning gekroond en hun positie werd erfelijk. De koning voerde het
bestuur uit met behulp van ambtenaren.
Ook kwam er verstedelijking in Egypte. Daar ging het precies hetzelfde als in Soemerië.
Tussen 2700 en 3000 v.C. verschenen ook in andere vruchtbare gebieden stedelijke samenlevingen:
in China, India, Mexico en Peru.
De ontwikkeling van het schrift
De Soemeriërs ontwikkelden het schrift rond 3300 v.C. Voor de koningen was het schrift een
uitkomst, want zo was alles veel makkelijker bij te houden en konden zij de stad dus makkelijker
besturen. Ook priesters hadden er baat bij.
Het alleroudste schrift bestond uit tekeningetjes, maar later uit tekens. Omdat deze tekens op
spijkers leken werd het ook wel het spijkerschrift genoemd. Rond 3000 v.C. werd in Egypte het
hiërogliefenschrift ontwikkeld.
Het schrift bleek van grote waarde voor de ontwikkeling van de economie en voor religieuze
praktijken. Het schrift is een essentieel onderdeel van de menselijke cultuur geworden.
