Zuidoost-Azië In Beeld
Hoofdstuk 1 Zuidoost-Azië in kaart gebracht
1.1 Kennismaking met Zuidoost-Azië
Grenzen aan de regio
Zuidoost-Azië is een subregio van Azië. Om regio’s te begrenzen worden verschillende
criteria gehanteerd. Als een gebied een bepaald kenmerk heeft dat geldt voor het hele
gebied, heet dat een formele regio (homogene regio).
Er zijn ook nog functionele (nodale) regio’s, die zijn georiënteerd op een centrum.
Zuidoost-Azië bevat 11 landen.
Fysisch-geografische criteria
De wereld heeft zes ecologische landschapszones. Zuidoost-Azië valt binnen één van die
zones: de humide tropische zone. Ook ligt een klein deel in de semi-aride tropische zone.
Alle landen in Zuidoost-Azië bevatten hoge bergketens. Deze zijn gevormd door
platentektoniek, ook zijn daardoor veel aardbevingen en vulkaanuitbarstingen.
Er is een tweedeling als we kijken naar de relatieve ligging: een deel op het vaste land en een
deel op eilanden. Het voordeel hiervan is dat er veel baaien voor havens zijn, maar een
nadeel is dat het eiland wel geïsoleerd ligt.
Bevolking
In 2010 leefden er 608 miljoen mensen in Zuidoost-Azië. De hoeveelheid inwoners verschilt
per land. Er was en is weinig migratie vanuit de andere continenten, omdat het gebied
moeilijk bereikbaar is over land. Wel vestigden zich overal veel Chinezen, die per boot
reisden.
De bevolkingsdichtheid is niet erg hoog en ook is het ongelijk over het gebied verspreid. De
meeste mensen wonen in vruchtbare kustvlaktes en delta’s.
Welvaart
Singapore is het meest welvarende land van Zuidoost-Azië, met een grote dienstsector.
Brunei is ook rijk, door de olie. Myanmar, Cambodja en Laos hebben een laag BBP per hoofd.
Door de vruchtbare vulkanische grond en het vochtige warme klimaat is in sommige
gebieden intensieve landbouw mogelijk.
Cultuurgebieden
Een cultuurgebied is een gebied met gemeenschappelijke culturele kenmerken.
De landen in Zuidoost-Azië behoren niet tot hetzelfde cultuurgebied. Er zijn namelijk veel
verschillende taalgroepen, zoals Maleis en Thais. Ook zijn er verschillende godsdiensten:
hindoeïsme, boeddhisme en de islam. Op de Filipijnen is het rooms-katholieke geloof
overheersend.
Er zijn ook natuurgodsdiensten (animisme).
1
, 1.2 Een onvoorspelbare natuur
Vulkanen en platen
Zuidoost-Azië is aan de west-, zuid- en oostkant begrenst door breuken, de randen van
tektonische platen. Hierdoor komen vulkanisme en aardbevingen voor.
De Filipijnen en Indonesië liggen aan de ‘Ring van Vuur’. Daar zijn veel vulkanen, dus
vruchtbare bodem en dus wonen daar ook veel mensen.
In dit gebied bewegen vier grote platen: de Indonesisch-Australische, de Euraziatische, de
Filipijnse en de Pacifische plaat. Hawaii is een hotspot.
Door de beweging van de vier grote platen zijn er kleinere platen ontstaan.
De aarde beeft in Indonesië
Indonesië ligt verspreid over grote en kleine platen. In het westelijk en zuidelijk deel vindt
subductie plaats, daar schuift de Australische plaat onder de Sundaplaat. Dit heeft heftige
aardbevingen als gevolg. De zwaardere Australische plaat duikt en vormt zo een diepe trog.
In de diepte smelt het gesteente. Het magma stijgt op en heeft evenwijdig aan de trog een
eilandenboog met vulkanen gevormd.
Soms ontstaat er ook daarvoor een rij eilandjes door het opplooien (daar smelt nog geen
aardbodem dus geen vulkanisme).
Over Sumatra loopt een grote transversale breukzone, veroorzaakt door de druk op de
Sundaplaat. Bij de Molukken en de Sulawesi zijn de bewegingen van platen ingewikkeld, de
miniplaatjes liggen namelijk bij divergente, transforme en subductie zones. Hierdoor zijn er
ook daar veel aardbevingen.
Door de subductie kan de zeebeving met een tsunami ontstaan. De voorwaarden hiervoor
zijn wel dat het epicentrum op de oceaanbodem ligt en dat de plaat bij een beving omhoog
moet komen. Bij een ondiepe kust kan de zeegolf door een vertraging van de golfbeweging
zeer hoog worden en stukken land overspoelen (in 2004 in Indonesië en in 2011 in Japan).
Gevaarlijke vulkanen in Indonesië
De vulkanen in Indonesië hebben lokale en soms mondiale gevolgen. Enkele voorbeelden:
- Het Tobameer op Sumatra is een caldeira die is ontstaan door een explosie. Door de
as en zwavel daalde de temperatuur wereldwijd.
- De Krakatau barstte in 1883 uit. Door de instorting ontstond een tsunami. Hierbij
verdronken 36.000 mensen en de temperatuur op aarde daalde met 0,5 °C.
- In 2010 barstte de Merapi uit. 320.000 mensen werden geëvacueerd doordat de
pyroclastische stromen alles bedekte met as.
- 16 vulkanen met kratermeren zijn gevaarlijk. De wanden kunnen instorten waardoor
massa’s water, modder en as een lahar vormen en de omgeving kunnen overspoelen.
Complexe subductiezones op de Filipijnen
De Filipijnen liggen tussen twee subductie zones, die worden aangedreven door de grote
Filipijnse en de Euraziatische platen. Door de druk loopt de transforme breukzone dwars
door het eilandengebied.
Door de subductie vindt vulkanisme plaats en gebergtevorming. Hierdoor ontstaan
cordillera’s: landgerekte bergketens. De vele eilanden zijn eigenlijk bergtoppen die boven de
zee uitsteken.
2
Hoofdstuk 1 Zuidoost-Azië in kaart gebracht
1.1 Kennismaking met Zuidoost-Azië
Grenzen aan de regio
Zuidoost-Azië is een subregio van Azië. Om regio’s te begrenzen worden verschillende
criteria gehanteerd. Als een gebied een bepaald kenmerk heeft dat geldt voor het hele
gebied, heet dat een formele regio (homogene regio).
Er zijn ook nog functionele (nodale) regio’s, die zijn georiënteerd op een centrum.
Zuidoost-Azië bevat 11 landen.
Fysisch-geografische criteria
De wereld heeft zes ecologische landschapszones. Zuidoost-Azië valt binnen één van die
zones: de humide tropische zone. Ook ligt een klein deel in de semi-aride tropische zone.
Alle landen in Zuidoost-Azië bevatten hoge bergketens. Deze zijn gevormd door
platentektoniek, ook zijn daardoor veel aardbevingen en vulkaanuitbarstingen.
Er is een tweedeling als we kijken naar de relatieve ligging: een deel op het vaste land en een
deel op eilanden. Het voordeel hiervan is dat er veel baaien voor havens zijn, maar een
nadeel is dat het eiland wel geïsoleerd ligt.
Bevolking
In 2010 leefden er 608 miljoen mensen in Zuidoost-Azië. De hoeveelheid inwoners verschilt
per land. Er was en is weinig migratie vanuit de andere continenten, omdat het gebied
moeilijk bereikbaar is over land. Wel vestigden zich overal veel Chinezen, die per boot
reisden.
De bevolkingsdichtheid is niet erg hoog en ook is het ongelijk over het gebied verspreid. De
meeste mensen wonen in vruchtbare kustvlaktes en delta’s.
Welvaart
Singapore is het meest welvarende land van Zuidoost-Azië, met een grote dienstsector.
Brunei is ook rijk, door de olie. Myanmar, Cambodja en Laos hebben een laag BBP per hoofd.
Door de vruchtbare vulkanische grond en het vochtige warme klimaat is in sommige
gebieden intensieve landbouw mogelijk.
Cultuurgebieden
Een cultuurgebied is een gebied met gemeenschappelijke culturele kenmerken.
De landen in Zuidoost-Azië behoren niet tot hetzelfde cultuurgebied. Er zijn namelijk veel
verschillende taalgroepen, zoals Maleis en Thais. Ook zijn er verschillende godsdiensten:
hindoeïsme, boeddhisme en de islam. Op de Filipijnen is het rooms-katholieke geloof
overheersend.
Er zijn ook natuurgodsdiensten (animisme).
1
, 1.2 Een onvoorspelbare natuur
Vulkanen en platen
Zuidoost-Azië is aan de west-, zuid- en oostkant begrenst door breuken, de randen van
tektonische platen. Hierdoor komen vulkanisme en aardbevingen voor.
De Filipijnen en Indonesië liggen aan de ‘Ring van Vuur’. Daar zijn veel vulkanen, dus
vruchtbare bodem en dus wonen daar ook veel mensen.
In dit gebied bewegen vier grote platen: de Indonesisch-Australische, de Euraziatische, de
Filipijnse en de Pacifische plaat. Hawaii is een hotspot.
Door de beweging van de vier grote platen zijn er kleinere platen ontstaan.
De aarde beeft in Indonesië
Indonesië ligt verspreid over grote en kleine platen. In het westelijk en zuidelijk deel vindt
subductie plaats, daar schuift de Australische plaat onder de Sundaplaat. Dit heeft heftige
aardbevingen als gevolg. De zwaardere Australische plaat duikt en vormt zo een diepe trog.
In de diepte smelt het gesteente. Het magma stijgt op en heeft evenwijdig aan de trog een
eilandenboog met vulkanen gevormd.
Soms ontstaat er ook daarvoor een rij eilandjes door het opplooien (daar smelt nog geen
aardbodem dus geen vulkanisme).
Over Sumatra loopt een grote transversale breukzone, veroorzaakt door de druk op de
Sundaplaat. Bij de Molukken en de Sulawesi zijn de bewegingen van platen ingewikkeld, de
miniplaatjes liggen namelijk bij divergente, transforme en subductie zones. Hierdoor zijn er
ook daar veel aardbevingen.
Door de subductie kan de zeebeving met een tsunami ontstaan. De voorwaarden hiervoor
zijn wel dat het epicentrum op de oceaanbodem ligt en dat de plaat bij een beving omhoog
moet komen. Bij een ondiepe kust kan de zeegolf door een vertraging van de golfbeweging
zeer hoog worden en stukken land overspoelen (in 2004 in Indonesië en in 2011 in Japan).
Gevaarlijke vulkanen in Indonesië
De vulkanen in Indonesië hebben lokale en soms mondiale gevolgen. Enkele voorbeelden:
- Het Tobameer op Sumatra is een caldeira die is ontstaan door een explosie. Door de
as en zwavel daalde de temperatuur wereldwijd.
- De Krakatau barstte in 1883 uit. Door de instorting ontstond een tsunami. Hierbij
verdronken 36.000 mensen en de temperatuur op aarde daalde met 0,5 °C.
- In 2010 barstte de Merapi uit. 320.000 mensen werden geëvacueerd doordat de
pyroclastische stromen alles bedekte met as.
- 16 vulkanen met kratermeren zijn gevaarlijk. De wanden kunnen instorten waardoor
massa’s water, modder en as een lahar vormen en de omgeving kunnen overspoelen.
Complexe subductiezones op de Filipijnen
De Filipijnen liggen tussen twee subductie zones, die worden aangedreven door de grote
Filipijnse en de Euraziatische platen. Door de druk loopt de transforme breukzone dwars
door het eilandengebied.
Door de subductie vindt vulkanisme plaats en gebergtevorming. Hierdoor ontstaan
cordillera’s: landgerekte bergketens. De vele eilanden zijn eigenlijk bergtoppen die boven de
zee uitsteken.
2
