ALGEMENE INFORMATIE
Deze samenvatting bestaat uit de
hoofdstukken 1, 2, 4 en 7 uit het boek Voor
een goede zaak van Dagevos, Kiers, Kors en
Verhagen. Deze samenvatting bevat alle
informatie die in de hoofdstukken is vermeld
en is handig voor het leren van tentamens.
VOOR EEN GOEDE ZAAK
Samenvatting H1, H2, H4 en H7
,Inhoudsopgave
Ordenen en herordenen........................................................................................................................................................................... 2
Het publieke domein: de verzorgingsstaat .................................................................................................................................... 2
Verzorgen ............................................................................................................................................................................................ 2
Verzekeren .......................................................................................................................................................................................... 2
Verheffen ............................................................................................................................................................................................. 3
Verbinden ............................................................................................................................................................................................ 3
Hardnekkige problemen ...................................................................................................................................................................... 3
Het economisch domein: de markt ................................................................................................................................................ 3
Het sociale domein: civil society .................................................................................................................................................... 4
Een nieuwe maatschappelijke ordening ........................................................................................................................................ 4
De improvisatiemaatschappij .............................................................................................................................................................. 4
De energieke samenleving .................................................................................................................................................................. 4
De doe-het-samen maatschappij ........................................................................................................................................................ 5
De doe-democratie.............................................................................................................................................................................. 5
De drie decentralisaties ................................................................................................................................................................. 5
Confrontaties.................................................................................................................................................................................. 5
Ondernemen en sociaal ondernemen ...................................................................................................................................................... 6
Ondernemen in historisch perspectief .......................................................................................................................................... 6
Ondernemen als dynamisch proces ............................................................................................................................................... 6
Ondernemen in wetenschappelijk perspectief .............................................................................................................................. 6
Sociaal ondernemen....................................................................................................................................................................... 7
De definitiekwestie ........................................................................................................................................................................ 7
Multi-stakeholdermodel...................................................................................................................................................................... 8
De ontwikkeling van marketing ................................................................................................................................................................ 9
Historische ontwikkeling van marketing ............................................................................................................................................. 9
Marketing van diensten ...................................................................................................................................................................... 9
Merken ................................................................................................................................................................................................ 9
Marketing voor sociale doeleinden ............................................................................................................................................... 9
Inzet van sociaal en ethisch kapitaal .............................................................................................................................................. 9
Brainding en imago ...................................................................................................................................................................... 10
Merkwaarden in relatie tot een sterk imago .................................................................................................................................... 10
Branding in relatie tot het MKB ................................................................................................................................................... 10
Contentmarketing en free publicity ............................................................................................................................................. 12
Relatiemarketing: doelgroepen en stakeholders ......................................................................................................................... 12
Basiscategorieën van maatschappelijke kwesties .................................................................................................................................. 12
Ontwikkelingssamenwerking ....................................................................................................................................................... 12
Werkgelegenheid ......................................................................................................................................................................... 12
Duurzaamheid .............................................................................................................................................................................. 13
Leefbaarheid ................................................................................................................................................................................ 13
Zorg en gezondheid ...................................................................................................................................................................... 14
Cornucopia: maatschappelijke overvloed benutten .................................................................................................................... 14
,ORDENEN EN HERORDENEN
Voor een goede zaak – hoofdstuk 1
In de moderne samenlevingen zoals Nederland worden de maatschappelijke taken en
verantwoordelijkheden geordend en verdeeld over drie domeinen:
Het publieke domein – de staat/overheid
Het economische domein – de markt/het bedrijfsleven
Het sociale domein – civil society/maatschappelijk middenveld
Staat, markt en civil society zijn alle 3 constructies en ideaaltypen: beschrijvingen van een zuivere,
pure vorm die in de werkelijkheid niet bestaat.
Deze domeinen worden vertegenwoordigd door instituties die de bijbehorende stimulerende en
profilerende waarden en conventies uitdragen en die de rol-en taakverdeling in de praktijk vorm en
inhoud geven.
In de maatschappelijke ontwikkelen van een land of regio zijn door de tijden heen verschillende
dominanties – tijden en plaatsen waarin de waarde van marktwerking en efficiency overheersend is,
worden afgewisseld met tijden en plaatsen waarin de rol van de staat wordt benadrukt, waar te
nemen. Maatschappelijke ordening en herordening zijn van belang om te begrijpen hoe sociaal
ondernemen kan opkomen en plaats kan krijgen in de ordening.
Het publieke domein: de verzorgingsstaat
De verzorgingsstaat werd in 1957 geïntroduceerd door de socioloog Hilde Verweij-Jonker.
In de verzorgingsstaat neemt de staat (overheid) de centrale positie in als regelaar van collectieve
voorzieningen die invloed hebben op vrijwel alle aspecten van het leven van de staatsburgers. De
kwaliteit van de voorzieningen wordt structureel bewaakt. De verzorgingsstaat is als een ideaaltype
en moreelconcept – het drukt uit hoe een samenleving de onderlinge betrokkenheid behoort vorm
te geven en de risico’s behoort te delen op nationaal niveau.
Functies verzorgingsstaat:
Verzorgen: hulpverlenen aan mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen.
Verzekeren: organiseren van collectieve fondsen die beschikbaar zijn bij armoede, het
wegvallen van werk of het vermogen om te werken.
Verheffen: aanreiken van vaardigheden, scholing en vorming aan individuen en groepen
waardoor zij in staat zijn in cultureel en economische zin hun leven vorm te geven.
Verbinden: bevorderen en mogelijk maken van onderlinge verbondenheid tussen individuen
en groepen; en voorkomen van grote spanning, scheiding en ongelijkheid.
Deze 4 functies zijn geen uitvindingen van de verzorgingsstaat maar het resultaat van
maatschappelijke ontwikkelingen.
Verzorgen
In de 19e eeuw ontstonden particulieren en levensbeschouwelijke organisaties en verenigingen die
zich toelegden op de zorg van zieken, armen, weduwen, wezen en gehandicapten. De rol van de
overheid bleef in die tijd beperkt tot wetgeving.
Verzekeren
In de 18e eeuw begon men al fondsen te vormen om leden in geval van nood iets te kunnen
uitbetalen. Het principe van verzekeren is gebaseerd op wederkerigheid en gedeelde
verantwoordelijkheid.
Na de WOII werden bepaalde verzekeringen op het gebeid van ziekte en arbeidsongeschiktheid
verstatelijkt. Hierdoor ontstonden volksverzekeringen – wetten die voor iedereen van toepassing zijn
en die geheel uit belastingopbrengsten worden betaald, en werknemersverzekeringen – wetten die
,van toepassing zijn voor werkenden en worden betaald uit een fonds waaraan wordt bijgedragen
door werkgevers- en werknemers en de overheid. Het is een collectieve voorziening.
Verheffen
Verheffing: mensen de mogelijkheden geven om op een zinvolle en verantwoorde wijze invulling te
geven aan hun leven en zich te kunnen ontplooien. Dit blijkt uit de wijze waarop in de Nederlandse
verzorgingsstaat het onderwijs is geregeld in wetten en situaties.
Verbinden
Na de WOII werd in Nederland veel duidelijker het belang ervaren om de eenheid van de staat te
benadrukken. Het idee van gelijke sociale grondrechten voor elke burger vond steeds meer
weerklank en werd vertoond in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
Na de WOII werd het proces van burgerorganisatie meer onder de overheidsregie gebracht –
ontstaan Ministerie van Maatschappelijk Werk. Marga Klompé was de 1e vrouwelijke minister en
runde dit ministerie.
Nadelen verzorgingsstaat:
Gebrek aan activering en prikkels – voorzieningen worden opgevat als recht en niet als
vangnet.
Uniforme werkwijze zonder ruimte voor maatwerk en persoonlijke omstandigheden.
Oplopende kosten
Dominante rol overheid (financier en controleur)
Bureaucratie en regelzucht
Trage besluitvorming en stroperigheid
Betutteling en behandeling van de burger als onmondig
Dominantie van formele structuren
Door de veranderende economische, politieke en sociaal-culturele kwam de verzorgingsstaat ter
discussie te staan. Steeds meer sociale en economische besluiten worden op Europees niveau. Het
nationale niveau waarop de verzorgingsstaat is gebouwd, verliest daardoor aan betekenis.
De Nederlandse bevolking is ook niet meer te vergelijken met de bevolking van de 21e eeuw.
Nederland is vrijwel een middenklasse samenleving waar vrijwel iedereen toegang heeft tot
onderwijs, kennis en informatie en waar arbeid niet alleen een noodzaak is om geld te verdienen
maar ook een manier om zichzelf te ontplooien en een eigen identiteit op te bouwen. Kwalitatief
individualisme: elk individu heeft de mogelijk inhoud te geven aan een eigen levensproject. Leefstijl
en levensloop zijn gedifferentieerd en uitingen van identiteit.
Hardnekkige problemen
Wicked problems: hardnekkige problemen die niet eenduidig te herleiden zijn tot één oorzaak en
daardoor ook geen eenduidige oplossingsrichting hebben. Ze kenmerken zich door veel verschillende
en tegenstrijdige aspecten die vaak ook nog in elkaar grijpen of elkaar versterken. Bijv. armoede,
werkloosheid, milieuproblemen, criminaliteit.
Hardnekkige problemen worden veroorzaakt doordat verschillende interventies elkaar tegenwerken.
Ze kunnen worden aangepakt wanneer alle partijen de krachten bundelen.
Het economisch domein: de markt
Het ondernemersklimaat kan worden beschreven aan de hand van de kenmerken:
Ondernemen
Prestaties – Nederland kenmerkt zich door een hoge arbeidsparticipatie, een hoge
arbeidsproductiviteit en een hoge welvaart.
Opleidingen de arbeidsparticipatie van de hoogopgeleiden is hoog en die van de
laagopgeleiden het laagst.
, Arbeidsmarkt
Op het gebied van ondernemerschap is er in Nederland een stijgende lijn te zien van zelfstandige
ondernemers. De relatie tussen ondernemerschap en economie is gecompliceerd. In goede
economische tijden lijken de kansen gunstig, maar ontbreekt de noodzaak te gaan ondernemen. In
slechte economische tijden lijken de kansen ongunstiger, maar wordt ondernemerschap soms uit
nood geboren.
Door de groei van het aantal ZZP’ers (zelfstandigen zonder personeel) is de discussie ontstaan over
de vraag of deze zelfstandigen ondernemers mogen worden genoemd of in feite een soort
schijnmedewerkers zijn. Als dat ze is verdringen of vervangen ze wellicht arbeidsplaatsen. ZZP’ers
kiezen ervoor geen gebruik te maken van collectieve voorzieningen voor werknemers die in de
verzorgingsstaat zijn opgebouwd. Bijv. ziektekosten, werkloosheidsuitkering en pensioen. Ze moeten
dit zelfstandig opbouwen en daarnaast dragen ze belasting en premies af.
Het sociale domein: civil society
Civil society = maatschappelijk middenveld: de totale samenleving van burgers die binnen een
organisatie of netwerk, hun inzicht, inzet of burgerkracht aanwenden ten behoeve van de
samenleving. De civil society wordt gekenmerkt door zaken als vrijwilligerswerk, verenigingsleven en
burgerparticipatie. Een belangrijk onderscheid hierin de verdeling in formele organisaties en
informele groepen. Om de zelfredzame burgerparticipatie tot een succes te maken zijn autonomie,
kleinschaligheid en een gevoel van eigenaarschap gecombineerd met persoonlijk contact, een
luisterend oor en waarderende houding van de gemeente erg belangrijke factoren.
Vergeleken met andere Europese landen is Nederland erg actief in het vrijwilligerswerk. De
belangrijkste drijfveer om vrijwilligerswerk te doen is de wens om anderen te helpen. Ook spelen
andere motieven mee als vaardigheden opdoen en dingen doen waar je goed in bent. Mensen doen
nieuwe ervaringen op en ontplooien zich – formele organisaties.
Mensen kunnen ook deelnemen aan informele groepen. Je moet hierbij denken aan leesclubs,
hardloop- en kookgroepjes etc. Hier kan men discussievaardigheden en organisatorische
vaardigheden ontwikkelen. Hier is de drijfveer de bevrediging van de persoonlijke en emotionele
behoeften. Er zijn warme, persoonlijke contacten en ze houden de organisatie zo informeel mogelijk.
De informele groep heeft een herkenbare identiteit en drijft op saamhorigheid.
Een nieuwe maatschappelijke ordening
De improvisatiemaatschappij
Boutellier introduceerde deze term. Hij ziet de improvisatie als een geschikte metafoor om de inhoud
en het proces van een nieuwe sociale ordening te beschrijven. Improvisatie is snel, onrustig en
permanent in beweging. Het is zowel spontaan als gestructureerd. Dit ordeningsprogramma hoeft
niet alles te regelen, maar moet ruimte laten voor initiatieven, en individuen moeten kunnen
uitblinken. Bij deze maatschappij past een licht leiderschap, uitgeoefend door een initiatiefnemer die
zorgt voor harmonie en de richting wijst.
In een improvisatiemaatschappij wordt de sociale ordening in de praktijk vormgegeven en
beoordeeld op basis van afstemming. Als het resultaat van de afstemming goed is, kan de
improvisatie uitgroeien tot een arrangement of compositie.
De energieke samenleving
De aandacht bij de energieke samenleving licht bij de inspanningen op weg naar een duurzamere
samenleving. Hajer stelt dat de overheid nu te weinig gebruikt maakt van de creativiteit en het
leervermogen, ofwel de ‘energieke samenleving’. Hij verstaat hieronder een samenleving met
Deze samenvatting bestaat uit de
hoofdstukken 1, 2, 4 en 7 uit het boek Voor
een goede zaak van Dagevos, Kiers, Kors en
Verhagen. Deze samenvatting bevat alle
informatie die in de hoofdstukken is vermeld
en is handig voor het leren van tentamens.
VOOR EEN GOEDE ZAAK
Samenvatting H1, H2, H4 en H7
,Inhoudsopgave
Ordenen en herordenen........................................................................................................................................................................... 2
Het publieke domein: de verzorgingsstaat .................................................................................................................................... 2
Verzorgen ............................................................................................................................................................................................ 2
Verzekeren .......................................................................................................................................................................................... 2
Verheffen ............................................................................................................................................................................................. 3
Verbinden ............................................................................................................................................................................................ 3
Hardnekkige problemen ...................................................................................................................................................................... 3
Het economisch domein: de markt ................................................................................................................................................ 3
Het sociale domein: civil society .................................................................................................................................................... 4
Een nieuwe maatschappelijke ordening ........................................................................................................................................ 4
De improvisatiemaatschappij .............................................................................................................................................................. 4
De energieke samenleving .................................................................................................................................................................. 4
De doe-het-samen maatschappij ........................................................................................................................................................ 5
De doe-democratie.............................................................................................................................................................................. 5
De drie decentralisaties ................................................................................................................................................................. 5
Confrontaties.................................................................................................................................................................................. 5
Ondernemen en sociaal ondernemen ...................................................................................................................................................... 6
Ondernemen in historisch perspectief .......................................................................................................................................... 6
Ondernemen als dynamisch proces ............................................................................................................................................... 6
Ondernemen in wetenschappelijk perspectief .............................................................................................................................. 6
Sociaal ondernemen....................................................................................................................................................................... 7
De definitiekwestie ........................................................................................................................................................................ 7
Multi-stakeholdermodel...................................................................................................................................................................... 8
De ontwikkeling van marketing ................................................................................................................................................................ 9
Historische ontwikkeling van marketing ............................................................................................................................................. 9
Marketing van diensten ...................................................................................................................................................................... 9
Merken ................................................................................................................................................................................................ 9
Marketing voor sociale doeleinden ............................................................................................................................................... 9
Inzet van sociaal en ethisch kapitaal .............................................................................................................................................. 9
Brainding en imago ...................................................................................................................................................................... 10
Merkwaarden in relatie tot een sterk imago .................................................................................................................................... 10
Branding in relatie tot het MKB ................................................................................................................................................... 10
Contentmarketing en free publicity ............................................................................................................................................. 12
Relatiemarketing: doelgroepen en stakeholders ......................................................................................................................... 12
Basiscategorieën van maatschappelijke kwesties .................................................................................................................................. 12
Ontwikkelingssamenwerking ....................................................................................................................................................... 12
Werkgelegenheid ......................................................................................................................................................................... 12
Duurzaamheid .............................................................................................................................................................................. 13
Leefbaarheid ................................................................................................................................................................................ 13
Zorg en gezondheid ...................................................................................................................................................................... 14
Cornucopia: maatschappelijke overvloed benutten .................................................................................................................... 14
,ORDENEN EN HERORDENEN
Voor een goede zaak – hoofdstuk 1
In de moderne samenlevingen zoals Nederland worden de maatschappelijke taken en
verantwoordelijkheden geordend en verdeeld over drie domeinen:
Het publieke domein – de staat/overheid
Het economische domein – de markt/het bedrijfsleven
Het sociale domein – civil society/maatschappelijk middenveld
Staat, markt en civil society zijn alle 3 constructies en ideaaltypen: beschrijvingen van een zuivere,
pure vorm die in de werkelijkheid niet bestaat.
Deze domeinen worden vertegenwoordigd door instituties die de bijbehorende stimulerende en
profilerende waarden en conventies uitdragen en die de rol-en taakverdeling in de praktijk vorm en
inhoud geven.
In de maatschappelijke ontwikkelen van een land of regio zijn door de tijden heen verschillende
dominanties – tijden en plaatsen waarin de waarde van marktwerking en efficiency overheersend is,
worden afgewisseld met tijden en plaatsen waarin de rol van de staat wordt benadrukt, waar te
nemen. Maatschappelijke ordening en herordening zijn van belang om te begrijpen hoe sociaal
ondernemen kan opkomen en plaats kan krijgen in de ordening.
Het publieke domein: de verzorgingsstaat
De verzorgingsstaat werd in 1957 geïntroduceerd door de socioloog Hilde Verweij-Jonker.
In de verzorgingsstaat neemt de staat (overheid) de centrale positie in als regelaar van collectieve
voorzieningen die invloed hebben op vrijwel alle aspecten van het leven van de staatsburgers. De
kwaliteit van de voorzieningen wordt structureel bewaakt. De verzorgingsstaat is als een ideaaltype
en moreelconcept – het drukt uit hoe een samenleving de onderlinge betrokkenheid behoort vorm
te geven en de risico’s behoort te delen op nationaal niveau.
Functies verzorgingsstaat:
Verzorgen: hulpverlenen aan mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen.
Verzekeren: organiseren van collectieve fondsen die beschikbaar zijn bij armoede, het
wegvallen van werk of het vermogen om te werken.
Verheffen: aanreiken van vaardigheden, scholing en vorming aan individuen en groepen
waardoor zij in staat zijn in cultureel en economische zin hun leven vorm te geven.
Verbinden: bevorderen en mogelijk maken van onderlinge verbondenheid tussen individuen
en groepen; en voorkomen van grote spanning, scheiding en ongelijkheid.
Deze 4 functies zijn geen uitvindingen van de verzorgingsstaat maar het resultaat van
maatschappelijke ontwikkelingen.
Verzorgen
In de 19e eeuw ontstonden particulieren en levensbeschouwelijke organisaties en verenigingen die
zich toelegden op de zorg van zieken, armen, weduwen, wezen en gehandicapten. De rol van de
overheid bleef in die tijd beperkt tot wetgeving.
Verzekeren
In de 18e eeuw begon men al fondsen te vormen om leden in geval van nood iets te kunnen
uitbetalen. Het principe van verzekeren is gebaseerd op wederkerigheid en gedeelde
verantwoordelijkheid.
Na de WOII werden bepaalde verzekeringen op het gebeid van ziekte en arbeidsongeschiktheid
verstatelijkt. Hierdoor ontstonden volksverzekeringen – wetten die voor iedereen van toepassing zijn
en die geheel uit belastingopbrengsten worden betaald, en werknemersverzekeringen – wetten die
,van toepassing zijn voor werkenden en worden betaald uit een fonds waaraan wordt bijgedragen
door werkgevers- en werknemers en de overheid. Het is een collectieve voorziening.
Verheffen
Verheffing: mensen de mogelijkheden geven om op een zinvolle en verantwoorde wijze invulling te
geven aan hun leven en zich te kunnen ontplooien. Dit blijkt uit de wijze waarop in de Nederlandse
verzorgingsstaat het onderwijs is geregeld in wetten en situaties.
Verbinden
Na de WOII werd in Nederland veel duidelijker het belang ervaren om de eenheid van de staat te
benadrukken. Het idee van gelijke sociale grondrechten voor elke burger vond steeds meer
weerklank en werd vertoond in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
Na de WOII werd het proces van burgerorganisatie meer onder de overheidsregie gebracht –
ontstaan Ministerie van Maatschappelijk Werk. Marga Klompé was de 1e vrouwelijke minister en
runde dit ministerie.
Nadelen verzorgingsstaat:
Gebrek aan activering en prikkels – voorzieningen worden opgevat als recht en niet als
vangnet.
Uniforme werkwijze zonder ruimte voor maatwerk en persoonlijke omstandigheden.
Oplopende kosten
Dominante rol overheid (financier en controleur)
Bureaucratie en regelzucht
Trage besluitvorming en stroperigheid
Betutteling en behandeling van de burger als onmondig
Dominantie van formele structuren
Door de veranderende economische, politieke en sociaal-culturele kwam de verzorgingsstaat ter
discussie te staan. Steeds meer sociale en economische besluiten worden op Europees niveau. Het
nationale niveau waarop de verzorgingsstaat is gebouwd, verliest daardoor aan betekenis.
De Nederlandse bevolking is ook niet meer te vergelijken met de bevolking van de 21e eeuw.
Nederland is vrijwel een middenklasse samenleving waar vrijwel iedereen toegang heeft tot
onderwijs, kennis en informatie en waar arbeid niet alleen een noodzaak is om geld te verdienen
maar ook een manier om zichzelf te ontplooien en een eigen identiteit op te bouwen. Kwalitatief
individualisme: elk individu heeft de mogelijk inhoud te geven aan een eigen levensproject. Leefstijl
en levensloop zijn gedifferentieerd en uitingen van identiteit.
Hardnekkige problemen
Wicked problems: hardnekkige problemen die niet eenduidig te herleiden zijn tot één oorzaak en
daardoor ook geen eenduidige oplossingsrichting hebben. Ze kenmerken zich door veel verschillende
en tegenstrijdige aspecten die vaak ook nog in elkaar grijpen of elkaar versterken. Bijv. armoede,
werkloosheid, milieuproblemen, criminaliteit.
Hardnekkige problemen worden veroorzaakt doordat verschillende interventies elkaar tegenwerken.
Ze kunnen worden aangepakt wanneer alle partijen de krachten bundelen.
Het economisch domein: de markt
Het ondernemersklimaat kan worden beschreven aan de hand van de kenmerken:
Ondernemen
Prestaties – Nederland kenmerkt zich door een hoge arbeidsparticipatie, een hoge
arbeidsproductiviteit en een hoge welvaart.
Opleidingen de arbeidsparticipatie van de hoogopgeleiden is hoog en die van de
laagopgeleiden het laagst.
, Arbeidsmarkt
Op het gebied van ondernemerschap is er in Nederland een stijgende lijn te zien van zelfstandige
ondernemers. De relatie tussen ondernemerschap en economie is gecompliceerd. In goede
economische tijden lijken de kansen gunstig, maar ontbreekt de noodzaak te gaan ondernemen. In
slechte economische tijden lijken de kansen ongunstiger, maar wordt ondernemerschap soms uit
nood geboren.
Door de groei van het aantal ZZP’ers (zelfstandigen zonder personeel) is de discussie ontstaan over
de vraag of deze zelfstandigen ondernemers mogen worden genoemd of in feite een soort
schijnmedewerkers zijn. Als dat ze is verdringen of vervangen ze wellicht arbeidsplaatsen. ZZP’ers
kiezen ervoor geen gebruik te maken van collectieve voorzieningen voor werknemers die in de
verzorgingsstaat zijn opgebouwd. Bijv. ziektekosten, werkloosheidsuitkering en pensioen. Ze moeten
dit zelfstandig opbouwen en daarnaast dragen ze belasting en premies af.
Het sociale domein: civil society
Civil society = maatschappelijk middenveld: de totale samenleving van burgers die binnen een
organisatie of netwerk, hun inzicht, inzet of burgerkracht aanwenden ten behoeve van de
samenleving. De civil society wordt gekenmerkt door zaken als vrijwilligerswerk, verenigingsleven en
burgerparticipatie. Een belangrijk onderscheid hierin de verdeling in formele organisaties en
informele groepen. Om de zelfredzame burgerparticipatie tot een succes te maken zijn autonomie,
kleinschaligheid en een gevoel van eigenaarschap gecombineerd met persoonlijk contact, een
luisterend oor en waarderende houding van de gemeente erg belangrijke factoren.
Vergeleken met andere Europese landen is Nederland erg actief in het vrijwilligerswerk. De
belangrijkste drijfveer om vrijwilligerswerk te doen is de wens om anderen te helpen. Ook spelen
andere motieven mee als vaardigheden opdoen en dingen doen waar je goed in bent. Mensen doen
nieuwe ervaringen op en ontplooien zich – formele organisaties.
Mensen kunnen ook deelnemen aan informele groepen. Je moet hierbij denken aan leesclubs,
hardloop- en kookgroepjes etc. Hier kan men discussievaardigheden en organisatorische
vaardigheden ontwikkelen. Hier is de drijfveer de bevrediging van de persoonlijke en emotionele
behoeften. Er zijn warme, persoonlijke contacten en ze houden de organisatie zo informeel mogelijk.
De informele groep heeft een herkenbare identiteit en drijft op saamhorigheid.
Een nieuwe maatschappelijke ordening
De improvisatiemaatschappij
Boutellier introduceerde deze term. Hij ziet de improvisatie als een geschikte metafoor om de inhoud
en het proces van een nieuwe sociale ordening te beschrijven. Improvisatie is snel, onrustig en
permanent in beweging. Het is zowel spontaan als gestructureerd. Dit ordeningsprogramma hoeft
niet alles te regelen, maar moet ruimte laten voor initiatieven, en individuen moeten kunnen
uitblinken. Bij deze maatschappij past een licht leiderschap, uitgeoefend door een initiatiefnemer die
zorgt voor harmonie en de richting wijst.
In een improvisatiemaatschappij wordt de sociale ordening in de praktijk vormgegeven en
beoordeeld op basis van afstemming. Als het resultaat van de afstemming goed is, kan de
improvisatie uitgroeien tot een arrangement of compositie.
De energieke samenleving
De aandacht bij de energieke samenleving licht bij de inspanningen op weg naar een duurzamere
samenleving. Hajer stelt dat de overheid nu te weinig gebruikt maakt van de creativiteit en het
leervermogen, ofwel de ‘energieke samenleving’. Hij verstaat hieronder een samenleving met
