Muziek - Eigen-wijs
Frans Haverkort, Rinze van der Lei & Lieuwe Noordam
Leiding geven
Het op een goede, doordachte manier aanleren van een lied is van belang voor de muzikale
ontwikkeling van kinderen. Naast de voor de hand liggende ontwikkeling van de stem en het
muzikaal gehoor, wordt vooral het muzikaal geheugen en het muzikaal voorstellingsvermogen enorm
gestimuleerd.
De steun die de leraar geeft aan de kinderen door mee te zingen werkt meestal contraproductief:
kinderen leren niet om zelfstandig te zingen en goed te luisteren. Als de leraar zingt, luisteren de
kinderen; als de kinderen zingen, luistert de leraar. Dat geldt ook bij het aanleren van een nieuw lied.
Voor het zingen van een lied met de klas, moet er een begintoon aan gegeven worden. Zomaar
ergens beginnen levert in de meeste gevallen een te lage begintoon op.
Met het inzetgebaar wordt ook het tempo aangegeven, hoe kleiner en sneller deze ‘voorbereidende
slag’, hoe hoger het tempo. Blijf daarna doorgaan met het aangeven van de puls (tacteren).
Lied aanleren
Breng de kinderen in de juiste sfeer om ze te motiveren om gericht te luisterne, zich te concentreren
en vervolgens een muzikale prestatie te leveren. De niet-muzikale werkvormen om kinderen voor te
bereiden, zijn meestal verbonden met de tekst van het nieuwe lied. Denk bijvoorbeeld aan een
gesprek, een verhaal of een tekening. Een muzikale werkvorm is ook mogelijk. Zing een bekend lied,
voor een spreektekst of een klankspel uit.
Hieronder is een schematische weergave van het aanleren van een lied:
1. Introductie 2. Aanleerfase 3. Afsluiting
Inzingen a. presentatie: b. weggeeffase: Zelfstandig zingen
Gesprek Luistervragen en -opdrachten De kinderen zingen steeds meer
Klankspel Stimuleren
Drama Activiteiten De leraar zingt steeds minder Verbeteren
Afwerken
Een canon aanleren
Het meerstemmig zingen van een lied is voor kinderen spannend, maar ook lastig. Daarom zijn
voorbereidende oefeningen om te wennen aan de meerstemmigheid vaak zinvol:
- Voer een canon eerst als spreekcanon uit.
- Spreek het lied als ritmecanon.
- Zing een deel van de canon als ‘melodisch ostinaat’.
Zing de canon als lied enkele keren door en werk aan de kwaliteit. Verdeel de groep in twee, drie of
vier groepen. Zorg ervoor dat alle kinderen goed weten waar ze bij horen. Zing het lied eerst met de
hele groep, kijk tijdens het zingen van de laatste maten naar de eerste groep en ga zonder
onderbreking met deze groep weer beginnen. Maak tijdig aan de volgende groep duidelijk dat zij aan
de beurt zijn.
, Beeldend - Laat maar zien
Jos van Onna & Anky Jacobse
De functies van beelden
Alle beelden in onze cultuur hebben een communicatieve gebruiksfunctie, maar dat is niet de enige
functie die beelden kunnen hebben. Er zijn meerdere categorieën:
Functioneel Aanschouwelijk Narratief Illustratief Directief
gebruiksgemak ordenend
Het gebruiksgemak Duidelijkheid Beelden kunnen een Afbeeldingen (foto’s Beelden kunnen een
van een voorwerp is verschaffen in verhalende functie en tekeningen) laten aanwijzende,
het belangrijkst. Het abstracte begrippen hebben. Tekening zien wat er in een waarschuwende
voorwerp moet en complexe relaties. zijn zonder woorden, tekst wordt en/of regulerende
makkelijk te Bijvoorbeeld reliëfs boven de behandeld. Ze zijn functie hebben. Ze
gebruiken zijn. grafieken en poorten van beide een concrete geven ons veiligheid,
diagrammen. kathedralen vertellen voorstelling bij een zoals een
vaak een verhaal. tekst. verkeersbord.
Verbeeldend Decoratief Esthetisch Expressief Amusement
Mensen kunnen Mensen brengen Mensen kunnen Beelden kunnen Mensen zijn gek op
fantaseren over een graag versiering aan objecten of emoties uitdrukken. plaatjes. Het is een
werkelijkheid die nog in hun omgeving. Ze afbeeldingen ‘mooi’ Ze zoeken naar bevredigende
niet bestaat. Elke spelen met kleur en vinden. Ze waarderen expressiviteit. uitbreiding van hun
schets is een vormen, wat zorgt bijvoorbeeld de visuele wereld, het
verbeelding van een voor sfeer. puurheid of het biedt ze vermaak.
idee. zuivere van de vorm.
Het basisplan
Als vertrekpunt voor de didactiek van beeldend onderwijs gebruiken we een cirkelmodel. Dit model
kun je zien als blauwdruk voor elke beeldende activiteit met kinderen. Om met kinderen beeldend
aan de slag te gaan, ontwerpt de leraar een situatie waarin alle componenten uit het cirkelmodel een
concrete invulling krijgen: het basisplan.
Frans Haverkort, Rinze van der Lei & Lieuwe Noordam
Leiding geven
Het op een goede, doordachte manier aanleren van een lied is van belang voor de muzikale
ontwikkeling van kinderen. Naast de voor de hand liggende ontwikkeling van de stem en het
muzikaal gehoor, wordt vooral het muzikaal geheugen en het muzikaal voorstellingsvermogen enorm
gestimuleerd.
De steun die de leraar geeft aan de kinderen door mee te zingen werkt meestal contraproductief:
kinderen leren niet om zelfstandig te zingen en goed te luisteren. Als de leraar zingt, luisteren de
kinderen; als de kinderen zingen, luistert de leraar. Dat geldt ook bij het aanleren van een nieuw lied.
Voor het zingen van een lied met de klas, moet er een begintoon aan gegeven worden. Zomaar
ergens beginnen levert in de meeste gevallen een te lage begintoon op.
Met het inzetgebaar wordt ook het tempo aangegeven, hoe kleiner en sneller deze ‘voorbereidende
slag’, hoe hoger het tempo. Blijf daarna doorgaan met het aangeven van de puls (tacteren).
Lied aanleren
Breng de kinderen in de juiste sfeer om ze te motiveren om gericht te luisterne, zich te concentreren
en vervolgens een muzikale prestatie te leveren. De niet-muzikale werkvormen om kinderen voor te
bereiden, zijn meestal verbonden met de tekst van het nieuwe lied. Denk bijvoorbeeld aan een
gesprek, een verhaal of een tekening. Een muzikale werkvorm is ook mogelijk. Zing een bekend lied,
voor een spreektekst of een klankspel uit.
Hieronder is een schematische weergave van het aanleren van een lied:
1. Introductie 2. Aanleerfase 3. Afsluiting
Inzingen a. presentatie: b. weggeeffase: Zelfstandig zingen
Gesprek Luistervragen en -opdrachten De kinderen zingen steeds meer
Klankspel Stimuleren
Drama Activiteiten De leraar zingt steeds minder Verbeteren
Afwerken
Een canon aanleren
Het meerstemmig zingen van een lied is voor kinderen spannend, maar ook lastig. Daarom zijn
voorbereidende oefeningen om te wennen aan de meerstemmigheid vaak zinvol:
- Voer een canon eerst als spreekcanon uit.
- Spreek het lied als ritmecanon.
- Zing een deel van de canon als ‘melodisch ostinaat’.
Zing de canon als lied enkele keren door en werk aan de kwaliteit. Verdeel de groep in twee, drie of
vier groepen. Zorg ervoor dat alle kinderen goed weten waar ze bij horen. Zing het lied eerst met de
hele groep, kijk tijdens het zingen van de laatste maten naar de eerste groep en ga zonder
onderbreking met deze groep weer beginnen. Maak tijdig aan de volgende groep duidelijk dat zij aan
de beurt zijn.
, Beeldend - Laat maar zien
Jos van Onna & Anky Jacobse
De functies van beelden
Alle beelden in onze cultuur hebben een communicatieve gebruiksfunctie, maar dat is niet de enige
functie die beelden kunnen hebben. Er zijn meerdere categorieën:
Functioneel Aanschouwelijk Narratief Illustratief Directief
gebruiksgemak ordenend
Het gebruiksgemak Duidelijkheid Beelden kunnen een Afbeeldingen (foto’s Beelden kunnen een
van een voorwerp is verschaffen in verhalende functie en tekeningen) laten aanwijzende,
het belangrijkst. Het abstracte begrippen hebben. Tekening zien wat er in een waarschuwende
voorwerp moet en complexe relaties. zijn zonder woorden, tekst wordt en/of regulerende
makkelijk te Bijvoorbeeld reliëfs boven de behandeld. Ze zijn functie hebben. Ze
gebruiken zijn. grafieken en poorten van beide een concrete geven ons veiligheid,
diagrammen. kathedralen vertellen voorstelling bij een zoals een
vaak een verhaal. tekst. verkeersbord.
Verbeeldend Decoratief Esthetisch Expressief Amusement
Mensen kunnen Mensen brengen Mensen kunnen Beelden kunnen Mensen zijn gek op
fantaseren over een graag versiering aan objecten of emoties uitdrukken. plaatjes. Het is een
werkelijkheid die nog in hun omgeving. Ze afbeeldingen ‘mooi’ Ze zoeken naar bevredigende
niet bestaat. Elke spelen met kleur en vinden. Ze waarderen expressiviteit. uitbreiding van hun
schets is een vormen, wat zorgt bijvoorbeeld de visuele wereld, het
verbeelding van een voor sfeer. puurheid of het biedt ze vermaak.
idee. zuivere van de vorm.
Het basisplan
Als vertrekpunt voor de didactiek van beeldend onderwijs gebruiken we een cirkelmodel. Dit model
kun je zien als blauwdruk voor elke beeldende activiteit met kinderen. Om met kinderen beeldend
aan de slag te gaan, ontwerpt de leraar een situatie waarin alle componenten uit het cirkelmodel een
concrete invulling krijgen: het basisplan.
