Samenvatting QM Periode 4
Hoorcollege week 4.1 Risicomanagement
Risicomanagement
• Risicomanagement is een belangrijk onderwerp in de kwaliteit. In de kwaliteit zie je dit onderwerp
terug bij:
o Allergenen
o Gevarenanalyse
o HACCP-analyse
• Je bent nooit klaar met risicomanagement. Dit kan komen door verandering van omgeving of het
opdoen van nieuwe informatie.
• Het begrip risico wordt in verschillende vakgebieden gebruikt, bijvoorbeeld:
o gezondheidzorg: epidemisch
onderzoek naar gezondheidsrisico’s
o economie: investeringsvraagstukken
o verzekeringskunde: vaststelling van
de premies (bijv. autoverzekering op
basis van schadevrije jaren)
o bedrijfskunde: lange en korte termijn
succes van ondernemingen
o sociale psychologie: objectieve
(cijfers) versus cognitieve (denken of
gevoel) risico’s
World Economic Forum
• World Economic Forum: is een bijeenkomst van
de CEO’s van de grootste bedrijven te wereld,
internationale politici (presidenten, ministers-
presidenten), intellectuelen en journalisten. In totaal
zo’n 2500 mensen.
• Zij maken ieder jaar een rapport met de grootste
risico’s in de wereld en hoe dit vervolgens hun
behandeld moet worden.
• Tijdens deze meeting behandelen ze 5
hoofdonderwerpen:
o Milieu
o Samenleving
o Economie
o Technologie
o Geopolitiek (bevordering van internationale
samenwerking en het oplossen van
conflicten op een vreedzame manier)
• Zie afbeelding hiernaast: dit is gebaseerd op kans x
ernst. In het model zie je dat door bijvoorbeeld de
opwarming van de aarde over hoe verder je weg
gaat kijken (qua jaren) je steeds meer
milieuproblemen gaat krijgen i.p.v. dat er sociale of economische problemen zullen optreden.
Risico´s
• Risico´s: er is een kans dat iets wel/niet gebeurd met positieve en negatieve effecten.
• Risico = kans x effect/ernst
o R=KxE
o Een kleine kans op een groot effect is niet hetzelfde als een grote kans op een klein effect,
zelfs als de R gelijk is.
,Ontwikkeling van risicokennis
• In de tijd van de VOC kwamen veel schepen
niet terug. Toen kwam de verzekering dat de
mensen die de boot gebruikte de boot wel terug
zouden brengen.
Risicomanagement
• Risicobeheersing: is een hulpmiddel om tot
een betere beheersing op het gebied van tijd,
geld, milieu, arbo of kwaliteit te komen door
vooraf in te spelen op:
o Mogelijke (toekomstige) ongewenste
gebeurtenissen (risico's)
o Door tijdig actie te nemen ter vermindering of voorkoming van risico's
• Het is een continu proces van gestructureerd werk identificeren, toewijzen en beheersen van risico's
die (mogelijk) de doelstellingen van een organisatie bedreigen.
• Voorbeelden zijn:
o Een uur eerder vertrekken om niet te laat te komen bij belangrijke klant
o Auto onderhouden om te voorkomen dat je met autopech langs de kant van de weg komt te
staan
o De stof goed bestuderen om te voorkomen dat je een onvoldoende op het assessment haalt
Het proces van risicomanagement
• Het proces van risicomanagement bestaat uit de volgende stappen:
o Vaststellen context: kwaliteit, arbo, milieu, product, etc.
o Risico identificatie: welke risico’s kunnen optreden? Defecten in
producten, gevaren voor medewerkers, vervuiling van milieu. Wees
specifiek!
o Risico analyse: kans van optreden én mogelijke gevolgen; laag,
medium, hoog of aan de hand van punten.
o Risico evaluatie: acceptatiegraad vaststellen
o Risico beheersing: reducerende maatregelen / reacties
Het vaststellen van de context
• Omgeving waarin jouw organisatie zich bevindt:
o Risicoanalyse (welke risico’s zijn er?)
o Stakeholdersanalyse (welke
stakeholders zijn er?)
• De context van de organisatie is de omgeving
waarin jouw organisatie zich bevindt. De context
van de organisatie volgens de nieuwe ISO 9001
norm, is onderverdeeld in risico’s en
stakeholders in uw omgeving. Het analyseren en
managen van die risico’s en stakeholders is de
contextanalyse. Tot zover is het redelijk voor de
hand liggend. De uitvoering levert echter geregeld problemen op.
,Risico identificatie
• Er zijn verschillende soorten risico’s:
o Financiële risico’s
o Strategische risico’s
o Operationele risico’s
o Incidentele risico’s
• Risicomanagement kun je benaderen vanuit het bedrijf als
perspectief;
o Bedrijfsactiviteit: een soort van Black-box
benadering, waarbij je de hoofdactiviteit als
uitgangspunt neemt (bijv. een SWOT analyse kun je
hiervoor gebruiken). Gaat over de bedrijf continuïteit.
o Processen: of vanuit de processen redeneren; bijv.
een HACCP analyse.
• Identificatie risico’s:
o Vanuit de diverse aspecten
o Vanuit het oogpunt van alle stakeholders
Risico evaluatie
• Terminate en treat: Neem maatregelen om kans/effect te reduceren
• Transfer: Uitbesteding → verzekering
• Tolerate: Accepteren
Risico evaluatie beheersing
Risicomanagementmodellen
• Er zijn verschillende risicomanagementmodellen:
o Continuïteitsplan (Business Continuity ISO22301)
o Voedselfraude Vulnerability plan (VACCP)
o Food Defense plan (TACCP)
o Challenge testing op productniveau
o FMEA
o Bow-Tie
, Bow-Tie
• Bow-Tie is de basis voor:
o Risico georiënteerde audits
o Hulpmiddel cultuurverandering
• De BowTie-methode is een kwalitatieve risicoanalyse methode waarmee op een
systematische wijze een beeld kan worden verkregen van de risico’s die in een organisatie
aanwezig zijn en van de preventieve en beschermingsmaatregelen die hierop (kunnen) worden
ingezet. Risico’s, bedreigingen, preventieve en beschermingsmaatregelen zijn in één model
verenigd. Centraal staat de ongewenste gebeurtenis. Links de oorzaken, rechts de gevolgen.
Beheersmaatregelen toont men in de vorm van barrières.
• De vlinderdas wordt als volgt opgesteld:
o Een bepaalde ongewenste gebeurtenis… wordt geïdentificeerd voor de analyse en wordt in
de centrale knoop van de vlinderdas geplaatst.
o De mogelijke gekende oorzaken van de gebeurtenis worden opgelijst met bronnen van
bedreigingen in het achterhoofd.
o Het mechanisme waarbij de bron van de gebeurtenis aanleiding geeft tot de gebeurtenis
wordt bepaald met de methode van “5 x waarom-vragen” [link]
o Verbindingslijnen worden getrokken tussen de mogelijks opeenvolgende oorzaken die
aanleiding geven tot de gebeurtenis en de falende ongewenste gebeurtenis. Deze worden
getekend aan de linkerkant van de vlinderdas. Factoren die kunnen bijdragen tot het
escaleren van de gebeurtenis worden geïdentificeerd en opgenomen in het diagram.
o Preventieve maatregelen worden geïdentificeerd bij de verschillende oorzaken en
escalatiefactoren. Deze kunnen in het diagram getekend worden als verticale strepen. Over
de verbindingslijn(en). Deze benadering kan gebruikt worden voor opportuniteiten waar de
verticale strepen maatregelen voorstellen voor het stimuleren van het gewenste effect en de
gewenste gebeurtenis.
o Aan de rechterkant van het diagram worden de verschillende gevolgen geïdentificeerd
(eventueel met een methode van “5 x wat dan?” vragen) en worden verbindingslijnen
getekend tussen gevolgen die kunnen optreden in cascade.
o Protectieve maatregelen (= beschermingsmaatregelen) ter bescherming tegen de gevolgen
worden aangebracht in het schema als verticale strepen over de verbindingslijn(en). Deze
benadering kan gebruikt worden voor positieve gevolgen, waar de strepen de maatregelen
voorstellen ter stimulans en ondersteuning van het veroorzaken van de gewenste gevolgen.
o Management functies die de maatregelen ondersteunen (zoals training en inspectie of audit)
kunnen getoond worden onder de vlinderdas en gelinkt worden aan de respectievelijke
maatregel. Quantificatie van de vlinderdas is mogelijk als de paden onafhankelijk zijn, de
kans voor een bepaald gevolg gekend is en een getal kan geplakt worden op de effectiviteit
van de maatregel. In veel gevallen kan dit niet.
Hoorcollege week 4.1 Risicomanagement
Risicomanagement
• Risicomanagement is een belangrijk onderwerp in de kwaliteit. In de kwaliteit zie je dit onderwerp
terug bij:
o Allergenen
o Gevarenanalyse
o HACCP-analyse
• Je bent nooit klaar met risicomanagement. Dit kan komen door verandering van omgeving of het
opdoen van nieuwe informatie.
• Het begrip risico wordt in verschillende vakgebieden gebruikt, bijvoorbeeld:
o gezondheidzorg: epidemisch
onderzoek naar gezondheidsrisico’s
o economie: investeringsvraagstukken
o verzekeringskunde: vaststelling van
de premies (bijv. autoverzekering op
basis van schadevrije jaren)
o bedrijfskunde: lange en korte termijn
succes van ondernemingen
o sociale psychologie: objectieve
(cijfers) versus cognitieve (denken of
gevoel) risico’s
World Economic Forum
• World Economic Forum: is een bijeenkomst van
de CEO’s van de grootste bedrijven te wereld,
internationale politici (presidenten, ministers-
presidenten), intellectuelen en journalisten. In totaal
zo’n 2500 mensen.
• Zij maken ieder jaar een rapport met de grootste
risico’s in de wereld en hoe dit vervolgens hun
behandeld moet worden.
• Tijdens deze meeting behandelen ze 5
hoofdonderwerpen:
o Milieu
o Samenleving
o Economie
o Technologie
o Geopolitiek (bevordering van internationale
samenwerking en het oplossen van
conflicten op een vreedzame manier)
• Zie afbeelding hiernaast: dit is gebaseerd op kans x
ernst. In het model zie je dat door bijvoorbeeld de
opwarming van de aarde over hoe verder je weg
gaat kijken (qua jaren) je steeds meer
milieuproblemen gaat krijgen i.p.v. dat er sociale of economische problemen zullen optreden.
Risico´s
• Risico´s: er is een kans dat iets wel/niet gebeurd met positieve en negatieve effecten.
• Risico = kans x effect/ernst
o R=KxE
o Een kleine kans op een groot effect is niet hetzelfde als een grote kans op een klein effect,
zelfs als de R gelijk is.
,Ontwikkeling van risicokennis
• In de tijd van de VOC kwamen veel schepen
niet terug. Toen kwam de verzekering dat de
mensen die de boot gebruikte de boot wel terug
zouden brengen.
Risicomanagement
• Risicobeheersing: is een hulpmiddel om tot
een betere beheersing op het gebied van tijd,
geld, milieu, arbo of kwaliteit te komen door
vooraf in te spelen op:
o Mogelijke (toekomstige) ongewenste
gebeurtenissen (risico's)
o Door tijdig actie te nemen ter vermindering of voorkoming van risico's
• Het is een continu proces van gestructureerd werk identificeren, toewijzen en beheersen van risico's
die (mogelijk) de doelstellingen van een organisatie bedreigen.
• Voorbeelden zijn:
o Een uur eerder vertrekken om niet te laat te komen bij belangrijke klant
o Auto onderhouden om te voorkomen dat je met autopech langs de kant van de weg komt te
staan
o De stof goed bestuderen om te voorkomen dat je een onvoldoende op het assessment haalt
Het proces van risicomanagement
• Het proces van risicomanagement bestaat uit de volgende stappen:
o Vaststellen context: kwaliteit, arbo, milieu, product, etc.
o Risico identificatie: welke risico’s kunnen optreden? Defecten in
producten, gevaren voor medewerkers, vervuiling van milieu. Wees
specifiek!
o Risico analyse: kans van optreden én mogelijke gevolgen; laag,
medium, hoog of aan de hand van punten.
o Risico evaluatie: acceptatiegraad vaststellen
o Risico beheersing: reducerende maatregelen / reacties
Het vaststellen van de context
• Omgeving waarin jouw organisatie zich bevindt:
o Risicoanalyse (welke risico’s zijn er?)
o Stakeholdersanalyse (welke
stakeholders zijn er?)
• De context van de organisatie is de omgeving
waarin jouw organisatie zich bevindt. De context
van de organisatie volgens de nieuwe ISO 9001
norm, is onderverdeeld in risico’s en
stakeholders in uw omgeving. Het analyseren en
managen van die risico’s en stakeholders is de
contextanalyse. Tot zover is het redelijk voor de
hand liggend. De uitvoering levert echter geregeld problemen op.
,Risico identificatie
• Er zijn verschillende soorten risico’s:
o Financiële risico’s
o Strategische risico’s
o Operationele risico’s
o Incidentele risico’s
• Risicomanagement kun je benaderen vanuit het bedrijf als
perspectief;
o Bedrijfsactiviteit: een soort van Black-box
benadering, waarbij je de hoofdactiviteit als
uitgangspunt neemt (bijv. een SWOT analyse kun je
hiervoor gebruiken). Gaat over de bedrijf continuïteit.
o Processen: of vanuit de processen redeneren; bijv.
een HACCP analyse.
• Identificatie risico’s:
o Vanuit de diverse aspecten
o Vanuit het oogpunt van alle stakeholders
Risico evaluatie
• Terminate en treat: Neem maatregelen om kans/effect te reduceren
• Transfer: Uitbesteding → verzekering
• Tolerate: Accepteren
Risico evaluatie beheersing
Risicomanagementmodellen
• Er zijn verschillende risicomanagementmodellen:
o Continuïteitsplan (Business Continuity ISO22301)
o Voedselfraude Vulnerability plan (VACCP)
o Food Defense plan (TACCP)
o Challenge testing op productniveau
o FMEA
o Bow-Tie
, Bow-Tie
• Bow-Tie is de basis voor:
o Risico georiënteerde audits
o Hulpmiddel cultuurverandering
• De BowTie-methode is een kwalitatieve risicoanalyse methode waarmee op een
systematische wijze een beeld kan worden verkregen van de risico’s die in een organisatie
aanwezig zijn en van de preventieve en beschermingsmaatregelen die hierop (kunnen) worden
ingezet. Risico’s, bedreigingen, preventieve en beschermingsmaatregelen zijn in één model
verenigd. Centraal staat de ongewenste gebeurtenis. Links de oorzaken, rechts de gevolgen.
Beheersmaatregelen toont men in de vorm van barrières.
• De vlinderdas wordt als volgt opgesteld:
o Een bepaalde ongewenste gebeurtenis… wordt geïdentificeerd voor de analyse en wordt in
de centrale knoop van de vlinderdas geplaatst.
o De mogelijke gekende oorzaken van de gebeurtenis worden opgelijst met bronnen van
bedreigingen in het achterhoofd.
o Het mechanisme waarbij de bron van de gebeurtenis aanleiding geeft tot de gebeurtenis
wordt bepaald met de methode van “5 x waarom-vragen” [link]
o Verbindingslijnen worden getrokken tussen de mogelijks opeenvolgende oorzaken die
aanleiding geven tot de gebeurtenis en de falende ongewenste gebeurtenis. Deze worden
getekend aan de linkerkant van de vlinderdas. Factoren die kunnen bijdragen tot het
escaleren van de gebeurtenis worden geïdentificeerd en opgenomen in het diagram.
o Preventieve maatregelen worden geïdentificeerd bij de verschillende oorzaken en
escalatiefactoren. Deze kunnen in het diagram getekend worden als verticale strepen. Over
de verbindingslijn(en). Deze benadering kan gebruikt worden voor opportuniteiten waar de
verticale strepen maatregelen voorstellen voor het stimuleren van het gewenste effect en de
gewenste gebeurtenis.
o Aan de rechterkant van het diagram worden de verschillende gevolgen geïdentificeerd
(eventueel met een methode van “5 x wat dan?” vragen) en worden verbindingslijnen
getekend tussen gevolgen die kunnen optreden in cascade.
o Protectieve maatregelen (= beschermingsmaatregelen) ter bescherming tegen de gevolgen
worden aangebracht in het schema als verticale strepen over de verbindingslijn(en). Deze
benadering kan gebruikt worden voor positieve gevolgen, waar de strepen de maatregelen
voorstellen ter stimulans en ondersteuning van het veroorzaken van de gewenste gevolgen.
o Management functies die de maatregelen ondersteunen (zoals training en inspectie of audit)
kunnen getoond worden onder de vlinderdas en gelinkt worden aan de respectievelijke
maatregel. Quantificatie van de vlinderdas is mogelijk als de paden onafhankelijk zijn, de
kans voor een bepaald gevolg gekend is en een getal kan geplakt worden op de effectiviteit
van de maatregel. In veel gevallen kan dit niet.
