korte samenvatting scheikunde 5 havo hoofdstuk 13 - chemie overal

SCHEIKUNDE SMV H13 – 5H

13.1  Duurzaam: een product of productieproces is duurzaam als het nu en in de toekomst geen
schade toebrengt aan de mensen, de aarde of de rest van het milieu.
 Duurzaamheid berust op 3 principes (3P’s)
1. People: geen gevaar voor mensen nu en in de toekomst
Productie van 2. Planet: minder belastend voor milieu: energiebesparing, minder afval en gebruik van
wieg tot graf duurzame energiebronnen in plaats van fossiele brandstoffen
3. Profit: hogere opbrengst en winst: winst voor bedrijven en welvaart voor mensen
 Hergebruiken: dit is het opnieuw gebruiken van bestaande voorwerpen, zodat ze na gebruik
niet meteen afval zijn (zoals flesjes). Na meerder keren hergebruiken vergaan deze alsnog.
 voorkomen dat ze in natuur belanden/worden verbrand, kun je sommige stoffen recyclen:
 Recyclen: hierbij wordt niet het voorwerp, maar de stof waaruit het voorwerp gemaakt is
opnieuw gebruikt = stofkringloop
 bv oud papier waarna karton wordt gemaakt
 Cradle to cradle = wieg tot wieg: alle gebruikte materialen kunnen na hun leven in het ene
product worden omgezet in een ander product = geen afval
 = verbinden kringloop van productie met kringloop in de natuur
 Groene chemie: berust op 12 regels om productieprocessen zo duurzaam mogelijk te laten
verlopen = in binas97F
 3 berekeningen groene chemie: zo veel mogelijk producten > zo weinig mogelijk
beginstoffen > waarbij zo min mogelijk bijproduct of afval ontstaat.
1. Atoomeconomie: theoretische percentage dat aangeeft hoeveel procent van massa
beginstoffen terecht komt in gewenst product, als reactie 100% verloopt
m gewensteproduct
 formule: x 100 % m = molecuulmassa
m beginstoffen
 1) rv opstellen 2) m van beide los berekenen
 coëfficiënt voor formules in rv = m x bijbehorende coëfficiënt
 des te groter de atoomeconomie = des te duurzamer de reactie
2. Rendement: het percentage werkelijke opbrengst ten opzichte van theoretische
maximale opbrengt > is om atoomeconomie te controleren
p raktische opbrengt
 formule: x 100 %
theoretischeopbrengt
 praktische opbrengst = massa van product, zoals die in wekelijkheid wordt gevormd
 theoretische opbrengst = massa van product die volgens kloppende rv zou ontstaan
 des te groter rendement = de te efficiënter de reactie verloopt
 proces met meerdere stappen = rendement van elke reactie x elkaar = totaal
 Ketenanalyse: onderzoek naar alle afzonderlijke stappen in productieproces
 Dunnelaagchromatografie: hiermee kan zuiverheid van reactieproducten getest worden
3. E-factor: hulpmiddel om ‘groenheid’ van verschillende processen te vergelijken, door
atoomeconomie en rendement te combineren = aantal kg afval dat ontstaat per kg product
mbeginstoffen−m werkelijke opbrengst product
 formule: m=
m werkelijke opbrengst product
molecuulmassa
 m werkelijke opbrengst product = massa gewenst product x rendement (/100 )
 rendement moet hier / 100 want het moet van % > aantallen
 Hoe efficiënter een proces, des te lager de E-factor
 hoe groter atoomeconomie en rendement van reactie = des te kleiner E-factor
 Hoe groen proces is telt naast E-factor ook mee hoe milieuvriendelijk afval is voor recyclen

13.2  Fijnchemie: het produceren van kleine hoeveelheden van een product > bv medicijnen
 dit gebeurt in een Batchproces: productiewijze waarbij telkens een bepaalde hoeveelheid
van een product wordt gemaakt
 Bulkchemie: het produceren van grote hoeveelheden van een product > bv ijzer
 dit gebeurt in een continuproces: productiewijze waarbij alles 24 uur doorgaat en bijna
volledig geautomatiseerd is
 Combinatie van batchprocessen en continuprocessen komen ook voor:
 in batch geproduceerd product verder gezuiverd moet worden
 door continu verkregen grondstof in batches (porties) tot eindproduct verwerkt wordt

1