Samenvatting Hoofdstukken Personen-, Familie- en Erfrecht
Hoofdstuk 1 – Personen- en familierecht
Art. 1:1 lid 1 BW: ‘’Allen die zich in Nederland bevinden, zijn vrij en bevoegd tot het genot van
burgerlijke rechten.’’ In Nederland is dus niemand ‘rechteloos’, in de zin dat hij niet in staat is
rechtssubject, drager van rechten en plichten, te zijn.
Persoonlijkheid begint bij de geboorte, vanaf dat moment ben je een rechtssubject. Art 1:2 schept
echter de mogelijkheid dat het ongeboren kind ook al drager van rechten en plichten kan zijn. Zodra
iemand geboren wordt, komt hij in een familierechtelijke betrekking tot andere personen te staan
(art. 1:3).
Naam en woonplaats
De naam
Een naam geeft een persoon identiteit. We onderscheiden de voornaam (art. 1:4 lid 1) en de
geslachtsnaam. Wil iemand zijn voornaam wijzigen, kan dit door de rechtbank. De ambtenaar van de
burgerlijke stand kan voornamen weigeren.
Tot 1998 werd automatisch de geslachtsnaam van de vader overgenomen, tenzij het kind niet was
erkend. Tegenwoordig bestaat hierover keuzevrijheid (art. 1:5 lid 4). De wet verplicht uiterlijk drie
dagen na de bevalling aangifte te doen van de geboorte (art. 1:19e lid 6).
De wetgever heeft de eenheid binnen het gezin belangrijk gevonden en dus kan de keuze van de
geslachtsnaam alleen worden gedaan met betrekking tot het eerste kind van dezelfde ouders. Zijn of
haar broers en zussen zullen dus dezelfde achternaam hebben (art. 1:5 lid 8). Dit geldt ook wanneer
er geen keuze is gedaan en de naam is bepaald door de wet.
Het veranderen van een geslachtsnaam is minder eenvoudig dan het wijzigen van een voornaam
art. 1:7 lid 1. Bij Koninklijk Besluit kan uiteindelijk de wijziging van de geslachtsnaam worden
vastgesteld.
De woonplaats
Indien het geval is dat je iemand voor de rechter wil slepen, is de woonplaats van de andere partij
van belang. De woonplaats van een natuurlijk persoon bevindt zich ‘te zijner woonstede’ en bij
gebreke aan woonstede ter plaatse van het werkelijk verblijf (art. 1:10). Met woonstede wordt
bedoeld de verblijfplaats met een duurzaam karakter. Daarbij speelt een rol of iemand ingeschreven
staat bij de gemeente en of hij er regelmatig ’s nachts slaapt. Handelingsonbekwamen hebben een
zogeheten afgeleide woonplaats (art. 1:12 lid). Zie ook art. 1:13 BW.
, Het huwelijk en het geregistreerd partnerschap
Heden ten dage heerst nog steeds het monogame karakter (art. 1:33 en 1:42), maar dit kan nu ook
tussen twee personen van hetzelfde geslacht (art. 1:30 lid 1). Het tweede lid van art. 1:30 laat zien
dat het huwelijk voor de wet geen religieuze aangelegenheid is. Een kerkelijk huwelijk is geen
rechtsgeldig huwelijk.
Huwelijksbeletselen: minderjarigheid, gestoorde geestvermogens (1:32), polygamie (art. 1:33 en 42),
curatele zonder toestemming curator/kantonrechter (1:37 en 1:38) en te nauwe verwantschap (art.
1:41) is de ambtenaar op de hoogte van een huwelijksbeletsel mag hij niet meewerken 1:57.
Een aantal personen kunnen ‘stuiten’ tegen het huwelijk. Dit houdt in dat zij zich verzetten. Zie art.
1:50 e.v.
Vereisten huwelijk
Materieel
Art. 1:31 lid 1 BW (tot 2015 kon je als 16-jarige trouwen met toestemming van je ouders)
Formeel
Het voornemen om te gaan huwen dient aan de ambtenaar van de burgerlijke stand kenbaar te
worden gemaakt (1:44). Deze bekendmaking heeft ook het doel derden van het huwelijk kennis te
laten nemen, wat van belang kan zijn voor de stuiting. Om die reden is er dan ook een wachttijd: het
huwelijk mag pas vanaf de veertiende dag na de bekendmaking aan de ambtenaar worden
voltrokken (1:62). Dit geeft de ambtenaar ook de tijd om te onderzoeken of er beletselen zijn. Binnen
een jaar na het bekend maken moet men ook daadwerkelijk zijn getrouwd.
Is aan alle formele vereisten voldaan, dan is het huwelijk tot stand gekomen, ook al waren er
beletselen aanwezig. In dat geval kan art. 1:69, 76 en 77 lid 1 (zie ook lid 2) zich voordoen.
Let op: het is het ja-woord dat het huwelijk tot stand doet komen, niet de akte (art. 1:67).
Het geregistreerd partnerschap
Het geregistreerd partnerschap werd in Nederland ingevoerd in een periode waarin het
homohuwelijk nog niet werd erkend. Het geregistreerd partnerschap kan op vrijwel alle punten
worden gelijkgesteld met het huwelijk. Er is nog een klein aantal verschillen, waarvan de
belangrijkste zijn:
1. Het geregistreerd partnerschap komt tot stond zonder formele verklaring uit 1:67. De akte is in dit
geval dus ‘het ja-woord’.
2. Scheiding van tafel en bed is niet mogelijk bij het geregistreerd partnerschap.
3. Het geregistreerd partnerschap kent een vorm van beëindiging zonder tussenkomst van de
rechter.
Let op: bij het huwen gaan partnerschapsvoorwaarden over in huwelijkse voorwaarden.
Hoofdstuk 1 – Personen- en familierecht
Art. 1:1 lid 1 BW: ‘’Allen die zich in Nederland bevinden, zijn vrij en bevoegd tot het genot van
burgerlijke rechten.’’ In Nederland is dus niemand ‘rechteloos’, in de zin dat hij niet in staat is
rechtssubject, drager van rechten en plichten, te zijn.
Persoonlijkheid begint bij de geboorte, vanaf dat moment ben je een rechtssubject. Art 1:2 schept
echter de mogelijkheid dat het ongeboren kind ook al drager van rechten en plichten kan zijn. Zodra
iemand geboren wordt, komt hij in een familierechtelijke betrekking tot andere personen te staan
(art. 1:3).
Naam en woonplaats
De naam
Een naam geeft een persoon identiteit. We onderscheiden de voornaam (art. 1:4 lid 1) en de
geslachtsnaam. Wil iemand zijn voornaam wijzigen, kan dit door de rechtbank. De ambtenaar van de
burgerlijke stand kan voornamen weigeren.
Tot 1998 werd automatisch de geslachtsnaam van de vader overgenomen, tenzij het kind niet was
erkend. Tegenwoordig bestaat hierover keuzevrijheid (art. 1:5 lid 4). De wet verplicht uiterlijk drie
dagen na de bevalling aangifte te doen van de geboorte (art. 1:19e lid 6).
De wetgever heeft de eenheid binnen het gezin belangrijk gevonden en dus kan de keuze van de
geslachtsnaam alleen worden gedaan met betrekking tot het eerste kind van dezelfde ouders. Zijn of
haar broers en zussen zullen dus dezelfde achternaam hebben (art. 1:5 lid 8). Dit geldt ook wanneer
er geen keuze is gedaan en de naam is bepaald door de wet.
Het veranderen van een geslachtsnaam is minder eenvoudig dan het wijzigen van een voornaam
art. 1:7 lid 1. Bij Koninklijk Besluit kan uiteindelijk de wijziging van de geslachtsnaam worden
vastgesteld.
De woonplaats
Indien het geval is dat je iemand voor de rechter wil slepen, is de woonplaats van de andere partij
van belang. De woonplaats van een natuurlijk persoon bevindt zich ‘te zijner woonstede’ en bij
gebreke aan woonstede ter plaatse van het werkelijk verblijf (art. 1:10). Met woonstede wordt
bedoeld de verblijfplaats met een duurzaam karakter. Daarbij speelt een rol of iemand ingeschreven
staat bij de gemeente en of hij er regelmatig ’s nachts slaapt. Handelingsonbekwamen hebben een
zogeheten afgeleide woonplaats (art. 1:12 lid). Zie ook art. 1:13 BW.
, Het huwelijk en het geregistreerd partnerschap
Heden ten dage heerst nog steeds het monogame karakter (art. 1:33 en 1:42), maar dit kan nu ook
tussen twee personen van hetzelfde geslacht (art. 1:30 lid 1). Het tweede lid van art. 1:30 laat zien
dat het huwelijk voor de wet geen religieuze aangelegenheid is. Een kerkelijk huwelijk is geen
rechtsgeldig huwelijk.
Huwelijksbeletselen: minderjarigheid, gestoorde geestvermogens (1:32), polygamie (art. 1:33 en 42),
curatele zonder toestemming curator/kantonrechter (1:37 en 1:38) en te nauwe verwantschap (art.
1:41) is de ambtenaar op de hoogte van een huwelijksbeletsel mag hij niet meewerken 1:57.
Een aantal personen kunnen ‘stuiten’ tegen het huwelijk. Dit houdt in dat zij zich verzetten. Zie art.
1:50 e.v.
Vereisten huwelijk
Materieel
Art. 1:31 lid 1 BW (tot 2015 kon je als 16-jarige trouwen met toestemming van je ouders)
Formeel
Het voornemen om te gaan huwen dient aan de ambtenaar van de burgerlijke stand kenbaar te
worden gemaakt (1:44). Deze bekendmaking heeft ook het doel derden van het huwelijk kennis te
laten nemen, wat van belang kan zijn voor de stuiting. Om die reden is er dan ook een wachttijd: het
huwelijk mag pas vanaf de veertiende dag na de bekendmaking aan de ambtenaar worden
voltrokken (1:62). Dit geeft de ambtenaar ook de tijd om te onderzoeken of er beletselen zijn. Binnen
een jaar na het bekend maken moet men ook daadwerkelijk zijn getrouwd.
Is aan alle formele vereisten voldaan, dan is het huwelijk tot stand gekomen, ook al waren er
beletselen aanwezig. In dat geval kan art. 1:69, 76 en 77 lid 1 (zie ook lid 2) zich voordoen.
Let op: het is het ja-woord dat het huwelijk tot stand doet komen, niet de akte (art. 1:67).
Het geregistreerd partnerschap
Het geregistreerd partnerschap werd in Nederland ingevoerd in een periode waarin het
homohuwelijk nog niet werd erkend. Het geregistreerd partnerschap kan op vrijwel alle punten
worden gelijkgesteld met het huwelijk. Er is nog een klein aantal verschillen, waarvan de
belangrijkste zijn:
1. Het geregistreerd partnerschap komt tot stond zonder formele verklaring uit 1:67. De akte is in dit
geval dus ‘het ja-woord’.
2. Scheiding van tafel en bed is niet mogelijk bij het geregistreerd partnerschap.
3. Het geregistreerd partnerschap kent een vorm van beëindiging zonder tussenkomst van de
rechter.
Let op: bij het huwen gaan partnerschapsvoorwaarden over in huwelijkse voorwaarden.
