Samenvatting Van der Vlies H6.2
Organisatie
Zelfregulering is, internationaal, kenmerkend voor het museale veld. In de professionele wereld van
de musea is internationaal contact gebruikelijk. Dat leidde tot het oprichten van het International
Council of Museums (ICOM) in 1946, een vereniging waarvan musea over de hele wereld lid zijn.
In dat kader is een Code of Ethics ontwikkeld. Deze bevat een omschrijving van wat onder
‘museum’ moet worden verstaan en ethische gedragsregels voor het collectioneren en beheren. Voor
Nederland zijn deze omgezet in de Ethische Code voor Musea. De handhaving ervan ligt in handen
van de Nederlandse Museumvereniging (NMV), voor bepaalde aspecten bijgestaan door de door het
bestuur ervan ingestelde Ethische Commissie.
De meeste musea beheren collecties die eigendom zijn van een openbaar lichaam. Het beheer van
veel musea is gegoten in de vorm van een stichting. Dat hangt samen met een essentiële museale
doelstelling: musea beheren hun collectie niet om er winst mee te maken, maar om haar te bewaren
voor de volgende generaties en kennis van het erfgoed te bevorderen. Zij zijn toegankelijk voor het
publiek en dienen zich in te spannen om dat zo breed mogelijk te bereiken.
De inrichting van het bestuur van de musea is gericht op het nastreven van het behoud van
waardevolle kunst of andere culturele objecten voor de volgende generaties. De eis van deskundig
bestuur is te vinden in de Ethische Code, en volgt bovendien uit de Code Cultural Governance.
Beide vergen professionaliteit, integriteit en scheiding van bevoegdheden. De algemene leiding ligt
nu doorgaans bij een raad van bestuur (directie) en het toezicht bij een raad van toezicht.
Museaal Beleid
Door deze wijziging in het denken over de functie van musea wordt collectiebeheer ook op een
andere manier gewaardeerd. De visie dat er zo veel mogelijk moet worden bewaard, wordt niet
meer zo strikt aangehangen. Naast ideële motieven spreken daarbij ook praktische motieven. Alles
bewaren is niet mogelijk. Van de musea wordt nu een meer uitgesproken profiel gevraagd.
Aanschaffen van nieuw werk moet passen in de voor dit doel te maken beleidsplannen. Afstoten van
werken moet ook binnen dit profiel plaatsvinden. Bij voorkeur verkoopt een museum niet, maar
staat het een werk dat niet meer binnen het eigen profiel past, af aan een ander museum of ruilt
daarmee een werk. Volgens de Leidraad afstoting museale objecten (LAMO) moet een museum het
voornemen om een werk af te stoten aan andere musea bekendmaken, zodat zij hun belangstelling
ervoor kenbaar kunnen maken. Een geruchtmakende zaak is die van het Haagse Gemeentemuseum.
Commerciële afstoting ligt gevoelig. Afstoten voor verbetering van de collectie wordt geaccepteerd,
maar voor andere doeleinden is zij omstreden.
De gemeente Gouda verkocht in 2011 een schilderij uit haar collectie, ‘The Schoolboys’ van
Marlene Dumas, echter uitdrukkelijk om die reden. Bij de verkoop was de LAMO niet gevolgd, was
de kunstenares niet geraadpleegd en was de mogelijke verkoop niet aan de galeriehouder, Paul
Andriesse voorgelegd. Het museumgoudA wilde door de verkoop zijn begroting weer sluitend
krijgen. Het schilderij vervulde nauwelijks een functie voor de profilering van de collectie en het
geld was hard nodig. Volgens de directeur van het museum zou het volgen van de LAMO niets
hebben opgeleverd omdat geen Nederlands museum over de financiën beschikte het schilderij tegen
de marktwaarde aan te kopen. Een bod van een Nederlandse particulier werd afgewezen, omdat het
schilderij dan toch uit de openbare collecties zou zijn verdwenen en de motieven van de particulier
onvoldoende helder waren. Het museum had wel het bestuur van de museumvereniging op de
hoogte gebracht. De leden van de museumvereniging hebben tweemaal over de gang van zaken
vergaderd en op 28 november 2011 besloten het museumgoudA niet/wel uit de vereniging te stoten.
Deze incidenten geven aan dat het museale beleid in ontwikkeling is. De focus op collectiebeleid
Organisatie
Zelfregulering is, internationaal, kenmerkend voor het museale veld. In de professionele wereld van
de musea is internationaal contact gebruikelijk. Dat leidde tot het oprichten van het International
Council of Museums (ICOM) in 1946, een vereniging waarvan musea over de hele wereld lid zijn.
In dat kader is een Code of Ethics ontwikkeld. Deze bevat een omschrijving van wat onder
‘museum’ moet worden verstaan en ethische gedragsregels voor het collectioneren en beheren. Voor
Nederland zijn deze omgezet in de Ethische Code voor Musea. De handhaving ervan ligt in handen
van de Nederlandse Museumvereniging (NMV), voor bepaalde aspecten bijgestaan door de door het
bestuur ervan ingestelde Ethische Commissie.
De meeste musea beheren collecties die eigendom zijn van een openbaar lichaam. Het beheer van
veel musea is gegoten in de vorm van een stichting. Dat hangt samen met een essentiële museale
doelstelling: musea beheren hun collectie niet om er winst mee te maken, maar om haar te bewaren
voor de volgende generaties en kennis van het erfgoed te bevorderen. Zij zijn toegankelijk voor het
publiek en dienen zich in te spannen om dat zo breed mogelijk te bereiken.
De inrichting van het bestuur van de musea is gericht op het nastreven van het behoud van
waardevolle kunst of andere culturele objecten voor de volgende generaties. De eis van deskundig
bestuur is te vinden in de Ethische Code, en volgt bovendien uit de Code Cultural Governance.
Beide vergen professionaliteit, integriteit en scheiding van bevoegdheden. De algemene leiding ligt
nu doorgaans bij een raad van bestuur (directie) en het toezicht bij een raad van toezicht.
Museaal Beleid
Door deze wijziging in het denken over de functie van musea wordt collectiebeheer ook op een
andere manier gewaardeerd. De visie dat er zo veel mogelijk moet worden bewaard, wordt niet
meer zo strikt aangehangen. Naast ideële motieven spreken daarbij ook praktische motieven. Alles
bewaren is niet mogelijk. Van de musea wordt nu een meer uitgesproken profiel gevraagd.
Aanschaffen van nieuw werk moet passen in de voor dit doel te maken beleidsplannen. Afstoten van
werken moet ook binnen dit profiel plaatsvinden. Bij voorkeur verkoopt een museum niet, maar
staat het een werk dat niet meer binnen het eigen profiel past, af aan een ander museum of ruilt
daarmee een werk. Volgens de Leidraad afstoting museale objecten (LAMO) moet een museum het
voornemen om een werk af te stoten aan andere musea bekendmaken, zodat zij hun belangstelling
ervoor kenbaar kunnen maken. Een geruchtmakende zaak is die van het Haagse Gemeentemuseum.
Commerciële afstoting ligt gevoelig. Afstoten voor verbetering van de collectie wordt geaccepteerd,
maar voor andere doeleinden is zij omstreden.
De gemeente Gouda verkocht in 2011 een schilderij uit haar collectie, ‘The Schoolboys’ van
Marlene Dumas, echter uitdrukkelijk om die reden. Bij de verkoop was de LAMO niet gevolgd, was
de kunstenares niet geraadpleegd en was de mogelijke verkoop niet aan de galeriehouder, Paul
Andriesse voorgelegd. Het museumgoudA wilde door de verkoop zijn begroting weer sluitend
krijgen. Het schilderij vervulde nauwelijks een functie voor de profilering van de collectie en het
geld was hard nodig. Volgens de directeur van het museum zou het volgen van de LAMO niets
hebben opgeleverd omdat geen Nederlands museum over de financiën beschikte het schilderij tegen
de marktwaarde aan te kopen. Een bod van een Nederlandse particulier werd afgewezen, omdat het
schilderij dan toch uit de openbare collecties zou zijn verdwenen en de motieven van de particulier
onvoldoende helder waren. Het museum had wel het bestuur van de museumvereniging op de
hoogte gebracht. De leden van de museumvereniging hebben tweemaal over de gang van zaken
vergaderd en op 28 november 2011 besloten het museumgoudA niet/wel uit de vereniging te stoten.
Deze incidenten geven aan dat het museale beleid in ontwikkeling is. De focus op collectiebeleid
