Samenvatting ECONOMIE - MODULE 5 - SPELTHEORIE - 4/5 HAVO

Economie - module 5 - speltheorie
Hoofdstuk 1 Speltheorie
1.1 van spel naar theorie
In de economie komen veel situaties voor van wederzijdse afhankelijkheid: wat de ene aanbieder doet heeft
invloed op wat de andere aanbieder doen. (oligopolie)
Speltheorie
De speltheorie is ontwikkeld om in situaties met wederzijdse afhankelijkheid het marktevenwicht te bepalen.
Daarbij gebruiken we een aantal specifieke woorden: vragers en aanbieders zijn spelers, de keuzes die zij
maken zijn hun acties en het marktevenwicht is de speluitkomst.
Er zijn ook spelregels en het spel is een keer afgelopen. De speltheorie is een aanvulling op de andere
economische theorie.
1.2 gelijktijdig kiezen
Om het marktevenwicht van een economiespel te bepalen, moet je voorspellen wat er gebeurt als het spel
gespeeld wordt. Daarbij is de eerste stap het beantwoorden van vijf vragen:
1. Wie zijn de spelers?
2. Wat is hun doelstelling?
3. Wat weten ze?
4. Wat zijn hun mogelijke acties?
5. Worden de acties tegelijkertijd of volgtijdelijk gekozen?
Als de spelers tegelijkertijd hun acties kiezen, is de volgende stap het opstellen van de opbrengstenmatrix:
de matrix met daarin de opbrengsten voor beide spelers bij alle mogelijke acties. Daarbij bepaalt de rijspeler
(1e rij) welke rij van de matrix wordt gespeeld word en de kolomspeler (2e rij) welke rij van de matrix wordt
gespeeld. De oplossing is de situatie waarbij beide spelers tegelijkertijd hun beste actie kiezen, gegeven de
actie van de andere speler.


1

, Het marktevenwicht is de situatie waarin beide spelers er niet op vooruit kunnen gaan door eenzijdig een
andere actie te kiezen. Dit evenwicht noem je het Nash-evenwicht.


1.3 volgtijdelijk kiezen
Bij volgtijdelijk spelen kiest een speler als eerste een actie. De tweede speler kent deze keuze voordat hij zijn
actie kiest. Om een volgtijdelijk spel op te lossen, gebruik je een opbrengstenboom: het boomdiagram met
daarin de beslispunten en opbrengsten van beide spelers bij alle mogelijke acties. Net als bij gelijktijdig
kiezen onderstreep je de hoogste uitkomst, maar nu zet je ook een streep in de boom zelf. Om de
boomdiagram op te lossen kijk je eerst wat voor speler twee de twee beste opties zijn. Daarna kies je wat de
beste uitkomst voor speler 1 is. Dit is je antwoord.
Als spelers hun actie tegelijkertijd kiezen, kan hun keuze niet afhankelijk worden gemaakt van de keuze van
de andere speler. Bij volgtijdelijk spelen kan de speler die als tweede zijn actie kiest wél een conditie
inbrengen. We spreken dan van een strategie: een voorschrift dat voor iedere mogelijke situatie aangeeft
welke actie een speler kiest. Als speler tegelijkertijd hun keuze bepalen, bestaat de strategie uit maar één
actie en strategie. Bij volgtijdelijk spelen is dat onderscheid er wel.
Hoofdstuk 2 Samenwerken
2.1 Het gevangenen dilemma
In de economie komt een bepaald economiespel vaak voor: het gevangenendilemma. Bij dit economiespel is
de speluitkomst voor beide spellers minder gunstig als beide spelers hun eigenbelang najagen dan de
speluitkomst waarbij beide spelers het collectieve belang najagen. Het gevangenendilemma ontstaat door de
tegenstelling het individuele belang en het collectieve belang.
Bij het gevangenendilemma hebben beide spelers een dominante actie: een actie die altijd gekozen wordt,
welke actie de andere speler ook kiest. Het Nash-evenwicht van het gevangenendilemma is een evenwicht in
dominante acties. Dat beide spelers een dominante actie hebben, heeft een logisch gevolg: er bestaat maar
één Nashevenwicht: het evenwicht in dominante acties. Hieruit volgt dat een evenwicht in dominante acties
ook een Nash-evenwicht is, terwijl een Nash-evenwicht geen evenwicht in dominante acties hoeft te zijn.


2