Samenvatting Somatische symptoomstoornis (PSY4765)

Taak 1 - Somatic symptom disorder
Wat is somatic symptom disorder?

Sommige patiënten lijden aan lichamelijke klachten zonder dat er een medische oorzaak voor
gevonden kan worden. Dit kan leiden tot een diagnose van somatische symptoomstoornis (SSD),
waarbij patiënten langdurig last hebben van deze klachten. Deze aandoening kan ernstige gevolgen
hebben voor de kwaliteit van leven van de patiënten en hun vermogen om te functioneren in het
dagelijks leven.

Welke vormen van SSD zijn er? (DSM – criteria)
Somatische symptoomstoornis
 Een of meerdere lichamelijke klachten die het dagelijks leven van patiënt verstoren
 Excessief denken, voelen en gedragingen die samenhangen met lichamelijke klachten (bijv.
extreme zorgen over gezondheid).
o Disproportionele gedachten over ernst van klachten
o Hoge mate van angst over gezondheid
o Veel tijd en energie besteden aan klachten of angst gezondheid
 Specificeer:
o Voornamelijk pijn of persisterend: langer dan zes maanden.

Ziekteangst stoornis
 Veel bezig zijn met heb hebben of het krijgen van ziekte
 Geen lichamelijke klachten, als ze er wel zijn in lichte mate (denken aan ziekte die in familie
veel voorkomt en daar veel mee bezig zijn).
 Snel bezorgt over eigen gezondheid
 Vertoont excessief gezondheid gerelateerd gedrag: controleren lichaam op hebben van ziekte
 Minstens 6 maanden
 Specificeer:
o Zorg zoekend type
o Zorg mijdende type

Conversiestoornis
Een conversiestoornis is een aandoening waarbij een persoon lichamelijke symptomen ervaart die
niet verklaard kunnen worden door een medische of neurologische aandoening. De symptomen
kunnen variëren van verlamming, blindheid, doofheid tot toevallen, maar er is geen aanwijsbare
fysieke oorzaak voor de symptomen.
 Een of meer symptomen van verstoring/verlies van vrijwillige motorische of sensorische
functies.
 Klinische bevindingen zijn niet consistent met een medische of neurologische ziekte
 De symptomen zijn niet opzettelijk of nagebootst
 De symptomen veroorzaken stress en beperkingen in sociaal leven




Nagebooste stoornis (primair doel voor jezelf: aandacht krijgen)

, Het doelbewust opwekken van verwondingen, ziekte of psychische klachten waarbij
aantoonbaar is dat er sprake is van misleiding
 De betrokkene doet alsof hij ziek of gewond is
 Het gedrag is misleidend, ook als het niet gedaan wordt voor een extern doel
o Je kunt dit opleggen aan jezelf, maar het kan ook opgedrongen worden op je door
iemand anders.

Malingering  Opzettelijk vervalsen/overdrijven van een medische/psychische ziekte voor een
extern doel: (bijv. vermijden van werk, verantwoordelijkheid, vermijden militaire dienst, betaald
verlof van werk of school).
Factious disorder (nagebootste stoornis)  intern doel of geen duidelijke winst.


Wat zijn de veranderingen van DSM 4 naar DSM 5?
DSM – 4
 Medische ziekte vereist
 Focus lag op een lichamelijk medisch onverklaarbare ziekte
 Negatieve focus op onverklaarde symptomen

DSM – 5
 Focus ligt nu minder op de afwezigheid van medische verklaring
 Psychische reactie op pijn staat nu centraal: emoties, gedachten, gevoelens en gedrag
 Positief criterium  het gaat nu om hoe individu op een maladaptieve wijze met zijn
klachten om kan gaan.
 Ziekte ansgtstoornis is niet verzet naar angststoornis  deze patiënten zullen zich eerder
melden binnen een medische instelling, dan GGZ
 BBD valt onder OCD
 Conversievestoornis naar FND diagnose is meer acceptabeler voor mensen.
o Nadruk op disstress die het meebrengt en niet de onverklaarbaarheid ervan




Somatoform stoornis (DSM 4) vs Somatische symptoomstoornis (DSM 5)

, Somatoform stoornis
 De term legt teveel nadruk op dualisme (lichaam en geest).
o zo interpreteren Clinici het als een ziekte dat in je hoofd zit
 Onder diagnose
 Gebaseerd op negatieve criteria: dat de klachten niet medische verklaard konden worden
 uitleg/richtlijnen voor patiënten deze ontbraken.
 Geen onderscheid tussen medisch verklaarbare vs medisch onverklaarbare klachten
 Alleen focus op medisch onverklaarbaarheid, en niet op psychische klachten die het
meebrengt
o Gebrek aan psychologische criteria

Somatische symptoomstoornis
 Als een somatische klacht disstressing is, wordt er voldaan aan criteria A van SSD.
 Vereist dat er bij criteria B dat er sprake is van buitensporige gedachten, gevoelens en
gedragingen verband houden met symptomen/klachten. (dit zijn psychologische
symptomen)

Tekortkomingen nieuwe diagnose SSD (DSM-5)
 het is een nieuwe term, maar voor hetzelfde concept. Het kan zijn dat de nieuwe term nog op
de oude manier wordt geïnterpreteerd. Het introduceren van een nieuwe term lost geen
problemen op.
 Belanghebbende gezondheidsstelsel moeten overtuigd worden dat het vaststellen van een
verkeerde diagnose bij een psychische stoornis even ernstig is als een verkeerde diagnose bij
medische ziekte
 Patiënten kunnen zich niet serieus genomen voelen door de nieuwe term  het suggereert dat
ze geen echte aandoening hebben, maar slechts een symptoomstoornis.
 Criterium A is niet streng en alomvattend. Je voldoet makkelijk aan deze criteria
 Bij chronische pijn patiënten is vermijding van activiteiten of situaties cruciaal van belang,
maar dit wordt niet vermeldt in de symptomen lijst.
 Het splitsen van hypochondrie (angst om ziekte te krijgen) in twee diagnoses zorgt voor
overlap: bij SSD dient er sprake te zijn van lichamelijke/sensorische symptomen. Bij Illnes
anxiety disorder is er geen sprake te zijn van lichamelijke/sensorische symptomen of ziekte.
 Criteria pijn heeft geen eigen diagnose, maar wordt nu gezien als specificatie SSD. Veel
patiënten ervaren alleen pijnsymptomen zonder andere somatische klachten.
 De diagnose nagebootste stoornis zorgt voor stigma. Terwijl men in de DSM – 5 stigma juist
wilde voorkomen. Dit is een provocatie tegen elk persoon die bang is dat zijn arts zijn
klachten niet serieus neemt.




Cognitieve perceptie processen bij SSD
Cognitieve perceptieprocessen, zoals aandacht en interpretatie, kunnen van invloed zijn op de
ervaring en beleving van somatische symptomen. Bij mensen met SSD kunnen deze cognitieve

, processen verstoord zijn, waardoor ze hun lichamelijke symptomen op een andere manier
waarnemen en interpreteren dan mensen zonder SSD. Zo kunnen ze bijvoorbeeld overmatig
focussen op lichamelijke signalen, wat kan leiden tot een versterking van de symptomen.

1. Perceptie van fysieke sensaties
 Het ervaren van een somatische sensatie als intens en stressvol zorgt ervoor dat je er meer
aandacht op vestigt. Hierdoor heb je meer bewustwording en perceptie
(interpreteren/betekenis geven) waardoor de symptomen verergeren of blijven bestaan
 Somatische sensatie  intens/stress  aandacht  bewustwording/perceptie  meer
pijn/blijven bestaan.
2. Interpretatie van symptomen en catatroferen
 Het over interpreteren van lichamelijke sensaties en ze zien als een teken van ernstige ziekte.
Je gaat je excessief focussen op pijn (rumineren), het overdrijven van de bedreiging
(magnification) en je hopeloos voelen over de pijn (hopeloosheid).
3. Hyper-alertheid voor somatische sensaties en aandacht voor stimuli die te maken heeft met
ziekte

Emotieregulatie en vroege ingrijpende levenservaringen (psychodynamische theorie)
 Een verstoring in emotieregulatie heeft verband met somatisatie. Deze verstoringen ontstaan
door vroegtijdige levenservaringen.
 Mensen die betere emoties kunnen reguleren, zullen minder last hebben van klachten.
 Een vermindering van negatieve emoties, voorspelt een vermindering in pijn.

Verwachtingen die iemand heeft, is van belang voor de manifestatie van zijn/haar symptomen.


figuur: lichamelijke klachten hebben verband met emotie regulatie

social respons is hoe anderen op jouw gedrag/uitingen reageren.




Verandering in termen
* Ziekte angst stoornis
onderdeel hypochondrie