Hoofdstuk 2 Klimaten
Slechts in de onderste twaalf kilometer van de dampkring of atmosfeer speelt het weer zich af; de situatie in dat deel
van de atmosfeer bepaalt de temperatuur, de neerslag en de wind op een bepaalde plaats.
Het gemiddelde weer in een groter gebied gemeten over langere tijd (meestal dertig jaar) is het klimaat
van dat gebied.
In de atmosfeer bevinden zich verschillende gassen, voornamelijk zuurstof en stikstof, maar ook broeikasgassen
zoals waterdam en koolstofdioxide.
UV straling wordt grotendeels door de ozonlaag tegengehouden; maakt leven op aarde mogelijk.
2.1 Temperatuur
Er zijn vijf factoren die de temperatuur op een bepaalde plaats verklaren. Zij maken duidelijk waarom de
temperaturen op aarde zo kunnen verschillen.
Breedteligging
Door de bolvorm van de aarde is de hoek waarmee de zonnestralen de aarde bereiken anders op lage dan op hoge
breedte; rondom de evenaar vallen de zonnestralen loodrecht op de aarde, zelfde bundel kleiner oppervlak.
De weg die de zonnestralen door de dampkring afleggen, is bij de stralen op hoge breedte ook langer, waardoor er
meer wolken en stofdeeltjes zijn die de zonnestralen verhinderen het aardoppervlak te bereiken.
Hoogteligging
Zonnestralen worden pas na weerkaatsing op het aardoppervlak omgezet in warmte; de atmosfeer wordt dus van
onderaf opgewarmd.
Hoogteligging bepaalt dat hoe hoger een plaats is gelegen, hoe kouder het daar is; bij elke 1000 meter
stijging neemt de temperatuur met 6°C af.
In gebieden met veel reliëf is daarom duidelijk een verschil in het landschap op verschillende
hoogtes te zien: hoogtegordels.
De boomgrens markeert de overgang tussen de naaldboomgordel en de alpenweide, boven de sneeuwgrens ligt ook
in de zomer sneeuw (eeuwige sneeuw).
Omdat het op lage breedte in het dal warmer is dan op hoge breedte liggen de boom- en de sneeuwgrens
op lage breedte hoger boven zeeniveau.
Verdeling van land en zee
Zeewater verandert langzamer van temperatuur dan landoppervlak; nabijheid zee heeft een matigende invloed op
de temperatuur.
Aanlandige wind zorgt in de zomer voor een verkoelende bries en in de winter voor een aangenaam
zachte temperatuur.
Aflandige wind betekent in de winter heel koude lucht en in de zomer een erg warme dag.
Zeestromen
Een zeestroom kan voor gebieden in de buurt van de kust een verschil in temperatuur beteken wanneer er warm of
juist koud water wordt aangevoerd.
Opwarming van de zeestromen in de tropen en afkoeling in de poolzone.
Ligging van gebergten
De aanvoer van warme of koude lucht kan onderbroken worden door een gebergte; dat werkt als een schot,
waardoor er grote verschillen in temperatuur kunnen bestaan aan beide zijden van een gebergte.
2.2 Neerslag
Als het water op aarde, in vaste, vloeibare of gasvormige staat, vormt samen de hydrosfeer; wordt voortdurende
verplaatst over de aarde.
Korte waterkringloop: verdamping, condensatie en neerslag allemaal boven zee.
Lange waterkringloop: als het water terugstroomt via land; gletsjers, rivieren en grondwater.
Slechts in de onderste twaalf kilometer van de dampkring of atmosfeer speelt het weer zich af; de situatie in dat deel
van de atmosfeer bepaalt de temperatuur, de neerslag en de wind op een bepaalde plaats.
Het gemiddelde weer in een groter gebied gemeten over langere tijd (meestal dertig jaar) is het klimaat
van dat gebied.
In de atmosfeer bevinden zich verschillende gassen, voornamelijk zuurstof en stikstof, maar ook broeikasgassen
zoals waterdam en koolstofdioxide.
UV straling wordt grotendeels door de ozonlaag tegengehouden; maakt leven op aarde mogelijk.
2.1 Temperatuur
Er zijn vijf factoren die de temperatuur op een bepaalde plaats verklaren. Zij maken duidelijk waarom de
temperaturen op aarde zo kunnen verschillen.
Breedteligging
Door de bolvorm van de aarde is de hoek waarmee de zonnestralen de aarde bereiken anders op lage dan op hoge
breedte; rondom de evenaar vallen de zonnestralen loodrecht op de aarde, zelfde bundel kleiner oppervlak.
De weg die de zonnestralen door de dampkring afleggen, is bij de stralen op hoge breedte ook langer, waardoor er
meer wolken en stofdeeltjes zijn die de zonnestralen verhinderen het aardoppervlak te bereiken.
Hoogteligging
Zonnestralen worden pas na weerkaatsing op het aardoppervlak omgezet in warmte; de atmosfeer wordt dus van
onderaf opgewarmd.
Hoogteligging bepaalt dat hoe hoger een plaats is gelegen, hoe kouder het daar is; bij elke 1000 meter
stijging neemt de temperatuur met 6°C af.
In gebieden met veel reliëf is daarom duidelijk een verschil in het landschap op verschillende
hoogtes te zien: hoogtegordels.
De boomgrens markeert de overgang tussen de naaldboomgordel en de alpenweide, boven de sneeuwgrens ligt ook
in de zomer sneeuw (eeuwige sneeuw).
Omdat het op lage breedte in het dal warmer is dan op hoge breedte liggen de boom- en de sneeuwgrens
op lage breedte hoger boven zeeniveau.
Verdeling van land en zee
Zeewater verandert langzamer van temperatuur dan landoppervlak; nabijheid zee heeft een matigende invloed op
de temperatuur.
Aanlandige wind zorgt in de zomer voor een verkoelende bries en in de winter voor een aangenaam
zachte temperatuur.
Aflandige wind betekent in de winter heel koude lucht en in de zomer een erg warme dag.
Zeestromen
Een zeestroom kan voor gebieden in de buurt van de kust een verschil in temperatuur beteken wanneer er warm of
juist koud water wordt aangevoerd.
Opwarming van de zeestromen in de tropen en afkoeling in de poolzone.
Ligging van gebergten
De aanvoer van warme of koude lucht kan onderbroken worden door een gebergte; dat werkt als een schot,
waardoor er grote verschillen in temperatuur kunnen bestaan aan beide zijden van een gebergte.
2.2 Neerslag
Als het water op aarde, in vaste, vloeibare of gasvormige staat, vormt samen de hydrosfeer; wordt voortdurende
verplaatst over de aarde.
Korte waterkringloop: verdamping, condensatie en neerslag allemaal boven zee.
Lange waterkringloop: als het water terugstroomt via land; gletsjers, rivieren en grondwater.
