Complete samenvatting:
De geschiedenis van Nederland.
1
,Inhoud
Hoofdstuk 1: De prehistorie van Nederland, ca. 250.000 tot 50 v. Chr. ................................................. 2
Hoofdstuk 2: De Romeinen in Nederland, 57 v. Chr./400 n. Chr. ........................................................... 6
Hoofdstuk 3: De Frankische tijd, circa 400-900....................................................................................... 9
Hoofdstuk 4: De opkomst van vorstendommen, circa 900-1203. ........................................................ 12
Hoofdstuk 5: Groeiende macht van de vorsten, 1203-1433. ................................................................ 15
Hoofdstuk 6: De centralisatie onder Bourgondiërs en Habsburgers, 1433-1559 ................................. 21
Hoofdstuk 7: De Nederlandse opstand, 1559-1609. ............................................................................. 28
Hoofdstuk 8: Een halve eeuw ‘Gouden Eeuw’. Een nieuwe staat met een nieuwe levensstijl, 1609-
1650. ...................................................................................................................................................... 35
Hoofdstuk 9: De nabloei van de Republiek, 1650-1780. ....................................................................... 40
Hoofdstuk 10: Van Republiek naar koninkrijk. Strijd om vernieuwing, 1780 1848. ............................. 47
Hoofdstuk 11: Het hedendaagse Nederland wordt zichtbaar, 1848-1913. .......................................... 54
Hoofdstuk 12: Neutraliteit en crisis, 1913-1939. .................................................................................. 60
Hoofdstuk 13: Oorlog, vrede en wederopbouw, 1939-1960. ............................................................... 66
Hoofdstuk 14: Het moderne Nederland, 1960-heden. ......................................................................... 75
Hoofdstuk 1: De prehistorie van Nederland, ca. 250.000 tot 50 v. Chr.
Van de prehistorie is de periode waar we geen geschreven bronnen van hebben. We spreken
pas over geschiedenis of historie als een volk in staat is zelf gegevens schriftelijk vast te
leggen.
Het prehistorische landschap:
IJstijd:
Op de geologische schaal bevingen we ons nu in het Kwartair. Dit is onderverdeelt in het
pleistoceen met afwisselende zeer koude en subtropische perioden maar ook het holoceen
dat tienduizend jaar geleden na de laatste ijstijd begon. De ijstijd zelf is een periode waarbij
de temperatuur duidelijk veel lager ligt dan normaal, hierdoor groeien gletsjer snel en
bedekt landijs het aardoppervlak. Bij de ene laatste ijstijd bereikte het zelfs Nederland, tot
ongeveer Rotterdam/Arnhem. De ijskappen drukte op sommige plekken de ondergrond
omhoog en hierdoor ontstonden stuwwallen.
Na de ijstijden:
Door de vorming van ijskappen op het noordelijke halfrond viel de Noordzee vrijwel droog
en ontstond er een toendragebied. Groot-Brittannië kwam rond 8000 v. Chr. rond van het
continent. Rond 5000 v. Chr. ontstonden er door golfslagen op verschillende plekken langs
de kust, deze slagen zorgde voor ophoping van zand: de strandwal. Dit proces duurde voort
tot het begin van de jaartelling. Het duingebied tussen Hoek van Holland en Alkmaar was
geschikt voor bewoning. Tussen de zee en de kust ontstond veen. Veen bestaat uit
2
, plantaardig materiaal wat in waterige omgeving wordt samengeperst. Door overstromingen
kwam er klei overheen. De kust zelf bestond uit zandplaten, strandwallen en duinen. Het
westen van Nederland lag lager dan het oosten, hierdoor stroomde het water van de grote
rivieren richting de Noordzee en ontstond er een delta. Het landschap werd niet alleen door
de natuur beïnvloed, vanaf 5000 v. Chr. waren er zoveel mensen in Nederland dat hun
invloed op het landschap zichtbaar werd. Een voorbeeld hiervan is ontginnen van bos voor
de landbouw en veeteelt.
De steentijd, 250.000/2100 v. Chr.
Bij gebrek aan echte namen van volken, perioden en gebeurtenissen heeft men de
prehistorie op een andere manier ingedeeld, namelijk naar de materialen die de mensen
voor hun gereedschappen gebruikten. De steentijd wordt ook weer ingedeeld in 3 perioden:
Paleolithicum, mesolithicum en neolithicum (oud, midden en nieuw).
Paleolithicum:
De mensen die in deze perioden leefden hadden geen vaste woonplaats en leefden
voornamelijk van de jacht. De meesten vondsten uit het paleolithicum dateren uit de laatste
4000 jaar van de Weichsel-ijstijd, toen werd het klimaat iets aangenaam werd.
Mesolithicum:
Ook in de middensteentijd werd ons land bewoond door jagers en voedselverzamelaars.
Hoewel ze geen vaste woonplaats hadden, waren ze wel een hechte gemeenschap. Een
voorbeeld hiervan is de boomstam kano. De toendravlakten hadden inmiddels plaats
gemaakt voor dennen en berkenbossen. Door de grote verscheidenheid aan voedsel maakte
het niet langer noodzakelijk met de dieren mee te trekken. Men kon in een kleinere gebied
gaan wonen. Er was ook sprake van een kleine technische ontwikkeling. Men ontwierp
lichtere wapens: microlieten.
Neolithicum:
Het begin van de nieuwe steentijd wordt geplaatst in de tijd dat de technisch mogelijkheden
van de mensen groter werden. Tussen 5300/4500 kwamen bijvoorbeeld mesolithische en
neolithische culturen naast elkaar voor. Veranderingen vonden geleidelijke plaats. De
grootste verandering was echter niet technisch maar sociaaleconomisch. De economie van
jagers en verzamelaars maakt plaats voor een agrarische samenleving. De mens slaagde erin
zelf voedsel te verbouwen. Deze Neolitische revolutie was enkele duizenden jaren eerder al
begonnen in het Midden-Oosten en heeft onvoorstelbaar veel invloed gehad op de
mensheid.
De bandkeramische cultuur, ca. 5300 v. Chr.:
Deze cultuur wordt zo genoemd vanwege de ingekraste lijnversiering op het aardewerk. Zij
beheersten de techniek van het pottenbakken en weven. De boeren bewerkten de grond
met een graafstok en een hak, de ploeg laat nog even op zich wachten. De mensen van de
cultuur hebben ongeveer 400 jaar in Nederland gewoond. In de noordoost polder en het
huidige Flevoland woonden de Swiferbantcultuur. Dit betekende dat er in neolithische
3
De geschiedenis van Nederland.
1
,Inhoud
Hoofdstuk 1: De prehistorie van Nederland, ca. 250.000 tot 50 v. Chr. ................................................. 2
Hoofdstuk 2: De Romeinen in Nederland, 57 v. Chr./400 n. Chr. ........................................................... 6
Hoofdstuk 3: De Frankische tijd, circa 400-900....................................................................................... 9
Hoofdstuk 4: De opkomst van vorstendommen, circa 900-1203. ........................................................ 12
Hoofdstuk 5: Groeiende macht van de vorsten, 1203-1433. ................................................................ 15
Hoofdstuk 6: De centralisatie onder Bourgondiërs en Habsburgers, 1433-1559 ................................. 21
Hoofdstuk 7: De Nederlandse opstand, 1559-1609. ............................................................................. 28
Hoofdstuk 8: Een halve eeuw ‘Gouden Eeuw’. Een nieuwe staat met een nieuwe levensstijl, 1609-
1650. ...................................................................................................................................................... 35
Hoofdstuk 9: De nabloei van de Republiek, 1650-1780. ....................................................................... 40
Hoofdstuk 10: Van Republiek naar koninkrijk. Strijd om vernieuwing, 1780 1848. ............................. 47
Hoofdstuk 11: Het hedendaagse Nederland wordt zichtbaar, 1848-1913. .......................................... 54
Hoofdstuk 12: Neutraliteit en crisis, 1913-1939. .................................................................................. 60
Hoofdstuk 13: Oorlog, vrede en wederopbouw, 1939-1960. ............................................................... 66
Hoofdstuk 14: Het moderne Nederland, 1960-heden. ......................................................................... 75
Hoofdstuk 1: De prehistorie van Nederland, ca. 250.000 tot 50 v. Chr.
Van de prehistorie is de periode waar we geen geschreven bronnen van hebben. We spreken
pas over geschiedenis of historie als een volk in staat is zelf gegevens schriftelijk vast te
leggen.
Het prehistorische landschap:
IJstijd:
Op de geologische schaal bevingen we ons nu in het Kwartair. Dit is onderverdeelt in het
pleistoceen met afwisselende zeer koude en subtropische perioden maar ook het holoceen
dat tienduizend jaar geleden na de laatste ijstijd begon. De ijstijd zelf is een periode waarbij
de temperatuur duidelijk veel lager ligt dan normaal, hierdoor groeien gletsjer snel en
bedekt landijs het aardoppervlak. Bij de ene laatste ijstijd bereikte het zelfs Nederland, tot
ongeveer Rotterdam/Arnhem. De ijskappen drukte op sommige plekken de ondergrond
omhoog en hierdoor ontstonden stuwwallen.
Na de ijstijden:
Door de vorming van ijskappen op het noordelijke halfrond viel de Noordzee vrijwel droog
en ontstond er een toendragebied. Groot-Brittannië kwam rond 8000 v. Chr. rond van het
continent. Rond 5000 v. Chr. ontstonden er door golfslagen op verschillende plekken langs
de kust, deze slagen zorgde voor ophoping van zand: de strandwal. Dit proces duurde voort
tot het begin van de jaartelling. Het duingebied tussen Hoek van Holland en Alkmaar was
geschikt voor bewoning. Tussen de zee en de kust ontstond veen. Veen bestaat uit
2
, plantaardig materiaal wat in waterige omgeving wordt samengeperst. Door overstromingen
kwam er klei overheen. De kust zelf bestond uit zandplaten, strandwallen en duinen. Het
westen van Nederland lag lager dan het oosten, hierdoor stroomde het water van de grote
rivieren richting de Noordzee en ontstond er een delta. Het landschap werd niet alleen door
de natuur beïnvloed, vanaf 5000 v. Chr. waren er zoveel mensen in Nederland dat hun
invloed op het landschap zichtbaar werd. Een voorbeeld hiervan is ontginnen van bos voor
de landbouw en veeteelt.
De steentijd, 250.000/2100 v. Chr.
Bij gebrek aan echte namen van volken, perioden en gebeurtenissen heeft men de
prehistorie op een andere manier ingedeeld, namelijk naar de materialen die de mensen
voor hun gereedschappen gebruikten. De steentijd wordt ook weer ingedeeld in 3 perioden:
Paleolithicum, mesolithicum en neolithicum (oud, midden en nieuw).
Paleolithicum:
De mensen die in deze perioden leefden hadden geen vaste woonplaats en leefden
voornamelijk van de jacht. De meesten vondsten uit het paleolithicum dateren uit de laatste
4000 jaar van de Weichsel-ijstijd, toen werd het klimaat iets aangenaam werd.
Mesolithicum:
Ook in de middensteentijd werd ons land bewoond door jagers en voedselverzamelaars.
Hoewel ze geen vaste woonplaats hadden, waren ze wel een hechte gemeenschap. Een
voorbeeld hiervan is de boomstam kano. De toendravlakten hadden inmiddels plaats
gemaakt voor dennen en berkenbossen. Door de grote verscheidenheid aan voedsel maakte
het niet langer noodzakelijk met de dieren mee te trekken. Men kon in een kleinere gebied
gaan wonen. Er was ook sprake van een kleine technische ontwikkeling. Men ontwierp
lichtere wapens: microlieten.
Neolithicum:
Het begin van de nieuwe steentijd wordt geplaatst in de tijd dat de technisch mogelijkheden
van de mensen groter werden. Tussen 5300/4500 kwamen bijvoorbeeld mesolithische en
neolithische culturen naast elkaar voor. Veranderingen vonden geleidelijke plaats. De
grootste verandering was echter niet technisch maar sociaaleconomisch. De economie van
jagers en verzamelaars maakt plaats voor een agrarische samenleving. De mens slaagde erin
zelf voedsel te verbouwen. Deze Neolitische revolutie was enkele duizenden jaren eerder al
begonnen in het Midden-Oosten en heeft onvoorstelbaar veel invloed gehad op de
mensheid.
De bandkeramische cultuur, ca. 5300 v. Chr.:
Deze cultuur wordt zo genoemd vanwege de ingekraste lijnversiering op het aardewerk. Zij
beheersten de techniek van het pottenbakken en weven. De boeren bewerkten de grond
met een graafstok en een hak, de ploeg laat nog even op zich wachten. De mensen van de
cultuur hebben ongeveer 400 jaar in Nederland gewoond. In de noordoost polder en het
huidige Flevoland woonden de Swiferbantcultuur. Dit betekende dat er in neolithische
3
