I&M recht en ethiek
Inhoudsopgave
Recht......................................................................................................................................................2
Hoofdstuk 1: recht en gezondheidszorg.............................................................................................2
Hoofdstuk 2: professionaliteit............................................................................................................5
Hoofdstuk 4: het beroepsgeheim.....................................................................................................15
Hoofdstuk 5: behandelingsovereenkomst........................................................................................20
Hoofdstuk 6: Dossier en inzage........................................................................................................23
Hoofdstuk 8: de positie van ouders en hun kinderen in de behandelingsovereenkomst.................27
Hoofdstuk 9: verplichte zorg en onvrijwillige zorg...........................................................................31
Hoofdstuk 13: het Nederlandse zorgstelsel......................................................................................42
,Recht
Hoofdstuk 1: recht en gezondheidszorg
Leerdoel van onderwijs gezondheidsrecht in curriculum SAVK: Kennis en inzicht verwerven die
noodzakelijk is voor de verpleegkundige beroepsuitoefening.
1.2. Doel en omschrijving
Doel: was men inhoudelijk wil bereiken. Rust en rechtvaardigheid, bescherming van de zwakken,
conflictbeheersing, zelfontplooiing en evenwicht tussen de belangen van het individu en die van de
maatschappij.
Wat precies bereikt moet worden en welke doelen nagestreefd moet worden, bepaald de overheid.
Doel volgens juridische schrijvers: het ordenen van de samenleving en het geven van regels om
conflicten op te lossen zodat de orde kan terugkeren.
1.3. Rechtsbronnen: vindplaatsen van het gezondheidsrecht
Waar kun je het gezondheidsrecht vinden;
- De wet: belangrijkste vind plaats van het recht. Wetten zijn algemeen geldende regels
afkomstig van een overheidsorgaan (bijv. wetboek). Voorbeelden: Wet op de geneeskundige
behandelingsovereenkomst/ Wet op de beroepen in de individuele gezondheidzorg.
- Jurisprudentie: een verzameling van rechtelijke uitspraken, vormt een rechtsbron. Het
duidelijk maken hoe de wet toegepast moet worden. Bijvoorbeeld in een rechtszaak (de
rechter legt in zijn uitspraak de wet uit en past dit toe).
Medisch tuchtcollege: speciale instantie die binnen de beroepsgroep van (geregistreerde)
zorgverleners bindende uitspraken doet over de zorg die een zorgverlener heeft geboden.
- Internationaal verdrag: hebben steeds meer invloed op de wet.
- Gewoonterecht: objectief recht, gelijkwaardigheid aan de wet. Art. 6:248 lid 1 BW.
(NB)
Binnen de gezondheidszorg speelt zelfregulatie een belangrijke rol. Dit is het zelf opstellen van regels
binnen sector en aangeeft welke normen ze binnen de beroepsgroep hanteert. Anders aan wetten is
dat zelfregulering een beperkte werking heeft, want ze binden zich alleen aan leden van de
beroepsgroep. Het is belangrijk zodat zorgverleners zich toetsen aan de beroepscode, de
gedragsregels en de protocollen die voor de betreffende zorgverlener gelden.
1.4. Rechtsgebieden
De juridische regels zijn ingedeeld in 5 verschillende onderdelen:
1. Burgerlijk recht: geeft regels voor de rechtsverhouding tussen burgers en bedrijven onderlig.
(bijv. koopovereenkomst).
NB: in het burgerlijke wetboek is de Wet op de geneeskunde behandelingsovereenkomst
opgenomen, die de rechten en plichten tussen de zorgverlener en patiënt beschrijft.
WGBO: BW deel 7: 446-468.
Typerend aan burgerlijke recht is dat er geen opsporingsdienst is die controleer of iedereen
wel aan de regels van het burgerlijke recht houdt. Er kan een rechtszaak aangespannen
worden wanneer beide partijen er zelf niet uit kunnen komen.
De rechten en plichten uit het burgerlijke recht staan in het Burgerlijke Wetboek (BW), dit
beschrijft de procesregels van het burgerlijke recht.
, 2. Bestuursrecht: stelt de overheid in staat om te zorgen voor een goede gang van zaken in de
samenleving. (belastingdienst, milieuwetgeving).
Wet publieke gezondheid, de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (incl.
Tuchtrecht) en de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg.
De algemeen wet bestuursrecht schept een algemeen kader voor de verschillende
onderdelen van het bestuursrecht.
3. Staatsrecht: regels voor een democratische organisatie en grondrecht burgers.
De Grondwet de fundamenten van onze rechtstaat, vormt de grondslag van de staatsrecht.
4. Strafrecht: alles wat geboden en verbonden is die bij overtreding een schending van onze
rechtsorde oplevert. De meeste strafbepalingen zijn te vinden in het Wetboek van Strafrecht
(bijv. diefstal, vernieling, mishandeling). Ook andere wetten kan strafbepaling bevatten,
wanneer je de wet overtreedt en strafrechtelijk vervolgd moet worden.
Een strafzaak bestaat uit de verdachte, advocaat (raadsman) en rechter. Het openbaar
ministerie beoordeeld op basis van de resultaten van het onderzoek of iemand vervolgd
wordt, de zaak gaat naar de officier van justitie.
NB: medische missers wordt meestal niet strafrechtelijk vervolgd.
5. Internationaal recht: licht met name vast in internationale verdragen. Een Nederlandse
rechter is verplicht om bepaling uit het Europese Verdrag tot bescherming van de rechten
van de mensen en de fundamentele vrijheden (EVRM) die zich daarvoor lenen rechtstreeks
toe te passen op de zaken die aan hem worden voorgelegd. Het EVRM heeft zijn eigen
internationale rechter, het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.
1.5. Gezondheidsrecht
Gezondheidsrecht staat centraal: alle wetten die voor professionals in de gezondheidszorg van
belang zijn.
Recht op gezondheidszorg:
- Waarborgen kwaliteit;
- Waarborgen toegankelijkheid;
- Wet publieke gezondheid (Wpg): regelt;
o regelt de organisatie van de openbare gezondheidszorg
o De bestrijding van infectieziekten
o De isolatie van personen en vervoermiddelen die internationaal gezondheidsgevaren
opleveren.
o Jeugd- en ouderengezondheidszorg.
De wet tijdens de covid periode tijdelijk aangepast, om een aantal maatregelen te bestrijden.
- Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (wet BIG): geeft regels voor de
handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg, hieronder valt alle
activiteiten in de zorg die worden verricht in verband met de gezondheid van één individuele
persoon (incl. Onderzoeken en advies geven).
De wet BIG richt zich vooral op de kwaliteit van de individuele beroepsbeoefenaar in de
gezondheidszorg.
, - Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz): stelt eisen aan de zorg die zorgaanbieders
bieden en geeft een regeling voor de afhandeling van klachten.
- Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO): geeft regels voor de
hulpverleningsrelatie tussen een individuele patiënt en de zorgverlener. De WGBO geeft
regels aan;
o Het beroepsgeheim (hst. 4)
o De behandelingsovereenkomst (hst. 5)
o Het dossier en het inzagerecht (hst. 6)
o De informatieplicht en de toestemming voor een behandeling (hst. 8)
- Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte ggz (wvggz): de hoofdregels is dat de patiënt
zelf over zijn behandeling beslist; de zorgverlener mg in principe alleen behandelen met
toestemming van de patiënt. Maar wanneer de patiënt een gevaar voor zich zelf wordt mag
hiervan afgewezen worden. Deze wetten geven regels over gedwongen zorg en de positie
van een patiënt.
1.6. Rechtsbeginselen en mensenrechten als basis voor het gezondheidsrecht
Rechtsbeginsel is de algemene normen die het fundament vormen voor het recht. De concrete
rechtsregels worden afgeleid van deze rechtsbeginselen. De drie belangrijkste zijn;
- Zelfbeschikking: duidt op de vrijheid die iedere mens heeft om zoveel mogelijk zelf te
beslissen (bijv. patiënt heeft vrije keus in behandeling).
- Bescherming: houdt in dat verantwoordelijkheid genomen moet worden voor mensen die
(dringend) hulp en zorg behoeven. Dit kan botsen met zelfbeschikking.
- Gelijkheid en het verbod op discriminatie: iedereen in gelijke omstandigheden aanspraak
behoort te kunnen maken op de goede zorg. daarmee moten vragen beantwoord worden
over de manier waarop er wordt gezorgd dat alle burgers toegang hebben tot de zorg en
over de wijze waarop schaarse middelen voor de zorg worden verdeeld. Dit kan botsen met
zelfbeschikking (aanbod eerlijk verdelen).
Zelfbeschikkingsbeginsel:
- Recht op onaantastbaarheid van het lichaam. -> iemand mag niet zomaar een injectie
toedienen.
- Recht op eerbiediging van persoonlijke levenssfeer.
- Recht op zelfmanipulatie -> zorgbieders worden beschermt (bijv. euthanasie zonder
verklaring, kan de arts weigeren).
1.7. Moreel, ethiek en recht
Moraal is het geheel van waarden en normen dat wordt gehanteerd door een persoon of door een
groep personen.
Ethiek is het nadenken over en het analyseren van deze moraal, bestuderen en analyseert de
waarden en normen die wij hanteren.
Recht wordt gestolde ethiek genoemd. Door maatschappelijke debat over etische onderwerpen kan
uiteindelijk recht ontstaan. Recht betekend het geheel van overheidsregels dat op een bepaald
moment in de samenleving geldt.
Inhoudsopgave
Recht......................................................................................................................................................2
Hoofdstuk 1: recht en gezondheidszorg.............................................................................................2
Hoofdstuk 2: professionaliteit............................................................................................................5
Hoofdstuk 4: het beroepsgeheim.....................................................................................................15
Hoofdstuk 5: behandelingsovereenkomst........................................................................................20
Hoofdstuk 6: Dossier en inzage........................................................................................................23
Hoofdstuk 8: de positie van ouders en hun kinderen in de behandelingsovereenkomst.................27
Hoofdstuk 9: verplichte zorg en onvrijwillige zorg...........................................................................31
Hoofdstuk 13: het Nederlandse zorgstelsel......................................................................................42
,Recht
Hoofdstuk 1: recht en gezondheidszorg
Leerdoel van onderwijs gezondheidsrecht in curriculum SAVK: Kennis en inzicht verwerven die
noodzakelijk is voor de verpleegkundige beroepsuitoefening.
1.2. Doel en omschrijving
Doel: was men inhoudelijk wil bereiken. Rust en rechtvaardigheid, bescherming van de zwakken,
conflictbeheersing, zelfontplooiing en evenwicht tussen de belangen van het individu en die van de
maatschappij.
Wat precies bereikt moet worden en welke doelen nagestreefd moet worden, bepaald de overheid.
Doel volgens juridische schrijvers: het ordenen van de samenleving en het geven van regels om
conflicten op te lossen zodat de orde kan terugkeren.
1.3. Rechtsbronnen: vindplaatsen van het gezondheidsrecht
Waar kun je het gezondheidsrecht vinden;
- De wet: belangrijkste vind plaats van het recht. Wetten zijn algemeen geldende regels
afkomstig van een overheidsorgaan (bijv. wetboek). Voorbeelden: Wet op de geneeskundige
behandelingsovereenkomst/ Wet op de beroepen in de individuele gezondheidzorg.
- Jurisprudentie: een verzameling van rechtelijke uitspraken, vormt een rechtsbron. Het
duidelijk maken hoe de wet toegepast moet worden. Bijvoorbeeld in een rechtszaak (de
rechter legt in zijn uitspraak de wet uit en past dit toe).
Medisch tuchtcollege: speciale instantie die binnen de beroepsgroep van (geregistreerde)
zorgverleners bindende uitspraken doet over de zorg die een zorgverlener heeft geboden.
- Internationaal verdrag: hebben steeds meer invloed op de wet.
- Gewoonterecht: objectief recht, gelijkwaardigheid aan de wet. Art. 6:248 lid 1 BW.
(NB)
Binnen de gezondheidszorg speelt zelfregulatie een belangrijke rol. Dit is het zelf opstellen van regels
binnen sector en aangeeft welke normen ze binnen de beroepsgroep hanteert. Anders aan wetten is
dat zelfregulering een beperkte werking heeft, want ze binden zich alleen aan leden van de
beroepsgroep. Het is belangrijk zodat zorgverleners zich toetsen aan de beroepscode, de
gedragsregels en de protocollen die voor de betreffende zorgverlener gelden.
1.4. Rechtsgebieden
De juridische regels zijn ingedeeld in 5 verschillende onderdelen:
1. Burgerlijk recht: geeft regels voor de rechtsverhouding tussen burgers en bedrijven onderlig.
(bijv. koopovereenkomst).
NB: in het burgerlijke wetboek is de Wet op de geneeskunde behandelingsovereenkomst
opgenomen, die de rechten en plichten tussen de zorgverlener en patiënt beschrijft.
WGBO: BW deel 7: 446-468.
Typerend aan burgerlijke recht is dat er geen opsporingsdienst is die controleer of iedereen
wel aan de regels van het burgerlijke recht houdt. Er kan een rechtszaak aangespannen
worden wanneer beide partijen er zelf niet uit kunnen komen.
De rechten en plichten uit het burgerlijke recht staan in het Burgerlijke Wetboek (BW), dit
beschrijft de procesregels van het burgerlijke recht.
, 2. Bestuursrecht: stelt de overheid in staat om te zorgen voor een goede gang van zaken in de
samenleving. (belastingdienst, milieuwetgeving).
Wet publieke gezondheid, de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (incl.
Tuchtrecht) en de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg.
De algemeen wet bestuursrecht schept een algemeen kader voor de verschillende
onderdelen van het bestuursrecht.
3. Staatsrecht: regels voor een democratische organisatie en grondrecht burgers.
De Grondwet de fundamenten van onze rechtstaat, vormt de grondslag van de staatsrecht.
4. Strafrecht: alles wat geboden en verbonden is die bij overtreding een schending van onze
rechtsorde oplevert. De meeste strafbepalingen zijn te vinden in het Wetboek van Strafrecht
(bijv. diefstal, vernieling, mishandeling). Ook andere wetten kan strafbepaling bevatten,
wanneer je de wet overtreedt en strafrechtelijk vervolgd moet worden.
Een strafzaak bestaat uit de verdachte, advocaat (raadsman) en rechter. Het openbaar
ministerie beoordeeld op basis van de resultaten van het onderzoek of iemand vervolgd
wordt, de zaak gaat naar de officier van justitie.
NB: medische missers wordt meestal niet strafrechtelijk vervolgd.
5. Internationaal recht: licht met name vast in internationale verdragen. Een Nederlandse
rechter is verplicht om bepaling uit het Europese Verdrag tot bescherming van de rechten
van de mensen en de fundamentele vrijheden (EVRM) die zich daarvoor lenen rechtstreeks
toe te passen op de zaken die aan hem worden voorgelegd. Het EVRM heeft zijn eigen
internationale rechter, het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.
1.5. Gezondheidsrecht
Gezondheidsrecht staat centraal: alle wetten die voor professionals in de gezondheidszorg van
belang zijn.
Recht op gezondheidszorg:
- Waarborgen kwaliteit;
- Waarborgen toegankelijkheid;
- Wet publieke gezondheid (Wpg): regelt;
o regelt de organisatie van de openbare gezondheidszorg
o De bestrijding van infectieziekten
o De isolatie van personen en vervoermiddelen die internationaal gezondheidsgevaren
opleveren.
o Jeugd- en ouderengezondheidszorg.
De wet tijdens de covid periode tijdelijk aangepast, om een aantal maatregelen te bestrijden.
- Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (wet BIG): geeft regels voor de
handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg, hieronder valt alle
activiteiten in de zorg die worden verricht in verband met de gezondheid van één individuele
persoon (incl. Onderzoeken en advies geven).
De wet BIG richt zich vooral op de kwaliteit van de individuele beroepsbeoefenaar in de
gezondheidszorg.
, - Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz): stelt eisen aan de zorg die zorgaanbieders
bieden en geeft een regeling voor de afhandeling van klachten.
- Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO): geeft regels voor de
hulpverleningsrelatie tussen een individuele patiënt en de zorgverlener. De WGBO geeft
regels aan;
o Het beroepsgeheim (hst. 4)
o De behandelingsovereenkomst (hst. 5)
o Het dossier en het inzagerecht (hst. 6)
o De informatieplicht en de toestemming voor een behandeling (hst. 8)
- Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte ggz (wvggz): de hoofdregels is dat de patiënt
zelf over zijn behandeling beslist; de zorgverlener mg in principe alleen behandelen met
toestemming van de patiënt. Maar wanneer de patiënt een gevaar voor zich zelf wordt mag
hiervan afgewezen worden. Deze wetten geven regels over gedwongen zorg en de positie
van een patiënt.
1.6. Rechtsbeginselen en mensenrechten als basis voor het gezondheidsrecht
Rechtsbeginsel is de algemene normen die het fundament vormen voor het recht. De concrete
rechtsregels worden afgeleid van deze rechtsbeginselen. De drie belangrijkste zijn;
- Zelfbeschikking: duidt op de vrijheid die iedere mens heeft om zoveel mogelijk zelf te
beslissen (bijv. patiënt heeft vrije keus in behandeling).
- Bescherming: houdt in dat verantwoordelijkheid genomen moet worden voor mensen die
(dringend) hulp en zorg behoeven. Dit kan botsen met zelfbeschikking.
- Gelijkheid en het verbod op discriminatie: iedereen in gelijke omstandigheden aanspraak
behoort te kunnen maken op de goede zorg. daarmee moten vragen beantwoord worden
over de manier waarop er wordt gezorgd dat alle burgers toegang hebben tot de zorg en
over de wijze waarop schaarse middelen voor de zorg worden verdeeld. Dit kan botsen met
zelfbeschikking (aanbod eerlijk verdelen).
Zelfbeschikkingsbeginsel:
- Recht op onaantastbaarheid van het lichaam. -> iemand mag niet zomaar een injectie
toedienen.
- Recht op eerbiediging van persoonlijke levenssfeer.
- Recht op zelfmanipulatie -> zorgbieders worden beschermt (bijv. euthanasie zonder
verklaring, kan de arts weigeren).
1.7. Moreel, ethiek en recht
Moraal is het geheel van waarden en normen dat wordt gehanteerd door een persoon of door een
groep personen.
Ethiek is het nadenken over en het analyseren van deze moraal, bestuderen en analyseert de
waarden en normen die wij hanteren.
Recht wordt gestolde ethiek genoemd. Door maatschappelijke debat over etische onderwerpen kan
uiteindelijk recht ontstaan. Recht betekend het geheel van overheidsregels dat op een bepaald
moment in de samenleving geldt.
