IMMUNOLOGIE ACTA; Freeke Coppens
Samenvatting immunologie Rijkers
1. De afweer van de mens
Het immuunsysteem heeft als primaire taak het verdedigen van het lichaam tegen de
mogelijke bedreigingen van al deze infectieuze agentia De e ectormechanismen van het
immuunsysteem zijn destructief van aard: de binnengedrongen en daarmee potentieel
ziekteverwekkende micro-organismen moeten worden vernietigd.
Niet elk micro-organisme lokt eenzelfde type afweerreactie uit.
Kleinste micro-organisme = virus (20-400 nanometer)
Grootste micro-organisme = parasitaire worm (enkele milimeters tot zelfs meters)
Behalve het verschil in grootte is er ook een verschil in levenswijzen van verschillende
micro-organismen:
- Virussen zijn intracellulaire pathogenen
- Bacteriën en wormen zijn over het algemeen extracellulair.
Het immuunsysteem heeft dus verschillende mechanismen nodig om zowel virussen,
bacteriën als wormen onschadelijk te kunnen maken.
Tijdens een infectie brengt het micro-organismen vaak schade toe aan het lichaam. Ook
het immuunsysteem zelf, dat de infectie probeert te bestrijden doet dit ook! Maar dit is
altijd nog beter dan ten gronde gaan aan de directe gevolgen van de infectie.
Ter beperking van onnodige schade is het van belang dat de activiteit van het
immuunsysteem strikt onder controle gehouden wordt. —> balans beschermende
immuniteit en immuunpathologie (= door de afweer veroorzaakte schade).
Verkeerd werkend immuunsysteem kan leiden tot ziekte. Zo kunnen er bijvoorbeeld auto-
immuunziekten ontstaan; immuunsysteem richt zich tegen componenten van het eigen
lichaam. Bij een te sterk werkend immuunsysteem; allergieën als er heftige reacties
optreden tegen niet-infectieuze sto en uit de omgeving.
Het immuunsysteem is primair gericht tegen micro-organismen. Maar het speelt ook een
belangrijke rol bij de afweer tegen tumoren —> herkennen en opruimen van ontspoorde
lichaamscellen. Daarnaast heeft het immuunsysteem ook een rol in het opruimen van
versleten, oude en afgestorven lichaamscellen.
Rol immuunsysteem:
- Vernietigen binnengedrongen micro-organismen
- Afweer tegen tumoren
- Opruimen oude lichaamscellen
ff ff
,IMMUNOLOGIE ACTA; Freeke Coppens
1.2 De intacte huid en slijmvliezen vormen een eerste barriere tegen potentiële
binnendringers
In de eerste plaats wordt het menselijk lichaam
beschermd tegen infecties door mechanische barrieres
—> huid en slijmvliezen
Slijmvliezen als; luchtwegen, maag-darmstelsel en het
urogenitale stelsel staan rechtstreeks in contact met de
buitenwereld.
Maag-darmstelsel = grootste lichaamsoppervlak dat in
contact staat met microbiële buitenwereld.
De mechanische barriere van mucosale epitheelcellen
van de luchtwegen en het maag-darmkanaal is veel
minder sterk van die van de huid.
Huid —> meerlagig epitheel met acellulaire hoornlaag
Naast fysieke barriere zijn er ook biochemische
omstandigheden van huid en slijmvliezen:
- lage pH in de maag
- lysosym in traanvocht
- vetzuren op de huid
Deze omstandigheden maken het lastig voor micro-
organismen om op deze plaatsen te overleven.
Bacteriën in de darm en andere slijmvliesoppervlakken
vormen zelf ook een biologische barriere —> kolonisatierestistentie mechanismen;
commensale bacteriën bemoeilijken dat andere pathogene micro-organismen izch
kunnen nestelen en vervolgens het lichaam binnendringen.
1.3 Het immuunsysteem bestaat uit twee intensief met elkaar samenwerkende
delen: het aangeboren en het verworven immuunsysteem
Het immuunsysteem treedt in werking wanneer:
- Er op slijmvliezen pathogene micro-organismen worden
herkend.
- De bovengenoemde fysieke, biochemische en biologische
barrieres worden doorbroken.
- Er cellen transformeren tot tumorcellen.
Voor het lichaam is het belangrijk dat er snel en adequaat wordt
gereageerd op pathogene micro-organismen die het lichaam
geïnfecteerd hebben en op tumoren.
Het type immuunrespons hangt af van soort micro-organismen
dat de infectie veroorzaakt.
Intracellulair virus vergt ander immuunrespons dan een
extracellulaire bacterie.
Vele micro-organismen zijn juist pathogeen omdat ze
mechanismen hebben ontwikkeld waarmee ze kunnen
interfereren met het immuunsysteem —> evasie (begrip)
, IMMUNOLOGIE ACTA; Freeke Coppens
Bv: myobacteriën, de veroorzakers van tuberculose en lepra, overleven in bepaalde cellen
van het immuunsysteem, door verhindering van werking enzymen.
Immuunsysteem = Aangeboren + Verworven
Beide onderdelen van het immuunsysteem zijn gericht op het bestrijden van infecties,
maar toch verschillen ze onderling sterk van elkaar.
Dit betreft onder andere:
- Wijze waarop micro-organismen herkend worden
- Celtypen die de verschillende vormen van afweer verzorgen
- De (e ector)moleculen die hierbij betrokken zijn
- Manier waarop micro-organismen onschadelijk wordt gemaakt
Toch is er een aanzienlijke interactie tussen beide systemen!
1.4 Het aangeboren immuunsysteem ligt altijd klaar om direct in actie te komen
1.4.1 fagocytose is een belangrijk e ectorsysteem van het aangeboren immuunsysteem
Na het binnendringen van een micro-organisme komt het aangeboren immuunsysteem
meteen in actie! Dit systeem ligt overal in het lichaam klaar om het infecterende agens
vrijwel direct aan te pakken en op te ruimen (tijdsbestek: minuten tot uren).
Aangeboren immuunsysteem wordt gevormd door een aantal verschillende celtypen en
een groot aantal verschillende moleculen die aanwezig zijn in serum interstitiële vloeistof
en secreten.
Fagocytose is het belangrijkste e ector mechanismen van de
aangeboren immuniteit.
In dit proces wordt een micro-organismen door een
gespecialiseerde cellen (fagocyten) door middel van endocytose
opgegenomen en intracellulair gedood en verteerd.
Fagocyten —> macrofagen, monocyten en granulocyten
De voorloper cellen van macrofagen zijn monocyten. Wanneer een
monocyt zich in het weefsel bevindt wordt het een macrofaag
genoemd.
Granulocyten zijn veel in het bloed aanwezig. In tegenstelling tot macrofagen leven ze
kort (slechts enkele dagen) en zijn ze snel in grote aantallen te lokken naar de plaats van
infectie.
Fagocyten zijn ook instaat om direct micro-organismen te herkennen.
Herkenningsmechanisme van de aangeboren afweer berust op interacties tussen
moleculaire patronen op en na afbraak ook in micro-organismen (PAMP; pathogen
associated molecular petterns) en receptoren (PRR; pattern recognition receptors) voor
deze patronen op cellen van het immuunsysteem.
Voorbeeld patroonherkenningsreceptoren betrokken bij facocytose: mannosereceptor.
Deze mannosereceptor herkent mannosestructuren op de membraan van bacteriën.
Deze structuren komen niet voor op lichaamscellen —> globaal onderscheid
ff ff ff
Samenvatting immunologie Rijkers
1. De afweer van de mens
Het immuunsysteem heeft als primaire taak het verdedigen van het lichaam tegen de
mogelijke bedreigingen van al deze infectieuze agentia De e ectormechanismen van het
immuunsysteem zijn destructief van aard: de binnengedrongen en daarmee potentieel
ziekteverwekkende micro-organismen moeten worden vernietigd.
Niet elk micro-organisme lokt eenzelfde type afweerreactie uit.
Kleinste micro-organisme = virus (20-400 nanometer)
Grootste micro-organisme = parasitaire worm (enkele milimeters tot zelfs meters)
Behalve het verschil in grootte is er ook een verschil in levenswijzen van verschillende
micro-organismen:
- Virussen zijn intracellulaire pathogenen
- Bacteriën en wormen zijn over het algemeen extracellulair.
Het immuunsysteem heeft dus verschillende mechanismen nodig om zowel virussen,
bacteriën als wormen onschadelijk te kunnen maken.
Tijdens een infectie brengt het micro-organismen vaak schade toe aan het lichaam. Ook
het immuunsysteem zelf, dat de infectie probeert te bestrijden doet dit ook! Maar dit is
altijd nog beter dan ten gronde gaan aan de directe gevolgen van de infectie.
Ter beperking van onnodige schade is het van belang dat de activiteit van het
immuunsysteem strikt onder controle gehouden wordt. —> balans beschermende
immuniteit en immuunpathologie (= door de afweer veroorzaakte schade).
Verkeerd werkend immuunsysteem kan leiden tot ziekte. Zo kunnen er bijvoorbeeld auto-
immuunziekten ontstaan; immuunsysteem richt zich tegen componenten van het eigen
lichaam. Bij een te sterk werkend immuunsysteem; allergieën als er heftige reacties
optreden tegen niet-infectieuze sto en uit de omgeving.
Het immuunsysteem is primair gericht tegen micro-organismen. Maar het speelt ook een
belangrijke rol bij de afweer tegen tumoren —> herkennen en opruimen van ontspoorde
lichaamscellen. Daarnaast heeft het immuunsysteem ook een rol in het opruimen van
versleten, oude en afgestorven lichaamscellen.
Rol immuunsysteem:
- Vernietigen binnengedrongen micro-organismen
- Afweer tegen tumoren
- Opruimen oude lichaamscellen
ff ff
,IMMUNOLOGIE ACTA; Freeke Coppens
1.2 De intacte huid en slijmvliezen vormen een eerste barriere tegen potentiële
binnendringers
In de eerste plaats wordt het menselijk lichaam
beschermd tegen infecties door mechanische barrieres
—> huid en slijmvliezen
Slijmvliezen als; luchtwegen, maag-darmstelsel en het
urogenitale stelsel staan rechtstreeks in contact met de
buitenwereld.
Maag-darmstelsel = grootste lichaamsoppervlak dat in
contact staat met microbiële buitenwereld.
De mechanische barriere van mucosale epitheelcellen
van de luchtwegen en het maag-darmkanaal is veel
minder sterk van die van de huid.
Huid —> meerlagig epitheel met acellulaire hoornlaag
Naast fysieke barriere zijn er ook biochemische
omstandigheden van huid en slijmvliezen:
- lage pH in de maag
- lysosym in traanvocht
- vetzuren op de huid
Deze omstandigheden maken het lastig voor micro-
organismen om op deze plaatsen te overleven.
Bacteriën in de darm en andere slijmvliesoppervlakken
vormen zelf ook een biologische barriere —> kolonisatierestistentie mechanismen;
commensale bacteriën bemoeilijken dat andere pathogene micro-organismen izch
kunnen nestelen en vervolgens het lichaam binnendringen.
1.3 Het immuunsysteem bestaat uit twee intensief met elkaar samenwerkende
delen: het aangeboren en het verworven immuunsysteem
Het immuunsysteem treedt in werking wanneer:
- Er op slijmvliezen pathogene micro-organismen worden
herkend.
- De bovengenoemde fysieke, biochemische en biologische
barrieres worden doorbroken.
- Er cellen transformeren tot tumorcellen.
Voor het lichaam is het belangrijk dat er snel en adequaat wordt
gereageerd op pathogene micro-organismen die het lichaam
geïnfecteerd hebben en op tumoren.
Het type immuunrespons hangt af van soort micro-organismen
dat de infectie veroorzaakt.
Intracellulair virus vergt ander immuunrespons dan een
extracellulaire bacterie.
Vele micro-organismen zijn juist pathogeen omdat ze
mechanismen hebben ontwikkeld waarmee ze kunnen
interfereren met het immuunsysteem —> evasie (begrip)
, IMMUNOLOGIE ACTA; Freeke Coppens
Bv: myobacteriën, de veroorzakers van tuberculose en lepra, overleven in bepaalde cellen
van het immuunsysteem, door verhindering van werking enzymen.
Immuunsysteem = Aangeboren + Verworven
Beide onderdelen van het immuunsysteem zijn gericht op het bestrijden van infecties,
maar toch verschillen ze onderling sterk van elkaar.
Dit betreft onder andere:
- Wijze waarop micro-organismen herkend worden
- Celtypen die de verschillende vormen van afweer verzorgen
- De (e ector)moleculen die hierbij betrokken zijn
- Manier waarop micro-organismen onschadelijk wordt gemaakt
Toch is er een aanzienlijke interactie tussen beide systemen!
1.4 Het aangeboren immuunsysteem ligt altijd klaar om direct in actie te komen
1.4.1 fagocytose is een belangrijk e ectorsysteem van het aangeboren immuunsysteem
Na het binnendringen van een micro-organisme komt het aangeboren immuunsysteem
meteen in actie! Dit systeem ligt overal in het lichaam klaar om het infecterende agens
vrijwel direct aan te pakken en op te ruimen (tijdsbestek: minuten tot uren).
Aangeboren immuunsysteem wordt gevormd door een aantal verschillende celtypen en
een groot aantal verschillende moleculen die aanwezig zijn in serum interstitiële vloeistof
en secreten.
Fagocytose is het belangrijkste e ector mechanismen van de
aangeboren immuniteit.
In dit proces wordt een micro-organismen door een
gespecialiseerde cellen (fagocyten) door middel van endocytose
opgegenomen en intracellulair gedood en verteerd.
Fagocyten —> macrofagen, monocyten en granulocyten
De voorloper cellen van macrofagen zijn monocyten. Wanneer een
monocyt zich in het weefsel bevindt wordt het een macrofaag
genoemd.
Granulocyten zijn veel in het bloed aanwezig. In tegenstelling tot macrofagen leven ze
kort (slechts enkele dagen) en zijn ze snel in grote aantallen te lokken naar de plaats van
infectie.
Fagocyten zijn ook instaat om direct micro-organismen te herkennen.
Herkenningsmechanisme van de aangeboren afweer berust op interacties tussen
moleculaire patronen op en na afbraak ook in micro-organismen (PAMP; pathogen
associated molecular petterns) en receptoren (PRR; pattern recognition receptors) voor
deze patronen op cellen van het immuunsysteem.
Voorbeeld patroonherkenningsreceptoren betrokken bij facocytose: mannosereceptor.
Deze mannosereceptor herkent mannosestructuren op de membraan van bacteriën.
Deze structuren komen niet voor op lichaamscellen —> globaal onderscheid
ff ff ff
