Zuid-Amerika hoofdstuk 1: Zuid-Amerika, continent van extremen
1.1 Ligging
➔ Je kunt Zuid-Amerika qua hoogtezones in een aantal gebieden indelen:
◆ Aan de westzijde heb je het Andesgebergte (8500 km lang),
gemiddelde hoogte boven 4000m, veel werkende vulkanen.
◆ Ten oosten van Andes stromen in het tropische laagland (tropisch
regenwoud dat tot 200m hoog ligt) de Orinoco, Amazone en Paraná.
◆ In noorden en oosten twee hooglanden: Hoogland van Guyana en
van Brazilië, gescheiden door rivier de Amazone.
◆ Altiplano (hoogvlakte of hoogland, meer dan 500m hoog) ligt in
andesgebergte op grensgebied van Chili, Bolivia en Peru,
gemiddelde hoogte van 4000m.
◆ In zuidoosten strekt zich het plateau van Patagonia uit, hoogvlakte
die van oost naar west oploopt van 500 tot 1500m.
◆ Evenwijdig aan westkust ligt in de oceaan de Atacamatrog.
➔ Een stereotiepe beeld is een vastliggend, algemeen beeld over een groep
mensen, een gebied of een groep verschijnselen. Perceptie is de manier
waarop iemand de werkelijkheid waarneemt en daaruit voor zichzelf een
beeld vormt. Een kaart die een uitdrukking is van percepties van een
gebied noem je een mental map. Met geografische kenmerken zoals
ligging, gebiedskenmerken, bevolkingskenmerken en interne/externe
relaties van een gebied kun je een geografisch beeld vormen.
1.2 Ongekende natuur
➔ Op de Grote Oceaan en Atlantische Oceaan liggen hogedrukgebieden,
deze waaien richting het lagedrukgebied. De noord- en zuidoostpassaat
ontmoeten elkaar bij de ICTZ.
◆ Aan oostkant van Z-A is de passaat vanaf de Atlantische oceaan een
aanlandige wind, wind is vochtig en zorgt aan loefzijde van
kustgebergte voor stuwingsregens, lijzijde is erg droog. Waar geen
kustgebergte is trekt vochtige wind het continent op.
◆ Zuid-Equatoriale Stroom splitst zich op de oostelijke punt in tweeën.
◆ Aan de westkant van Z-A reiken de passaten (aflandig) vanaf de
Grote Oceaan minder diep landinwaarts door de Andes. Koude
Humboldtstroom zorgt voor koude temperaturen langs de kust,
bevat weinig waterdamp door temperatuur dus weinig neerslag.
➔ De smalle zuidpunt van Z-A heeft een gematigd zeeklimaat met neerslag
in het hele jaar (Cf), komt door de aanlandige vochtige westelijke winden.
Rond de 40 graden ZB vind je woestijn- en steppeklimaten.
➔ Op Grote Oceaan bij Z-A waaien meestal zuidoostpassaten, deze aflandige
winden stuwen oppervlaktewater naar het westen, koude water welt op
voor de kust (geen stijging, weinig neerslag), water stroomt westwaarts
, richting Indonesië en Australië en warmt op (vochtige lucht stijgt op,
neerslag).
◆ El Niño: passaatwind boven Grote Oceaan neemt af
(hogedrukgebieden zwakken af), zuidoostpassaat te zwak om water
weg te blazen bij kust Z-A, welt geen koud water op voor de kust,
gaat ten zuiden van evenaar een westelijke wind waaien, westkust
van Z-A krijgt warm oppervlaktewater. Regengebied trekt van
Zuidoost-Azië naar kust van Z-A.
➔ Grootste deel van Z-A bestaat uit tropisch regenwoud (selva), het is hier
altijd warm en er valt veel neerslag. De bodem heeft een dunne
humuslaag. Neerslag spoelt mineralen weg (onvruchtbaar), ijzer blijft
achter, bodem heeft roestkleur. Mangrove is een plantensoort die langs
modderige kusten, zout-moerassen en slibrijke rivierdelta’s te vinden is.
➔ Er zijn drie soorten savannes in Z-A: cerrado (bomen), llanos (grassen) en
caatinga (doornachtige struiken). De pampa zijn vochtige grassteppe in
oosten van Argentinië, het zuiden van Patagonia bestaat uit steppen
(droog met lage struiken/grassen). Van noord naar zuid zie je in het westen
woestijnen, woestijnsteppe, mediterrane vegetatie en loofwoud.
➔ De grote stroomgebieden van de Orinoco, Amazone en Paraná hebben
een hoge waterafvoer. Dit wordt bepaald door neerslag en verdamping in
de gebieden waar de rivier doorheen stroomt. Rivieren in Z-A vervoeren
soms ook water en klei, dit zorgde voor veel sentiment en ontstaan van een
brede delta. Waterkrachtcentrales worden ingezet om energie op te
wekken van vallend en stromend water.
1.3 Een geologisch ‘paradijs’
➔ Een schild is een uitgestrekt, geologisch stabiel gebied op een continent
met zeer oud gesteente, zoals de Hooglanden van Guyana en Brazilië.
➔ Z-A bevindt zich in het noorden en zuiden in de buurt van transforme
breukzones (langs elkaar). Hierdoor krult de zuidpunt van Z-A oostwaarts.
➔ Langs de westkust ligt een convergente breukzone (naar elkaar) waar
subductie plaatsvindt, hierdoor werd de Atacamatrog gevormd.
◆ Door het smelten bij subductie zijn veel vulkanen ontstaan
(stratovulkanen, niet explosief). Magma bestaat uit andesiet,
uitvloeiingsgestente wat bestaat uit grijze massa met kristallen.
◆ Geen actief vulkanisme langs de westkust (volcanic gaps).
◆ Bij vlakke subductie kan plaat niet smelten (geen vulkanisme).
➔ De Galápagoseilanden liggen zijn ontstaan door een hotspot. De
magmahaard ligt op een vaste plek in de aardmantel (hotspot) en de plaat
erboven beweegt hier over heen. De hotspot brand steeds op een nieuwe
plek door de plaat heen en dit leidt tot een reeks vulkanen (eilanden) die
vanzelf doven.
➔ De Andes bestaat uit meerdere gebergteketens die parallel aan elkaar
liggen met hoogvlakten ertussen. De bergen zijn ontstaan duur subductie
1.1 Ligging
➔ Je kunt Zuid-Amerika qua hoogtezones in een aantal gebieden indelen:
◆ Aan de westzijde heb je het Andesgebergte (8500 km lang),
gemiddelde hoogte boven 4000m, veel werkende vulkanen.
◆ Ten oosten van Andes stromen in het tropische laagland (tropisch
regenwoud dat tot 200m hoog ligt) de Orinoco, Amazone en Paraná.
◆ In noorden en oosten twee hooglanden: Hoogland van Guyana en
van Brazilië, gescheiden door rivier de Amazone.
◆ Altiplano (hoogvlakte of hoogland, meer dan 500m hoog) ligt in
andesgebergte op grensgebied van Chili, Bolivia en Peru,
gemiddelde hoogte van 4000m.
◆ In zuidoosten strekt zich het plateau van Patagonia uit, hoogvlakte
die van oost naar west oploopt van 500 tot 1500m.
◆ Evenwijdig aan westkust ligt in de oceaan de Atacamatrog.
➔ Een stereotiepe beeld is een vastliggend, algemeen beeld over een groep
mensen, een gebied of een groep verschijnselen. Perceptie is de manier
waarop iemand de werkelijkheid waarneemt en daaruit voor zichzelf een
beeld vormt. Een kaart die een uitdrukking is van percepties van een
gebied noem je een mental map. Met geografische kenmerken zoals
ligging, gebiedskenmerken, bevolkingskenmerken en interne/externe
relaties van een gebied kun je een geografisch beeld vormen.
1.2 Ongekende natuur
➔ Op de Grote Oceaan en Atlantische Oceaan liggen hogedrukgebieden,
deze waaien richting het lagedrukgebied. De noord- en zuidoostpassaat
ontmoeten elkaar bij de ICTZ.
◆ Aan oostkant van Z-A is de passaat vanaf de Atlantische oceaan een
aanlandige wind, wind is vochtig en zorgt aan loefzijde van
kustgebergte voor stuwingsregens, lijzijde is erg droog. Waar geen
kustgebergte is trekt vochtige wind het continent op.
◆ Zuid-Equatoriale Stroom splitst zich op de oostelijke punt in tweeën.
◆ Aan de westkant van Z-A reiken de passaten (aflandig) vanaf de
Grote Oceaan minder diep landinwaarts door de Andes. Koude
Humboldtstroom zorgt voor koude temperaturen langs de kust,
bevat weinig waterdamp door temperatuur dus weinig neerslag.
➔ De smalle zuidpunt van Z-A heeft een gematigd zeeklimaat met neerslag
in het hele jaar (Cf), komt door de aanlandige vochtige westelijke winden.
Rond de 40 graden ZB vind je woestijn- en steppeklimaten.
➔ Op Grote Oceaan bij Z-A waaien meestal zuidoostpassaten, deze aflandige
winden stuwen oppervlaktewater naar het westen, koude water welt op
voor de kust (geen stijging, weinig neerslag), water stroomt westwaarts
, richting Indonesië en Australië en warmt op (vochtige lucht stijgt op,
neerslag).
◆ El Niño: passaatwind boven Grote Oceaan neemt af
(hogedrukgebieden zwakken af), zuidoostpassaat te zwak om water
weg te blazen bij kust Z-A, welt geen koud water op voor de kust,
gaat ten zuiden van evenaar een westelijke wind waaien, westkust
van Z-A krijgt warm oppervlaktewater. Regengebied trekt van
Zuidoost-Azië naar kust van Z-A.
➔ Grootste deel van Z-A bestaat uit tropisch regenwoud (selva), het is hier
altijd warm en er valt veel neerslag. De bodem heeft een dunne
humuslaag. Neerslag spoelt mineralen weg (onvruchtbaar), ijzer blijft
achter, bodem heeft roestkleur. Mangrove is een plantensoort die langs
modderige kusten, zout-moerassen en slibrijke rivierdelta’s te vinden is.
➔ Er zijn drie soorten savannes in Z-A: cerrado (bomen), llanos (grassen) en
caatinga (doornachtige struiken). De pampa zijn vochtige grassteppe in
oosten van Argentinië, het zuiden van Patagonia bestaat uit steppen
(droog met lage struiken/grassen). Van noord naar zuid zie je in het westen
woestijnen, woestijnsteppe, mediterrane vegetatie en loofwoud.
➔ De grote stroomgebieden van de Orinoco, Amazone en Paraná hebben
een hoge waterafvoer. Dit wordt bepaald door neerslag en verdamping in
de gebieden waar de rivier doorheen stroomt. Rivieren in Z-A vervoeren
soms ook water en klei, dit zorgde voor veel sentiment en ontstaan van een
brede delta. Waterkrachtcentrales worden ingezet om energie op te
wekken van vallend en stromend water.
1.3 Een geologisch ‘paradijs’
➔ Een schild is een uitgestrekt, geologisch stabiel gebied op een continent
met zeer oud gesteente, zoals de Hooglanden van Guyana en Brazilië.
➔ Z-A bevindt zich in het noorden en zuiden in de buurt van transforme
breukzones (langs elkaar). Hierdoor krult de zuidpunt van Z-A oostwaarts.
➔ Langs de westkust ligt een convergente breukzone (naar elkaar) waar
subductie plaatsvindt, hierdoor werd de Atacamatrog gevormd.
◆ Door het smelten bij subductie zijn veel vulkanen ontstaan
(stratovulkanen, niet explosief). Magma bestaat uit andesiet,
uitvloeiingsgestente wat bestaat uit grijze massa met kristallen.
◆ Geen actief vulkanisme langs de westkust (volcanic gaps).
◆ Bij vlakke subductie kan plaat niet smelten (geen vulkanisme).
➔ De Galápagoseilanden liggen zijn ontstaan door een hotspot. De
magmahaard ligt op een vaste plek in de aardmantel (hotspot) en de plaat
erboven beweegt hier over heen. De hotspot brand steeds op een nieuwe
plek door de plaat heen en dit leidt tot een reeks vulkanen (eilanden) die
vanzelf doven.
➔ De Andes bestaat uit meerdere gebergteketens die parallel aan elkaar
liggen met hoogvlakten ertussen. De bergen zijn ontstaan duur subductie
