Overeenkomstenrecht Open Universiteit R00012233
LEEREENHEID 1 INLEIDING OVEREENKOMSTENRECHT
Rechtshandeling: een handeling met een beoogd rechtgevolg. Dit vereist een op een rechtsgevolg
gerichte wil die zich door een verklaring heeft geopenbaard ex. art. 3:33 BW.
Overeenkomst: een meerzijdige rechtshandeling die tot stand is gekomen door de
overeenstemmende en onderling afhankelijke wilsverklaringen van twee of meer partijen. Dit is erop
gericht op het teweegbrengen van een rechtsgevolg ten behoeve van een der partijen en ten laste
van de andere partij of ten behoeve van beide (of alle) partijen over en weer (wederkerig) art. 2:261
BW. Kenmerkend voor dit begrip:
o Een overeenkomst komt tot stand door samenwerking van twee of meer personen
(obligatoire ex art. 6:213 BW).
o De wilsverklaringen van beide partijen zijn gericht op het tot stand brengen van bepaalde
rechtsgevolgen ex art. 3:33 BW.
o Elk rechtsgevolg wordt teweeggebracht t.b.v. de ene partij en ten laste van de andere partij
(rechten en plichten art. 6:261 lid 1 BW).
Verbintenis: vermogensrechtelijke betrekking tussen twee of meer personen (schuldeiser en
schuldenaar).
Eenzijdige rechtshandelingen: de rechtshandeling komt tot stand door de wilsverklaring van een
persoon. Denk aan: opzegging, ontslagneming of herroeping van een aanbod.
Meerzijdige rechtshandelingen: voor realisatie van de rechtshandeling is vereist de wilsverklaring
nodig van twee of meer personen. Door aanvaarding van een aanbod (beide eenzijdige
rechtshandelingen) komt een overeenkomst (beide meerzijdige rechtshandelingen) tot stand. Denk
aan: huwelijk of een koopovereenkomst.
Gerichte rechtshandeling: de wederpartij van de handelende persoon kan een beroep doen op art.
3:35 BW.
Ongerichte rechtshandeling: de wederpartij dient zich op art. 3:36 BW te beroepen.
__________________________________________________________________________________
LEEREENHEID 2 WIL, VERKLARING, VERTROUWEN
Nietigheid bij ontbreken van wilsovereenstemming tussen partijen: de eenzijdige en meerzijdige
rechtshandeling is nietig o.g.v. art. 3:33 BW. Indien het wordt veroorzaakt door het volgende
oorzaken, let dan op. Als er sprake is van vernietiging o.g.v. art. 3:32 BW, kan art. 3:35 BW niet ter
bescherming van de wederpartij worden ingeroepen.
o Geestesstoornis: de overeenkomst is geldig, maar is aantastbaar. Op grond van art. 3:34 lid 2
BW is de overeenkomst vernietigbaar. Als er sprake is van gerechtvaardigd vertrouwen art.
3:35 BW komt een overeenkomst tot stand (ook als er geen wilsovereenstemming is).
o Te goeder trouw: art. 3:35 BW geeft in het belang van het rechtsverkeer bescherming aan
degene die te goeder trouw op de tot hem gerichte verklaring is afgegaan.
Het aanbod wordt gekwalificeerd als een onzelfstandige rechtshandeling: dit houdt in dat het
beoogde rechtsgevolg (de totstandkoming van een overeenkomst) door het aanbod niet kan worden
gerealiseerd. Het aanbod moet eerst worden aanvaard. Door aanvaarding gaan de
rechtshandelingen "aanbod en aanvaarding" op in de meerzijdige rechtshandeling overeenkomst ex
art. 6:217 lid 1 BW.
1
, Overeenkomstenrecht Open Universiteit R00012233
Herroeping: gerichte eenzijdige rechtshandeling waarbij de aanbieder een einde maakt aan zijn
gebondenheid. Herroeping komt tot stand op het moment dat de herroeping degene tot wie het
aanbod was gericht, heeft bereikt art. 3:37 lid 3 BW.
Intrekking van een aanbod: er is sprake van intrekking op het moment dat het aanbod de ander nog
niet heeft bereikt. Bij herroeping heeft het aanbod de ander wel bereikt, bij intrekking dus nog niet.
Onderhandelingen worden afgebroken waardoor in bepaalde omstandigheden een
schadevergoedingsplicht moet worden betaald door de afbrekende partij: De
schadevergoedingsplicht vloeit voort uit de redelijkheid en billijkheid (art. 6:2 en 6:248 BW). Zie
hiervoor ook het arrest Plas/Valburg, ongerechtvaardigde verrijking art. 6:212 BW en onrechtmatige
daad art. 6:162 BW.
__________________________________________________________________________________
LEEREENHEID 3 VERTEGENWOORDIGING
Directe of onmiddellijke vertegenwoordiging: als iemand in de naam van een ander een
rechtshandeling verricht met als gevolg dat de beoogde rechtsgevolgen niet voor hemzelf maar voor
die ander intreden.
Middellijke vertegenwoordiging: hiervan is sprake wanneer de tussenpersoon in eigen naam
handelt, maar wel voor de rekening van de principaal (de volmachtgever), krachtens een
rechtsbetrekking die de tussenpersoon de verplichting of de bevoegdheid daartoe geeft. Er ontstaat
niet zoals bij directe vertegenwoordiging een rechtsbetrekking tussen de principaal en de
wederpartij, maar een rechtsbetrekking tussen de vertegenwoordiger en de wederpartij.
Volmacht: personen die niet zelf de benodigde verklaringen willen of kunnen afleggen, kunnen door
middel van het verlenen van een volmacht een ander (de vertegenwoordiger) rechtshandelingen
laten verrichten, zie titel 3.3 BW.
Beëindiging volmacht: door herroeping van de volmachtgever, door opzegging van de
gevolmachtigde en door de dood, de ondercuratelestelling, het faillissement/schuldsaneringsregeling
van de volmachtgever of gevolmachtigde ex art. 3:72 BW.
__________________________________________________________________________________
LEEREENHEID 4 HANDELINGSBEKWAAMHEID EN DE OVEREENKOMST IN STRIJD MET DE WET,
GOEDE ZEDEN OF OPENBARE ORDE
Vormvrijheid/consensualisme: dit is het uitgangspunt bij de totstandkoming van
rechtshandelingen/overeenkomsten ex art. 3:37 lid 1 BW.
Uitzonderingen vormvoorschriften: bijvoorbeeld art. 7:2 lid 1 BW en art. 6:267 lid 1 BW. Het niet-in
achtnemen een vormvoorschrift heeft tot gevolg dat de overeenkomst (van rechtswege) nietig is ex
art. 3:39 BW.
Vernietiging van geldige rechtshandelingen/overeenkomsten: dit kan op grond van bijvoorbeeld
o Handelingsonbekwaamheid
o De wilsgebreken: dwang, dwaling (art. 6:228 BW), bedrog (art. 3:44 lid 1 jo. 3 BW), dreiging
(art. 3:44 lid 1 jo. 2 BW) en misbruik van omstandigheden (art. 3:44 lid 1 jo. 4 BW)
2
LEEREENHEID 1 INLEIDING OVEREENKOMSTENRECHT
Rechtshandeling: een handeling met een beoogd rechtgevolg. Dit vereist een op een rechtsgevolg
gerichte wil die zich door een verklaring heeft geopenbaard ex. art. 3:33 BW.
Overeenkomst: een meerzijdige rechtshandeling die tot stand is gekomen door de
overeenstemmende en onderling afhankelijke wilsverklaringen van twee of meer partijen. Dit is erop
gericht op het teweegbrengen van een rechtsgevolg ten behoeve van een der partijen en ten laste
van de andere partij of ten behoeve van beide (of alle) partijen over en weer (wederkerig) art. 2:261
BW. Kenmerkend voor dit begrip:
o Een overeenkomst komt tot stand door samenwerking van twee of meer personen
(obligatoire ex art. 6:213 BW).
o De wilsverklaringen van beide partijen zijn gericht op het tot stand brengen van bepaalde
rechtsgevolgen ex art. 3:33 BW.
o Elk rechtsgevolg wordt teweeggebracht t.b.v. de ene partij en ten laste van de andere partij
(rechten en plichten art. 6:261 lid 1 BW).
Verbintenis: vermogensrechtelijke betrekking tussen twee of meer personen (schuldeiser en
schuldenaar).
Eenzijdige rechtshandelingen: de rechtshandeling komt tot stand door de wilsverklaring van een
persoon. Denk aan: opzegging, ontslagneming of herroeping van een aanbod.
Meerzijdige rechtshandelingen: voor realisatie van de rechtshandeling is vereist de wilsverklaring
nodig van twee of meer personen. Door aanvaarding van een aanbod (beide eenzijdige
rechtshandelingen) komt een overeenkomst (beide meerzijdige rechtshandelingen) tot stand. Denk
aan: huwelijk of een koopovereenkomst.
Gerichte rechtshandeling: de wederpartij van de handelende persoon kan een beroep doen op art.
3:35 BW.
Ongerichte rechtshandeling: de wederpartij dient zich op art. 3:36 BW te beroepen.
__________________________________________________________________________________
LEEREENHEID 2 WIL, VERKLARING, VERTROUWEN
Nietigheid bij ontbreken van wilsovereenstemming tussen partijen: de eenzijdige en meerzijdige
rechtshandeling is nietig o.g.v. art. 3:33 BW. Indien het wordt veroorzaakt door het volgende
oorzaken, let dan op. Als er sprake is van vernietiging o.g.v. art. 3:32 BW, kan art. 3:35 BW niet ter
bescherming van de wederpartij worden ingeroepen.
o Geestesstoornis: de overeenkomst is geldig, maar is aantastbaar. Op grond van art. 3:34 lid 2
BW is de overeenkomst vernietigbaar. Als er sprake is van gerechtvaardigd vertrouwen art.
3:35 BW komt een overeenkomst tot stand (ook als er geen wilsovereenstemming is).
o Te goeder trouw: art. 3:35 BW geeft in het belang van het rechtsverkeer bescherming aan
degene die te goeder trouw op de tot hem gerichte verklaring is afgegaan.
Het aanbod wordt gekwalificeerd als een onzelfstandige rechtshandeling: dit houdt in dat het
beoogde rechtsgevolg (de totstandkoming van een overeenkomst) door het aanbod niet kan worden
gerealiseerd. Het aanbod moet eerst worden aanvaard. Door aanvaarding gaan de
rechtshandelingen "aanbod en aanvaarding" op in de meerzijdige rechtshandeling overeenkomst ex
art. 6:217 lid 1 BW.
1
, Overeenkomstenrecht Open Universiteit R00012233
Herroeping: gerichte eenzijdige rechtshandeling waarbij de aanbieder een einde maakt aan zijn
gebondenheid. Herroeping komt tot stand op het moment dat de herroeping degene tot wie het
aanbod was gericht, heeft bereikt art. 3:37 lid 3 BW.
Intrekking van een aanbod: er is sprake van intrekking op het moment dat het aanbod de ander nog
niet heeft bereikt. Bij herroeping heeft het aanbod de ander wel bereikt, bij intrekking dus nog niet.
Onderhandelingen worden afgebroken waardoor in bepaalde omstandigheden een
schadevergoedingsplicht moet worden betaald door de afbrekende partij: De
schadevergoedingsplicht vloeit voort uit de redelijkheid en billijkheid (art. 6:2 en 6:248 BW). Zie
hiervoor ook het arrest Plas/Valburg, ongerechtvaardigde verrijking art. 6:212 BW en onrechtmatige
daad art. 6:162 BW.
__________________________________________________________________________________
LEEREENHEID 3 VERTEGENWOORDIGING
Directe of onmiddellijke vertegenwoordiging: als iemand in de naam van een ander een
rechtshandeling verricht met als gevolg dat de beoogde rechtsgevolgen niet voor hemzelf maar voor
die ander intreden.
Middellijke vertegenwoordiging: hiervan is sprake wanneer de tussenpersoon in eigen naam
handelt, maar wel voor de rekening van de principaal (de volmachtgever), krachtens een
rechtsbetrekking die de tussenpersoon de verplichting of de bevoegdheid daartoe geeft. Er ontstaat
niet zoals bij directe vertegenwoordiging een rechtsbetrekking tussen de principaal en de
wederpartij, maar een rechtsbetrekking tussen de vertegenwoordiger en de wederpartij.
Volmacht: personen die niet zelf de benodigde verklaringen willen of kunnen afleggen, kunnen door
middel van het verlenen van een volmacht een ander (de vertegenwoordiger) rechtshandelingen
laten verrichten, zie titel 3.3 BW.
Beëindiging volmacht: door herroeping van de volmachtgever, door opzegging van de
gevolmachtigde en door de dood, de ondercuratelestelling, het faillissement/schuldsaneringsregeling
van de volmachtgever of gevolmachtigde ex art. 3:72 BW.
__________________________________________________________________________________
LEEREENHEID 4 HANDELINGSBEKWAAMHEID EN DE OVEREENKOMST IN STRIJD MET DE WET,
GOEDE ZEDEN OF OPENBARE ORDE
Vormvrijheid/consensualisme: dit is het uitgangspunt bij de totstandkoming van
rechtshandelingen/overeenkomsten ex art. 3:37 lid 1 BW.
Uitzonderingen vormvoorschriften: bijvoorbeeld art. 7:2 lid 1 BW en art. 6:267 lid 1 BW. Het niet-in
achtnemen een vormvoorschrift heeft tot gevolg dat de overeenkomst (van rechtswege) nietig is ex
art. 3:39 BW.
Vernietiging van geldige rechtshandelingen/overeenkomsten: dit kan op grond van bijvoorbeeld
o Handelingsonbekwaamheid
o De wilsgebreken: dwang, dwaling (art. 6:228 BW), bedrog (art. 3:44 lid 1 jo. 3 BW), dreiging
(art. 3:44 lid 1 jo. 2 BW) en misbruik van omstandigheden (art. 3:44 lid 1 jo. 4 BW)
2
