Hoofdstuk 1, VWO6 – Globalisering in steden en landen | Mirte Mulder
Paragraaf 1, Globalisering in centrum en (semi)periferie
EEN ECONOMISCHE EN POLITIEKE DRIEDELING
▪ Centrum: kerngebied van de wereld met welvaart die mondiaal veel economische en politieke
invloed hebben.
▪ Periferie: randgebied van de wereld met lage welvaart die grotendeels afhankelijk is van
beslissingen en ontwikkelingen in het centrum.
▪ Semiperiferie: een economische en politieke tussenpositie.
Het bestaan van de driedeling en de onderlinge relaties tussen de landengroepen, heet het
wereldsysteem.
EFFECTEN VAN GLOBALISERING
Economische effecten
Positieve invloed globalisering in de centrumlanden:
▪ Multinationale ondernemingen hebben hun basis vaak in een centrumland → hun winsten
worden vergroot d.m.v. uitschuiving;
Positieve invloed globalisering in de (semi)periferie:
▪ De global shift zorgt in de semiperiferie voor investeringen en banen;
▪ Meer vraag naar producten uit de (semi)periferie
In veel (semi)perifere landen is er sprake van fragmentarische modernisering: de ongelijke verdeling
van technologische vooruitgang tussen gebieden, bedrijven en bevolkingsgroepen in een land dat in
ontwikkeling is. Gebieden die al rijker waren of waar al buitenlandse bedrijven gevestigd waren
hebben meer mogelijkheden op het gebied van modernisering. De regionale ongelijkheid (tussen
gebieden) neemt hierdoor toe. Ook de sociale ongelijkheid (ongelijkheid in leefomstandigheden) kan
toenemen als gevolg van globalisering.
Culturele effecten
Er wordt van diffusie gesproken als verschijnselen zich ruimtelijk verspreiden van een brongebied
naar nieuwe gebieden. Wereldwijd verspreidt vooral de westerse cultuur zich.
Demografische effecten
Door de wereldwijde welvaartstijging dalen de geboorte- en sterftecijfers, vooral in (semi)perifere
landen. Daarnaast maakt de tijd-ruimtecompressie het migreren makkelijker, waardoor
migratiestromingen toenemen. Regionale ongelijkheid stimuleert migratie ook.
Ecologische effecten
Het milieu in de (semi)perifere landen staat onder druk door de soepele milieuwetgeving en de
slechte handhaving van milieuregels. Multinationals zijn vaak aangetrokken tot deze wetgeving,
aangezien het goedkoper is.
REACTIES OP GLOBALISERING
Reacties op migranten:
▪ Positief: verwelkoming van migranten omdat er vergrijzing is en daardoor behoefte aan
arbeidskrachten.
▪ Negatief: mensen vrezen dat er werkeloosheid ontstaat of ze zijn bang dat de cultuurverschillen
voor onrust zorgen.
Blokvorming (politieke/economische samenwerkingsverbanden):
▪ (Semi)periferie gebruikt blokvorming om tegenwicht te bieden aan centrumlanden (WTO)
▪ Politieke samenwerkingen zoals de NAVO en de VN
Anders-globalisten en landen die vinden dat hun cultuur bedreigd wordt zetten zich af tegen de
invloed van het westen. Wanneer globalisering leidt tot een streven naar een vorm van zelfbestuur,
is er sprake van regionalisme.
Pagina 1 van 7
, Hoofdstuk 1, VWO6 – Globalisering in steden en landen | Mirte Mulder
Paragraaf 2, Groot-Brittannië
DE ROL VAN GROOT-BRITTANNIË BIJ GLOBALISERING
Groot-Brittannië is een centrumland door zijn koloniale en imperialistische verleden. Het land
veroverde zoveel landen dat er een wereldrijk ontstond en het land een hegemoniale staat werd.
Groot-Brittannië werd een mondiale speler en behield deze rol na de dekolonisering.
▪ Economische globalisering: Londen is een mondiaal economisch beslissingscentrum door de vele
hoofdkantoren van banken en verzekeringsmaatschappijen. De stad is een knooppunt van
kapitaalstromen (handel in beleggingen, buitenlandse valuta en goud). Britse banken zijn
verdeeld over de hele wereld.
▪ Politieke globalisering: Internationale organisaties
o VN en NAVO
o Gemenebest van Naties → versterken van banden met 51 voormalige koloniën.
▪ Culturele globalisering: Een groot deel van de wereldbevolking spreekt Engels als gevolg van het
koloniale verleden. Daarnaast zijn series en muzieknummers uit Groot-Brittannië ook wereldwijd
populair.
EFFECTEN VAN GLOBALISERING OP GROOT-BRITTANNIË
▪ Economische effecten: Groot-Brittannië profiteert van de wereldwijde handel en scoort dus ook
hoog op de Human Development Index. Er zijn echter ook negatieve effecten van globalisering
voor GB, zo moesten veel industrieën in de jaren zestig sluiten door hoge arbeidskosten en
verouderde fabrieken. Groot-Brittannië is daarom een diensteneconomie geworden.
▪ Ruimtelijke en sociale effecten: De oude centraal gelegen industriegebieden zijn economische
zwakker dan de gebieden waar de dienstensector het meest ontwikkeld is. Dit zorgt voor
ruimtelijke en sociale verschillen (dalende lonen en werkeloosheid). De toename van migranten
zorgt voor nog grotere ruimtelijke en sociale verschillen, aangezien migranten in andere wijken
wonen en hun inkomsten lager zijn.
▪ Demografische effecten: Groot-Brittannië heeft een demografische transitie doorgemaakt en
heeft nu lage geboorte- en sterftecijfers. In Groot-Brittannië woont ruim 80% van de bevolking in
de steden, met een verstedelijkingstempo van 0,82% per jaar (gemiddeld 50% en 1,84%).
BRITSE REACTIES OP GLOBALISERING
De meeste Britse bedrijven zijn positief over globalisering. Maar een deel van de Britse bevolking
staat kritisch tegenover de globaliserende wereld:
▪ Toenemende inkomensongelijkheid en werkloosheid
▪ Toenemend aantal immigranten
▪ Het gevoel van controleverlies door de EU → Brexit
Paragraaf 3, India
EEN GESLOTEN ECONOMIE
De regering van India wilde na 1947 de agrarische maatschappij ontwikkelen tot een
importvervangende industrialisatie: producten die India eerst moest importeren, werden nu in eigen
fabrieken geproduceerd. Kenmerken van de importvervangende industrialisatie zijn:
▪ Op buitenlandse producten werden invoerrechten geheven.
▪ Er werd industrie opgezet voor textiel en kleding.
▪ Er werd gericht op zware industrie: ijzer- en staalindustrie.
Er werd een basis gelegd voor de IT-industrie en vanaf 1990 werden er maatregelen genomen om de
economie meer open te maken en deel te nemen aan het globaliseringsproces.
Pagina 2 van 7
Paragraaf 1, Globalisering in centrum en (semi)periferie
EEN ECONOMISCHE EN POLITIEKE DRIEDELING
▪ Centrum: kerngebied van de wereld met welvaart die mondiaal veel economische en politieke
invloed hebben.
▪ Periferie: randgebied van de wereld met lage welvaart die grotendeels afhankelijk is van
beslissingen en ontwikkelingen in het centrum.
▪ Semiperiferie: een economische en politieke tussenpositie.
Het bestaan van de driedeling en de onderlinge relaties tussen de landengroepen, heet het
wereldsysteem.
EFFECTEN VAN GLOBALISERING
Economische effecten
Positieve invloed globalisering in de centrumlanden:
▪ Multinationale ondernemingen hebben hun basis vaak in een centrumland → hun winsten
worden vergroot d.m.v. uitschuiving;
Positieve invloed globalisering in de (semi)periferie:
▪ De global shift zorgt in de semiperiferie voor investeringen en banen;
▪ Meer vraag naar producten uit de (semi)periferie
In veel (semi)perifere landen is er sprake van fragmentarische modernisering: de ongelijke verdeling
van technologische vooruitgang tussen gebieden, bedrijven en bevolkingsgroepen in een land dat in
ontwikkeling is. Gebieden die al rijker waren of waar al buitenlandse bedrijven gevestigd waren
hebben meer mogelijkheden op het gebied van modernisering. De regionale ongelijkheid (tussen
gebieden) neemt hierdoor toe. Ook de sociale ongelijkheid (ongelijkheid in leefomstandigheden) kan
toenemen als gevolg van globalisering.
Culturele effecten
Er wordt van diffusie gesproken als verschijnselen zich ruimtelijk verspreiden van een brongebied
naar nieuwe gebieden. Wereldwijd verspreidt vooral de westerse cultuur zich.
Demografische effecten
Door de wereldwijde welvaartstijging dalen de geboorte- en sterftecijfers, vooral in (semi)perifere
landen. Daarnaast maakt de tijd-ruimtecompressie het migreren makkelijker, waardoor
migratiestromingen toenemen. Regionale ongelijkheid stimuleert migratie ook.
Ecologische effecten
Het milieu in de (semi)perifere landen staat onder druk door de soepele milieuwetgeving en de
slechte handhaving van milieuregels. Multinationals zijn vaak aangetrokken tot deze wetgeving,
aangezien het goedkoper is.
REACTIES OP GLOBALISERING
Reacties op migranten:
▪ Positief: verwelkoming van migranten omdat er vergrijzing is en daardoor behoefte aan
arbeidskrachten.
▪ Negatief: mensen vrezen dat er werkeloosheid ontstaat of ze zijn bang dat de cultuurverschillen
voor onrust zorgen.
Blokvorming (politieke/economische samenwerkingsverbanden):
▪ (Semi)periferie gebruikt blokvorming om tegenwicht te bieden aan centrumlanden (WTO)
▪ Politieke samenwerkingen zoals de NAVO en de VN
Anders-globalisten en landen die vinden dat hun cultuur bedreigd wordt zetten zich af tegen de
invloed van het westen. Wanneer globalisering leidt tot een streven naar een vorm van zelfbestuur,
is er sprake van regionalisme.
Pagina 1 van 7
, Hoofdstuk 1, VWO6 – Globalisering in steden en landen | Mirte Mulder
Paragraaf 2, Groot-Brittannië
DE ROL VAN GROOT-BRITTANNIË BIJ GLOBALISERING
Groot-Brittannië is een centrumland door zijn koloniale en imperialistische verleden. Het land
veroverde zoveel landen dat er een wereldrijk ontstond en het land een hegemoniale staat werd.
Groot-Brittannië werd een mondiale speler en behield deze rol na de dekolonisering.
▪ Economische globalisering: Londen is een mondiaal economisch beslissingscentrum door de vele
hoofdkantoren van banken en verzekeringsmaatschappijen. De stad is een knooppunt van
kapitaalstromen (handel in beleggingen, buitenlandse valuta en goud). Britse banken zijn
verdeeld over de hele wereld.
▪ Politieke globalisering: Internationale organisaties
o VN en NAVO
o Gemenebest van Naties → versterken van banden met 51 voormalige koloniën.
▪ Culturele globalisering: Een groot deel van de wereldbevolking spreekt Engels als gevolg van het
koloniale verleden. Daarnaast zijn series en muzieknummers uit Groot-Brittannië ook wereldwijd
populair.
EFFECTEN VAN GLOBALISERING OP GROOT-BRITTANNIË
▪ Economische effecten: Groot-Brittannië profiteert van de wereldwijde handel en scoort dus ook
hoog op de Human Development Index. Er zijn echter ook negatieve effecten van globalisering
voor GB, zo moesten veel industrieën in de jaren zestig sluiten door hoge arbeidskosten en
verouderde fabrieken. Groot-Brittannië is daarom een diensteneconomie geworden.
▪ Ruimtelijke en sociale effecten: De oude centraal gelegen industriegebieden zijn economische
zwakker dan de gebieden waar de dienstensector het meest ontwikkeld is. Dit zorgt voor
ruimtelijke en sociale verschillen (dalende lonen en werkeloosheid). De toename van migranten
zorgt voor nog grotere ruimtelijke en sociale verschillen, aangezien migranten in andere wijken
wonen en hun inkomsten lager zijn.
▪ Demografische effecten: Groot-Brittannië heeft een demografische transitie doorgemaakt en
heeft nu lage geboorte- en sterftecijfers. In Groot-Brittannië woont ruim 80% van de bevolking in
de steden, met een verstedelijkingstempo van 0,82% per jaar (gemiddeld 50% en 1,84%).
BRITSE REACTIES OP GLOBALISERING
De meeste Britse bedrijven zijn positief over globalisering. Maar een deel van de Britse bevolking
staat kritisch tegenover de globaliserende wereld:
▪ Toenemende inkomensongelijkheid en werkloosheid
▪ Toenemend aantal immigranten
▪ Het gevoel van controleverlies door de EU → Brexit
Paragraaf 3, India
EEN GESLOTEN ECONOMIE
De regering van India wilde na 1947 de agrarische maatschappij ontwikkelen tot een
importvervangende industrialisatie: producten die India eerst moest importeren, werden nu in eigen
fabrieken geproduceerd. Kenmerken van de importvervangende industrialisatie zijn:
▪ Op buitenlandse producten werden invoerrechten geheven.
▪ Er werd industrie opgezet voor textiel en kleding.
▪ Er werd gericht op zware industrie: ijzer- en staalindustrie.
Er werd een basis gelegd voor de IT-industrie en vanaf 1990 werden er maatregelen genomen om de
economie meer open te maken en deel te nemen aan het globaliseringsproces.
Pagina 2 van 7
