Samenvatting - Handboek voor leraren - H2 en van H5 paragraaf 3

Samenvatting: Handboek voor leraren.

HOOFDSTUK 2: Hoe bereid ik mijn lessen voor?
Om lessen goed op de LL te laten aansluiten en boeiend uit te voeren, is de voorbereiding heel
belangrijk.

Lesvoorbereidingsformats:
Voorbereidingsformulieren stellen een leraar in staat om planmatig te werkt te gaan. Lessen moeten
goed voorbereid worden, om de volgende redenen:
- Lesvoorbereidingen dwingen beginnende leraren tot aandacht voor leerlingactiviteiten en
docentactiviteiten.
Lesplannen tonen aan wat een leraar van plan is. Op een formulier is direct te zien hoe
afwisselend een les is, welke activiteiten worden ondernomen, of de tijd wel toereikend is,
e.d.
- Lesplannen stellen een leraar in staat om meerdere lessen aan elkaar te koppelen.
Door het formulier van een vorige les erbij te pakken weet de leraar welke voorkennis hij
moet ophalen en wordt hij herinnert aan de afronding van de vorige les, o.a. het huiswerk
dat is opgegeven.
- Lesgeven zonder lesvoorbereiding en lesplannen leidt tot leerdoelloos onderwijs.
Onderwijs moet ergens toe leiden. Bepaalde stof moet worden uitgelegd en geoefend en
met feedback worden teruggegeven. Een docent moet voor ogen hebben wat hij wil
bereiken.

Er zijn drie lesvoorbereidingsformats. Het is belangrijk dat je met één van deze formats op een
heldere en overzichtelijke manier je lessen voorbereid:
- Scenariogestuurde lessen:
o Elk stapje dat LL zetten moet je in gedachten doorlopen om onwelkome verrassingen
te voorkomen. Bijvoorbeeld: het presentatiescherm wat altijd in dat lokaal staat is
die week uitgeleend, of wat te doen als je aan het einde van de les in tijdnood komt?
Scenario gestuurde lessen is als je de les als het ware in een filmscenario bekijkt. Alle
losse onderdelen moeten aan bod komen, anders klopt het scenario niet. Zie
pag.69/70 voor een voorbeeld. Bij dit voorbeeld kun je de volgende didactische
vragen stellen:
 Hoe lang duurt de getoonde activiteit?
 Hoe kan elk van deze activiteiten het beste aansluiten bij de overige
afbeeldingen?
 Wie voert de activiteit voornamelijk uit?
 Hoeveel afbeeldingen ofwel activiteiten per les kunnen worden uitgevoerd?
 Welke activiteit kun je bij tijdsdruk schrappen?
Soms kun je scenario-onderdelen wisselen. Als je bijvoorbeeld eerst een slecht
gemaakte toets wil bespreken, of juist niet omdat LL dan te veel met de slechte score
bezig zijn om zich te kunnen concentreren.
Lessen die altijd hetzelfde zijn worden voorspelbaar. Een onverwachte wending is de
les leidt tot hernieuwde aandacht.
Het is mogelijk om met een soort striptekening zelf een scenario te maken. Hierdoor
leer je over de fase in de les na te denken (Zie pag.71).

- Het VUT-model (VUT staat voor: Vooruitkijken, Uitvoeren en Terugblikken):
o Vooruitkijken:
Startfase van de les. Niet langer dan 10/15 min. Doel is dat LL worden ingeleid en een
beeld krijgen van wat er gaat gebeuren. Dit kan door:

,  Het lesprogramma toelichten (Via bord of scherm). Zo creëer je heldere
verwachtingen.
 De leerdoelen noemen in begrijpelijke taal. De LL vertellen wat aan het einde
van de les moet zijn bereikt.
 De relevantie van de les beschrijven (Waarom geef ik deze les?). Dit leidt vaak
tot herkenning en acceptatie.
 Besproken begrippen terugvragen. LL laten herhalen uit vorige les. Tevens
biedt dit kans om LL die iets gemist hebben bij te praten.
 Behandelde begrippen op het bord laten schrijven. Er is altijd behoefte aan
geschreven teksten.
 Vragen die voortkomen uit huiswerkopdrachten laten opschrijven. Het vragen
naar huiswerk motiveert LL en bevordert de aandacht voor het boek en de
methode.
 Een aan de leerstof gerelateerd probleem noemen. De mooiste opening door
de leraar is een gelanceerde geproblematiseerde situatie waar hij zijn les aan
kan ophangen.
o Uitvoeren:
Als de les is geopend en LL weten waar de les naartoe gaat, kan de leraar
kernactiviteiten laten uitvoeren, zoals:
 Bepaalde leerstof uitleggen. Kan a.d.h.v. PowerPoint o.i.d.
 De LL werken opdrachten uit het boek verder uit. Deze opdrachten zorgen
voor transfer van kennis. Als de LL de uitleg hebben begrepen, moeten zij die
toepassen in een nieuwe situatie.
 De leraar laat een uitwerking door een LL presenteren. LL moet iets presteren
aan leeftijdsgenoten, dit zorgt voor benodigde druk om te presteren.
 LL gaan zelfstandig aan de slag. Dit kan alleen als ze taakvolwassen zijn.
Zelfstandigheid kan ook een beoogd leerdoel zijn.
 De LL spelen competitie. B.v. kennisquiz. Competitie mag geen doel worden
het moet een middel zijn.
 De leraar geeft LL een zoekopdracht. Zoekopdracht die kennis bevordert.
Bijvoorbeeld een zin vormen van aantal kaartjes, een afbeelding
completeren, o.i.d.
o Terugblikken:
Dit vraagt om een aankondiging en timing. Terugblikkende activiteiten zijn:
 De leraar herhaalt de belangrijkste begrippen. Dit heeft vooral effect als het
om niet meer dan 7 begrippen gaat.
 LL geven een samenvatting. Dit is effectiever dan een samenvatting van de
leraar.
 LL geven de goede antwoorden. Alternatief is om de foute antwoorden te
presenteren en de LL de fout te laten ontdekken.
 De leraar geeft huiswerk of opdrachten mee. Huiswerk kort toelichten.
 De leraar geeft een voorbeschouwing. Nieuwe begrippen vast benoemen,
kort beelden te laten zien om bij de LL vragen op te roepen die de komende
les inleiden.
 LL vragen op laten schrijven. Vooral na een zelfstandige opdracht is die
leerzaam. Van het zelf geformuleerde vragen is ook een toetsje te maken.

- Het didactisch analysemodel, met daarin het klassieke lesvoorbereidingsformulier:
o Het klassieke didactische model van Van Gelder bestaat uit een aantal
kernonderdelen. Dit model is bedoeld om docenten zich te laten focussen op de
voorbereiding van leeractiviteiten van LL. Vaak wordt voorbereid met de focus op