Gezondheid
12.1 Voorkomen is beter dan genezen
Meerdere factoren beïnvloeden de gezondheid:
● Lichamelijke factoren (bewegen en gezond eten)
● Psychische factoren (stress en ingrijpende gebeurtenissen)
● sociale factoren (problemen binnen een gemeenschap bv. mislukte oogst)
Niet alle gezondheidsfactoren kun je voorkomen, zoals erfelijke factoren. Dit berust op
afwijkende informatie in een allel.
Goede hygiëne, manier om besmetting van ziekteverwekkers te voorkomen zorgt ook voor
betere gezondheid en kun je aanpassen door de levensstijl, denk aan alcohol en drugs.
Een beschermingsmechanisme is de huid:
Bloedvaatjes trekken samen bij kou, er stroomt minder bloed aan het huidoppervlak en de
warmteafgifte neemt af. Onder de lederhuid is het onderhuids bindweefsel voorzien van
een vetlaag, wat zorgt voor goede isolatie.
Bloedvaatjes staan open bij warmte, er stroomt meer bloed aan het huidoppervlak (rode
kleur) en de warmteafgifte neemt toe. Zweetklieren, exocriene klieren, geven zweet af aan
het uitwendig milieu wat warmte kost, hierdoor gaat bloed gekoeld verder.
Uv-licht stimuleert pigmentvormende cellen in de onderste laag van de opperhuid, de
kiemlaag om pigmentkorrels te maken. Dit geeft de huid een bruine kleur waardoor de zon
beter verdragen wordt.
Uv-stralen zorgen stimuleren ook snellere celdeling, de dikke huid die ontstaat biedt het
DNA in de kiemcellen extra bescherming tegen mutagene werking.
De buitenste laag van de huid, de hoornlaag voorkomt:
● voorkomt vochtverlies.
● voorkomt binnendringen van pathogenen (ziekteverwekkers), zoals bacteriën,
schimmels, virussen, parasieten en gifstoffen.
Komt een pathogeen toch een bloedvat binnen, is infectie ofwel een besmetting een feit.
Waar geen huid zit in het lichaam zijn er andere afweermechanisme:
Ogen hebben traanvocht die vuil wegspoelen waarna enzymen bacteriën afbreken.
Luchtwegen, mond, maag, darmen en vagina produceren een slijmlaag die stof en
pathogenen tegenhoudt. Trilharen duwen slijm met stof en ziekteverwekkers door en beland
in maagsap (pH 1-2).
Planten hebben verschillende afweermechanismen, zoals:
● mechanische afweer (stekels en doorns). kleine-organismen vinden er dekking.
● Chemische afweer is giftige of vies smakende stof heten signaalstoffen
(geurstoffen en brandharen).
Mierenzuur zorgt ervoor dat histamine vrijkomt waardoor bloedvaten verwijden zodat
mierenzuur in het bloed komt. Het gaat jeuken, er ontstaan blaren, holtes in de opperhuid
gevuld met weefselvloeistof.
Taxine en Abrine zijn giftige stoffen in planten die tot de dood kunnen leiden.
, De celwand vormt een barrière tegen micro-organisme, voor bescherming en stevigheid.
Tussen twee nieuw gevormde kernen ontstaat een middenlamel van pectine, plakkerige
polysacharide gevormd door het Golgi-systeem. Cellulosevezels tegen de middenlamel
zorgen voor een primaire celwand, daarna verstevigen beide cellen hun celwand door
stoffen af te zetten tegen de primaire celwand. er ontstaat een secundaire celwand met
daarin een tussencelstof.
Biodiversiteit zorgt voor natuurlijke vijanden die het ontstaan van plagen voorkomen. Bij
een monocultuur wordt sneller gebruik gemaakt van bestrijdingsmiddelen, soms zijn
deze biologisch zoals bodemschimmels dat het biologische landbouw (het verbouwen van
gewassen zonder gebruik te maken van chemische bestrijdingsmiddelen)
12.2 Eigen afweer en antibiotica
Fagocyten, witte bloedcellen, nemen ziekteverwekkers op via fagocytose. Macrofagen
(deelgroep fagocyten) kunnen hun vorm aanpassen en tussen de cellen van haarvaten
doorkruipen. De opgenomen ziekteverwekkers breken ze af met enzymen, maar kunnen
geen onderscheid maken tussen verschillende soorten, dit heet niet-specifieke afweer.
Stoffen die vrijkomen uit bacteriën bij een infectie prikkelen het temperatuurcentrum in de
hersenen. Boven 38.5 C is er koorts, hierdoor gaat het hart sneller pompen en de witte
bloedcellen komen sneller bij de infectie, maar stimuleer ook celdeling bij bacteriën.
Om vocht-,zout- en suikergehalte op peil te houden kun je ORS met suiker en zouten
drinken. Antibiotica maken de deling en groei van bacteriën onmogelijk door vorming van
een celwand tegen te gaan of hun celmembraan kapot te maken.
Overmatig gebruik van antibiotica kan bacteriën multiresistent maken.
Per lichaamscel zijn er 10 bacteriën, deze vormen je microbioom. Het grootste gedeelte
bevindt zich in de darmflora van de dikke darm. Deze bacteriën breken onverteerbare
vezels af tot stoffen die de darmperistaltiek stimuleren en maken vitamine K( bloedstolling).
12.3 Specifieke afweer
Een vaccinatie is inenting met een ziekteverwekker, je lichaam wordt voorbereid op de
ziekte, dit levert soms bijwerkingen. Een injectie is een prik met antistoffen.
Tetanusbacterien maken toxinen, giftige stoffen die je spieren laten verkrampen.
Antistoffen zijn eiwitten die ziekteverwekkers onschadelijk maken, immunoglobuline (Ig).
Na contact met een ziekteverwekker maken bepaalde lymfocyten, speciale witte
bloedcellen, antistoffen.
Dit gebeurt ook bij dieren na blootstelling, bloedplasma met antistof van een dier na
zuivering is een antiserum. Een witte bloedcel uit de milt van een dier fuseren met een
tumorcel zorgt voor een snel delende klooncel die dezelfde antistof produceert:
monoklonale antistoffen.
12.1 Voorkomen is beter dan genezen
Meerdere factoren beïnvloeden de gezondheid:
● Lichamelijke factoren (bewegen en gezond eten)
● Psychische factoren (stress en ingrijpende gebeurtenissen)
● sociale factoren (problemen binnen een gemeenschap bv. mislukte oogst)
Niet alle gezondheidsfactoren kun je voorkomen, zoals erfelijke factoren. Dit berust op
afwijkende informatie in een allel.
Goede hygiëne, manier om besmetting van ziekteverwekkers te voorkomen zorgt ook voor
betere gezondheid en kun je aanpassen door de levensstijl, denk aan alcohol en drugs.
Een beschermingsmechanisme is de huid:
Bloedvaatjes trekken samen bij kou, er stroomt minder bloed aan het huidoppervlak en de
warmteafgifte neemt af. Onder de lederhuid is het onderhuids bindweefsel voorzien van
een vetlaag, wat zorgt voor goede isolatie.
Bloedvaatjes staan open bij warmte, er stroomt meer bloed aan het huidoppervlak (rode
kleur) en de warmteafgifte neemt toe. Zweetklieren, exocriene klieren, geven zweet af aan
het uitwendig milieu wat warmte kost, hierdoor gaat bloed gekoeld verder.
Uv-licht stimuleert pigmentvormende cellen in de onderste laag van de opperhuid, de
kiemlaag om pigmentkorrels te maken. Dit geeft de huid een bruine kleur waardoor de zon
beter verdragen wordt.
Uv-stralen zorgen stimuleren ook snellere celdeling, de dikke huid die ontstaat biedt het
DNA in de kiemcellen extra bescherming tegen mutagene werking.
De buitenste laag van de huid, de hoornlaag voorkomt:
● voorkomt vochtverlies.
● voorkomt binnendringen van pathogenen (ziekteverwekkers), zoals bacteriën,
schimmels, virussen, parasieten en gifstoffen.
Komt een pathogeen toch een bloedvat binnen, is infectie ofwel een besmetting een feit.
Waar geen huid zit in het lichaam zijn er andere afweermechanisme:
Ogen hebben traanvocht die vuil wegspoelen waarna enzymen bacteriën afbreken.
Luchtwegen, mond, maag, darmen en vagina produceren een slijmlaag die stof en
pathogenen tegenhoudt. Trilharen duwen slijm met stof en ziekteverwekkers door en beland
in maagsap (pH 1-2).
Planten hebben verschillende afweermechanismen, zoals:
● mechanische afweer (stekels en doorns). kleine-organismen vinden er dekking.
● Chemische afweer is giftige of vies smakende stof heten signaalstoffen
(geurstoffen en brandharen).
Mierenzuur zorgt ervoor dat histamine vrijkomt waardoor bloedvaten verwijden zodat
mierenzuur in het bloed komt. Het gaat jeuken, er ontstaan blaren, holtes in de opperhuid
gevuld met weefselvloeistof.
Taxine en Abrine zijn giftige stoffen in planten die tot de dood kunnen leiden.
, De celwand vormt een barrière tegen micro-organisme, voor bescherming en stevigheid.
Tussen twee nieuw gevormde kernen ontstaat een middenlamel van pectine, plakkerige
polysacharide gevormd door het Golgi-systeem. Cellulosevezels tegen de middenlamel
zorgen voor een primaire celwand, daarna verstevigen beide cellen hun celwand door
stoffen af te zetten tegen de primaire celwand. er ontstaat een secundaire celwand met
daarin een tussencelstof.
Biodiversiteit zorgt voor natuurlijke vijanden die het ontstaan van plagen voorkomen. Bij
een monocultuur wordt sneller gebruik gemaakt van bestrijdingsmiddelen, soms zijn
deze biologisch zoals bodemschimmels dat het biologische landbouw (het verbouwen van
gewassen zonder gebruik te maken van chemische bestrijdingsmiddelen)
12.2 Eigen afweer en antibiotica
Fagocyten, witte bloedcellen, nemen ziekteverwekkers op via fagocytose. Macrofagen
(deelgroep fagocyten) kunnen hun vorm aanpassen en tussen de cellen van haarvaten
doorkruipen. De opgenomen ziekteverwekkers breken ze af met enzymen, maar kunnen
geen onderscheid maken tussen verschillende soorten, dit heet niet-specifieke afweer.
Stoffen die vrijkomen uit bacteriën bij een infectie prikkelen het temperatuurcentrum in de
hersenen. Boven 38.5 C is er koorts, hierdoor gaat het hart sneller pompen en de witte
bloedcellen komen sneller bij de infectie, maar stimuleer ook celdeling bij bacteriën.
Om vocht-,zout- en suikergehalte op peil te houden kun je ORS met suiker en zouten
drinken. Antibiotica maken de deling en groei van bacteriën onmogelijk door vorming van
een celwand tegen te gaan of hun celmembraan kapot te maken.
Overmatig gebruik van antibiotica kan bacteriën multiresistent maken.
Per lichaamscel zijn er 10 bacteriën, deze vormen je microbioom. Het grootste gedeelte
bevindt zich in de darmflora van de dikke darm. Deze bacteriën breken onverteerbare
vezels af tot stoffen die de darmperistaltiek stimuleren en maken vitamine K( bloedstolling).
12.3 Specifieke afweer
Een vaccinatie is inenting met een ziekteverwekker, je lichaam wordt voorbereid op de
ziekte, dit levert soms bijwerkingen. Een injectie is een prik met antistoffen.
Tetanusbacterien maken toxinen, giftige stoffen die je spieren laten verkrampen.
Antistoffen zijn eiwitten die ziekteverwekkers onschadelijk maken, immunoglobuline (Ig).
Na contact met een ziekteverwekker maken bepaalde lymfocyten, speciale witte
bloedcellen, antistoffen.
Dit gebeurt ook bij dieren na blootstelling, bloedplasma met antistof van een dier na
zuivering is een antiserum. Een witte bloedcel uit de milt van een dier fuseren met een
tumorcel zorgt voor een snel delende klooncel die dezelfde antistof produceert:
monoklonale antistoffen.
