Leeswijzer bij Bersselaar, V. van de (1997) Wetenschapsfilosofie in veelvoud. Fundamenten
voor onderzoek en professioneel handelen. Bussum: Coutinho. ISBN 9062833861. 279 pp.
1. Inleiding
Welk probleem met het beschreven armoedeonderzoek stelt de auteur hier aan de orde?
Het feit dat uit het onderzoek komt dat het dorpje Warfstermolen het armste dorpje van Nederland is
terwijl dit door tweederde van de inwoners van het dorpje niet zo ervaren wordt. De maatstaven
voor armoede zijn dus kennelijk niet goed genoeg om armoede te definiëren, de bronnen zijn te
beperkt en er worden zaken over het hoofd gezien die wel degelijk van belang zijn bij de ervaring
van armoede. Ofwel, empirisch onderzoek is voor sommige kwesties niet voldoende.
Omschrijf in eigen woorden wat sciëntisme is
Sciëntisme gaat ervan uit dat wetenschap vanzelfsprekend het enige middel is om tot zuiver
objectieve kennis te komen. Daarnaast verondersteld het sciëntisme dat wetenschappelijke
vooruitgang maatschappelijke vooruitgang tot gevolg heeft.
Hoe deelt het Angelsaksische model de wetenschap op?
In science (exacte wetenschap) en arts (humanities geestes- en cultuurwetenschappen).
Wat zijn alfa-, beta- en gammawetenschappen? Karakteriseer ze in eigen woorden
Alfa: geestes- en cultuurwetenschappen filosofie, rechten, taal- en literatuurwetenschap, enz.
Bèta: natuurwetenschappen. Gamma: gedrags- en maatschappijwetenschappen psychologie,
economie enz.
Hoezo gaat het bij wetenschappelijk onderzoek ‘meer dan om de feiten alleen’?
Omdat het ook gaat om de beleving van bepaalde waarheden. Armoede is wel objectief te meten,
maar deze meet alleen de cijfers en niet de beleving van armoede.
Waarom geeft de auteur de voorkeur aan zijn ‘onderzoeksdomeinen’ boven een alfa/bèta/gamma
indeling van wetenschapsgebieden?
Zijn onderzoeksdomeinen sluiten, in tegendeel tot de traditionele indelingen, uit dat het alleen om
feiten draait. Daarnaast wekken de traditionele indelingen de indruk dat wetenschap heel simpel in
elkaar zit. Ook zijn de onderzoeksdomeinen te combineren en sluiten ze elkaar niet uit.
Welke onderzoeksdomeinen onderscheidt de auteur ? Karakteriseer ze in eigen woorden
Domein van feiten.
Domein van beleving: beleving van de feiten.
Domein van betekenis: wat feiten voor jou betekenen.
Domein van regels: bepaalde verwachtingen/regels bij feiten (feit: er is armoede, regel: je helpt
elkaar).
Domein van begrippen: definitie van een fenomeen (bv. armoede).
Domein van belang: wat is voor welke partij het belang van het onderzoek.
Probeer in eigen woorden het onderscheid te formuleren tussen: ontologisch; epistemologisch;
methodologisch
Ontologisch: wat is de aard van het onderzoeksobject? Veranderlijk, constant, waarneembaar, enz.
Epistemologisch: hoe kunnen wetenschappers kennis verkrijgen? Op welke manier moeten zij zich
opstellen ten opzichte van het onderzoeksobject?
Methodologisch: wat betekent dit voor hun manier van werken?
Wat is methodepluralisme?
Het gebruik van verschillende benaderingswijzen (bijvoorbeeld kwalitatief en kwantitatief
onderzoek) binnen één domein.
Waarom vindt de auteur zulk pluralisme vooral in de sociale wetenschappen wenselijk?
Binnen sociale wetenschappen is er vrijwel altijd een overlap tussen feiten, begrippen en
betekenissen.
Kun je aan elk onderzoeksdomein een wetenschappelijke discipline koppelen?
Aan elk domein is wel een wetenschappelijke discipline te koppelen en aan sommigen is zelfs wel
, meer dan één wetenschappelijke discipline te koppelen. Omgekeerd zijn aan een wetenschappelijke
discipline vaak ook meerdere domeinen te koppelen.
Waarom zijn de onderzoeksdomeinen niet scherp van elkaar af te bakenen?
Omdat ze zeer nauw met elkaar samenhangen.
Waarom vindt de auteur dat wetenschapsfilosofie belangrijk is voor WO-studenten?
Hiermee kunnen zij goed reflecteren op onderzoek en de beroepspraktijk.
Welke (enge en ruime) inhoud van het begrip ‘feit’ komt hier aan de orde?
Feit in enge zin: ‘door zintuiglijke waarneming constateerbare standen van zaken of
gebeurtenissen.’ Feit in ruime zin: ‘minimaal de betekenis van menselijke uitingen kan ook als feit
geregistreerd worden.’
2. Het domein van de feiten
Waarom gebruiken gedragswetenschappen de redenen die mensen geven voor hun gedrag niet als
data? Gelooft men de ondervraagde personen niet?
Omdat empirisch onderzoek berust op zintuiglijk waarneembare feiten. Redenen die mensen
opgeven voor hun gedrag horen daar niet bij. Hij zal de gegevens wel gebruiken als
onderzoeksobject, maar niet als kennisbron.
Welk onderscheid maakt de auteur tussen feiten en ervaringen?
Feiten zijn controleerbaar, namelijk wanneer ze bevestigd worden door latere waarnemingen of
door waarnemingen door anderen. Ervaringen zijn subjectief, ze worden niet gedeeld met anderen
(anderen hebben niet dezelfde waarneming) en op een later moment ook niet door jezelf (als de
stoel in een bepaald licht bijvoorbeeld blauw lijkt te zijn, maar later zie je dat die rood is).
Waarom kunnen waarnemingen volgens de auteur ‘niet door de feiten weerlegd worden’? Kunnen
beweringen dat volgens de auteur wel?
Waarnemingen zijn subjectieve ervaringen, het is maar net hoe jij het ervaart en iemand kan niet
zeggen dat jouw waarneming ‘ niet klopt’. Als je echter een bewering doet dan stel je iets voor als
een feit. Je claimt de waarheid te kennen, dit kan wel weerlegd worden met een feit.
Beweert de auteur hier bovenaan dat of een bewering waar is afhangt van de instemming van de
betrokkenen?
Ja, maar hij zegt er wel bij dat dit je juist daarom altijd kan betwijfelen of iets een feit is. Wie zegt
dat alle betrokkenen het juist hebben?
Waarom vindt de auteur het te beperkt als de wetenschap zich alleen met het ‘zintuiglijk
waarneembare’ bezighoudt?
De betekenis van het zintuiglijk waarneembare gaat zo verloren en die is van groot belang bij de
wetenschap.
Kun je volgens de auteur waarnemen of het een feit is dat iemand een gelukkig huwelijk heeft?
Dit is heel lastig om te bepalen, omdat je nooit precies kan weten wat iemand bedoelt en hoe de
persoon het ervaart. Je kan ook nooit zeker weten of het waar is wat de persoon zegt.
Wat is de ‘inductieve methode’? (zie p. 34-36)
Als A dan B, A dus B.
Wat maakt de auteur allereerst duidelijk aan de hand van de botanicus? Wat wil het zeggen dat
waarneming ‘theoriegeladen’ is? Waarom is volgens de auteur de waarneming niet het beginpunt
van ons zoeken naar kennis?
Het feit dat alle waarneming theoriegeladen is. Bij de zoektocht naar kennis worden sommige zaken
overgeslagen, omdat ze als vanzelfsprekende feiten gezien worden, er wordt systematisch naar
kennis gezocht. Feiten zijn dus alleen feiten vanuit een bepaald theoretisch opzicht. De waarneming
is niet het beginpunt van het onderzoek, er is namelijk een aanleiding en daarom wordt er
onderzoek gedaan.
Wat heeft poppers metafoor van een ‘zoeklicht’ hiermee te maken?
We gebruiken een soort zoeklicht, dus een kleine specifieke lichtbundel, bij onze zoektocht naar
kennis. We kiezen zelf uit waar we nader op in gaan.
voor onderzoek en professioneel handelen. Bussum: Coutinho. ISBN 9062833861. 279 pp.
1. Inleiding
Welk probleem met het beschreven armoedeonderzoek stelt de auteur hier aan de orde?
Het feit dat uit het onderzoek komt dat het dorpje Warfstermolen het armste dorpje van Nederland is
terwijl dit door tweederde van de inwoners van het dorpje niet zo ervaren wordt. De maatstaven
voor armoede zijn dus kennelijk niet goed genoeg om armoede te definiëren, de bronnen zijn te
beperkt en er worden zaken over het hoofd gezien die wel degelijk van belang zijn bij de ervaring
van armoede. Ofwel, empirisch onderzoek is voor sommige kwesties niet voldoende.
Omschrijf in eigen woorden wat sciëntisme is
Sciëntisme gaat ervan uit dat wetenschap vanzelfsprekend het enige middel is om tot zuiver
objectieve kennis te komen. Daarnaast verondersteld het sciëntisme dat wetenschappelijke
vooruitgang maatschappelijke vooruitgang tot gevolg heeft.
Hoe deelt het Angelsaksische model de wetenschap op?
In science (exacte wetenschap) en arts (humanities geestes- en cultuurwetenschappen).
Wat zijn alfa-, beta- en gammawetenschappen? Karakteriseer ze in eigen woorden
Alfa: geestes- en cultuurwetenschappen filosofie, rechten, taal- en literatuurwetenschap, enz.
Bèta: natuurwetenschappen. Gamma: gedrags- en maatschappijwetenschappen psychologie,
economie enz.
Hoezo gaat het bij wetenschappelijk onderzoek ‘meer dan om de feiten alleen’?
Omdat het ook gaat om de beleving van bepaalde waarheden. Armoede is wel objectief te meten,
maar deze meet alleen de cijfers en niet de beleving van armoede.
Waarom geeft de auteur de voorkeur aan zijn ‘onderzoeksdomeinen’ boven een alfa/bèta/gamma
indeling van wetenschapsgebieden?
Zijn onderzoeksdomeinen sluiten, in tegendeel tot de traditionele indelingen, uit dat het alleen om
feiten draait. Daarnaast wekken de traditionele indelingen de indruk dat wetenschap heel simpel in
elkaar zit. Ook zijn de onderzoeksdomeinen te combineren en sluiten ze elkaar niet uit.
Welke onderzoeksdomeinen onderscheidt de auteur ? Karakteriseer ze in eigen woorden
Domein van feiten.
Domein van beleving: beleving van de feiten.
Domein van betekenis: wat feiten voor jou betekenen.
Domein van regels: bepaalde verwachtingen/regels bij feiten (feit: er is armoede, regel: je helpt
elkaar).
Domein van begrippen: definitie van een fenomeen (bv. armoede).
Domein van belang: wat is voor welke partij het belang van het onderzoek.
Probeer in eigen woorden het onderscheid te formuleren tussen: ontologisch; epistemologisch;
methodologisch
Ontologisch: wat is de aard van het onderzoeksobject? Veranderlijk, constant, waarneembaar, enz.
Epistemologisch: hoe kunnen wetenschappers kennis verkrijgen? Op welke manier moeten zij zich
opstellen ten opzichte van het onderzoeksobject?
Methodologisch: wat betekent dit voor hun manier van werken?
Wat is methodepluralisme?
Het gebruik van verschillende benaderingswijzen (bijvoorbeeld kwalitatief en kwantitatief
onderzoek) binnen één domein.
Waarom vindt de auteur zulk pluralisme vooral in de sociale wetenschappen wenselijk?
Binnen sociale wetenschappen is er vrijwel altijd een overlap tussen feiten, begrippen en
betekenissen.
Kun je aan elk onderzoeksdomein een wetenschappelijke discipline koppelen?
Aan elk domein is wel een wetenschappelijke discipline te koppelen en aan sommigen is zelfs wel
, meer dan één wetenschappelijke discipline te koppelen. Omgekeerd zijn aan een wetenschappelijke
discipline vaak ook meerdere domeinen te koppelen.
Waarom zijn de onderzoeksdomeinen niet scherp van elkaar af te bakenen?
Omdat ze zeer nauw met elkaar samenhangen.
Waarom vindt de auteur dat wetenschapsfilosofie belangrijk is voor WO-studenten?
Hiermee kunnen zij goed reflecteren op onderzoek en de beroepspraktijk.
Welke (enge en ruime) inhoud van het begrip ‘feit’ komt hier aan de orde?
Feit in enge zin: ‘door zintuiglijke waarneming constateerbare standen van zaken of
gebeurtenissen.’ Feit in ruime zin: ‘minimaal de betekenis van menselijke uitingen kan ook als feit
geregistreerd worden.’
2. Het domein van de feiten
Waarom gebruiken gedragswetenschappen de redenen die mensen geven voor hun gedrag niet als
data? Gelooft men de ondervraagde personen niet?
Omdat empirisch onderzoek berust op zintuiglijk waarneembare feiten. Redenen die mensen
opgeven voor hun gedrag horen daar niet bij. Hij zal de gegevens wel gebruiken als
onderzoeksobject, maar niet als kennisbron.
Welk onderscheid maakt de auteur tussen feiten en ervaringen?
Feiten zijn controleerbaar, namelijk wanneer ze bevestigd worden door latere waarnemingen of
door waarnemingen door anderen. Ervaringen zijn subjectief, ze worden niet gedeeld met anderen
(anderen hebben niet dezelfde waarneming) en op een later moment ook niet door jezelf (als de
stoel in een bepaald licht bijvoorbeeld blauw lijkt te zijn, maar later zie je dat die rood is).
Waarom kunnen waarnemingen volgens de auteur ‘niet door de feiten weerlegd worden’? Kunnen
beweringen dat volgens de auteur wel?
Waarnemingen zijn subjectieve ervaringen, het is maar net hoe jij het ervaart en iemand kan niet
zeggen dat jouw waarneming ‘ niet klopt’. Als je echter een bewering doet dan stel je iets voor als
een feit. Je claimt de waarheid te kennen, dit kan wel weerlegd worden met een feit.
Beweert de auteur hier bovenaan dat of een bewering waar is afhangt van de instemming van de
betrokkenen?
Ja, maar hij zegt er wel bij dat dit je juist daarom altijd kan betwijfelen of iets een feit is. Wie zegt
dat alle betrokkenen het juist hebben?
Waarom vindt de auteur het te beperkt als de wetenschap zich alleen met het ‘zintuiglijk
waarneembare’ bezighoudt?
De betekenis van het zintuiglijk waarneembare gaat zo verloren en die is van groot belang bij de
wetenschap.
Kun je volgens de auteur waarnemen of het een feit is dat iemand een gelukkig huwelijk heeft?
Dit is heel lastig om te bepalen, omdat je nooit precies kan weten wat iemand bedoelt en hoe de
persoon het ervaart. Je kan ook nooit zeker weten of het waar is wat de persoon zegt.
Wat is de ‘inductieve methode’? (zie p. 34-36)
Als A dan B, A dus B.
Wat maakt de auteur allereerst duidelijk aan de hand van de botanicus? Wat wil het zeggen dat
waarneming ‘theoriegeladen’ is? Waarom is volgens de auteur de waarneming niet het beginpunt
van ons zoeken naar kennis?
Het feit dat alle waarneming theoriegeladen is. Bij de zoektocht naar kennis worden sommige zaken
overgeslagen, omdat ze als vanzelfsprekende feiten gezien worden, er wordt systematisch naar
kennis gezocht. Feiten zijn dus alleen feiten vanuit een bepaald theoretisch opzicht. De waarneming
is niet het beginpunt van het onderzoek, er is namelijk een aanleiding en daarom wordt er
onderzoek gedaan.
Wat heeft poppers metafoor van een ‘zoeklicht’ hiermee te maken?
We gebruiken een soort zoeklicht, dus een kleine specifieke lichtbundel, bij onze zoektocht naar
kennis. We kiezen zelf uit waar we nader op in gaan.
