Burgerlijk procesrecht
Week 1 – inleiding civiele geschillenbeslechting
Wat is het burgerlijk procesrecht?
- Spelregels van het burgerlijk geding
o Regels voor de gedingvoering voor de burgerlijke rechter
o Regels voor de tenuitvoerlegging van uitspraken
- Formeel en materieel privaatrecht:
o BPR: formeel privaatrecht (Rv en RO)
o Burgerlijk recht: materieel privaatrecht (BW)
Doel
- De vaststelling en realisering van materiële rechten van burgers jegens elkaar
o Vaststelling van rechten:
▪ Fase voorafgaand aan procedure
▪ Procedure
o Realisering van rechten:
▪ Executie en tenuitvoerlegging
- Eigenrichting tegengaan
- Contentieuze jurisdictie of eigenlijke rechtspraak:
o Berechting van geschillen
- Voluntaire (gracieuze) jurisdictie of oneigenlijke rechtspraak:
o Rechtsverhouding vaststellen of wijzigen
o Voorziening wordt exclusief door rechter gegeven
Soorten civiele procedures
- Overheidsrechter
o Dagvaardingsprocedure
o Verzoekschriftprocedure
o Deelgeschilprocedure
- Particuliere rechter (alternatieve vorm van rechtspraak):
o Arbitrage > vonnis, arbiters
o Bindend advies > geen vonnis, adviseurs
▪ Bijv. door geschillencommissies, rijdende rechter
Taken overheidsrechter
- Uitspraak doen:
o Geschil beslechten (contentieuze jurisdictie)
o Voorziening geven (voluntaire jurisdictie)
- Ook:
o Schikken
o Verwijzen naar mediation
- Conflictoplossing: naast aandacht voor juridische aspecten ook steeds meer voor
onderliggende belangen
Dagvaardingsprocedure
- Dagvaardingsprocedure
o Vordering
o In beginsel contentieuze zaken
o Doorgaans rechtsbetrekkingen die ter vrije bepaling van partijen staan
, ▪ Denk aan vermogensrechtelijke kwesties
o Terminologie:
▪ Dagvaarding
▪ Eiser
▪ Gedaagde
▪ Vonnis (in eerste aanleg) of arrest (in hoger beroep en cassatie)
Verzoekschriftprocedure
- Verzoekschriftprocedure:
o Verzoek
o Zowel voluntaire als contentieuze zaken
▪ Bijv. personen- en familiezaken
o Ook rechtsbetrekkingen die niet ter vrije bepaling van partijen staan
▪ Openbare orde, staat van personen, door wetgever uitgesloten
▪ Denk aan familierechtelijke kwesties
o Terminologie:
▪ Verzoekschrift
▪ Verzoeker
▪ Belanghebbende/verweerder
▪ Beschikking
De rechtsvordering
- De in rechte ingestelde eis
- Het is het processuele middel dat in het procesrecht is vereist om een beslissing te verkrijgen
- Uitgangspunt: een partij meent een materiële aanspraak te hebben, een in het materiële
recht geworteld subjectief recht
- Aan dit recht is in beginsel het recht verbonden om het af te dwingen door een
rechtsvordering in te stellen: het vorderingsrecht
- Natuurlijke verbintenissen: bevatten geen vorderingsrecht
Procesrecht
- Materieel procesrecht > dagvaarden, verweer voeren, rechtsmiddelen instellen, executeren
- Formeel procesrecht > de daarbij in acht te nemen vorm- en termijnvoorschriften
- Doorwerking redelijkheid & billijkheid
- Misbruik van procesrecht > een eiser of gedaagde kan de mogelijkheid tot het verrichten
van een bepaalde processuele handeling worden ontzegd wanneer die handeling als
misbruik van bevoegdheid wordt beschouwd
o Denk bijv. aan een partij die hoger beroep instelt, enkel met de bedoeling de
wederpartij hinder toe te brengen
Nederlandse regelingen van BPR
- Rv
- RO
- In materiële wetten
o BW
o Faillissementswet
o Etc.
- Rechtersregelingen
o Als zij rechten en verplichtingen voor procespartijen bevatten en afkomstig zijn van
een gerecht of van een orgaan v.d. rechterlijke macht zijn zij recht in de zin van art.
79 RO en kan in cassatie over schending ervan worden geklaagd
,Beginselen van procesrecht
- Normen voor een behoorlijke procedure
- Functie:
o Bij nieuwe wetgeving zijn zij van belang voor de inrichting daarvan,
o Voor de nieuwe rechtspraak dienen zij als richtsnoer
- 2 categorieën beginselen:
o Fundamentele eisen > deze normen zijn van zulk wezenlijk belang dat afwijking niet
of alleen in hele uitzonderlijke gevallen is toegestaan
o Functionele eisen > deze normen zijn nodig voor een behoorlijk ingericht en goed
functionerend procesrecht
Art. 6 EVRM in de civiele procedure
- Fundamentele vereisten > minimumeisen:
o Recht op hoor en wederhoor, art. 19 Rv > meest fundamenteel
o Onafhankelijkheid en onpartijdigheid v.d. rechter, art. 117-118 Gw
o Openbaarheid v.d. behandeling, 121 Gw en 27-28 Rv > uitzondering = familiezaken
o Motiveringsbeginsel, art. 121 Gw en 30, 230, 287 lid 1 Rv
o Toegang tot de rechter > daadwerkelijk effectief openstaan, noodzakelijk voor alle
beginselen
o De redelijke termijn, art. 20 Rv
- Functionele vereisten:
o Volledigheids- en waarheidsplicht, art. 21 Rv
o Zeggenschap in de civiele procedure
o Verplichte procesvertegenwoordiging, art. 79 lid 2 Rv
o Goede procesorde
Arbitrage
- ‘Geschillenbeslechting middels particulieren die hun bevoegdheid aan een overeenkomst
ontlenen’
- Geregeld in art. 1020-1077 Rv en Arbitrage wet 2015
- Moment van sluiten overeenkomst
o Arbitraal compromis, art. 1024 Rv
o Arbitraal beding, art. 1025
Rv Voor- en nadelen arbitrage
Voordelen Nadelen
Geschilbeslechters kunnen deskundig zijn Arbitrage is vaak duurder
Sneller Kent niet dezelfde waarborgen voor rechterlijke
onafhankelijkheid en onpartijdigheid
Geen verplichte procesvertegenwoordiging
Eis van openbaarheid geldt niet (6 EVRM)
Flexibiliteit – zelf eigen arbiters kiezen en de
eigen proces samenstelling > 1036 Rv;
procedure vindt plaats zoals partijen dat
overeengekomen zijn
Arbitrage
- De toelaatbaarheid van arbitrage (1020 Rv)
o Arbitrage moet op instemming berusten, lid 1
o Enkel indien rechten ter vrije beschikking partijen staan, lid 3
, ▪ Uitspraak van een echtscheiding – niet ter vrije bepaling > naar de rechter
En de gewone rechter dan?
- Gewone rechter acht zich onbevoegd (1022 Rv)
o Rest rechter:
▪ Voorziening kort geding (1022a Rv)
▪ Maar niet als sprake is van een arbitraal kort geding (1022c Rv)
- Let op! Geen kwaliteitseisen aan arbiters (1023 Rv)
o Aangesteld in akte van compromis (1027 Rv)
o Altijd een oneven aantal (1026 Rv)
o Schriftelijke aanvaarding (1029 Rv)
Arbitrage
- Eindigt met een vonnis
- Levert geen executoriale titel op
Maar wat als het arbitraal vonnis een veroordeling bevat?
> Verlof tot tenuitvoerlegging bij de voorzieningenrechter verzoeken
Het exequatur art. 1062 Rv > vonnis wordt een executoriaal vonnis
- Gronden van weigering tenuitvoerlegging art. 1063 lid 1 Rv, slechts als:
o In strijd met de openbare orde; of
o Ten onrechte een dwangsom is gegeven
- Rechtsmiddelen: hoger beroep enkel bij overeenkomst (1061b Rv), vernietiging (1065 Rv),
herroeping (1068 Rv)
- Geen schorsende werking, tenzij je er om verzoekt (1066 Rv)
Bindend advies (7:900 lid 2)
- Op basis van vrijwillige onderwerping
- Twee vormen:
o Zuiver bindend advies: partijen spreken van tevoren af dat een derde over de zaak
beslecht
o Onzuiver bindend advies: de oplossing van een reeds gerezen geschil
- Bindend advies is vaststellingsovereenkomst!
o In de vorm van een contract
o = verder niet wettelijk geregeld
o Niet nakoming bindend advies > wanprestatie, schade is afdwingbaar bij gewone
rechter
Verschil tussen arbitrage en bindend advies
Arbitrage Bindend advies
Arbitrage is wettelijk geregeld (1020-1077 Rv) Bindend advies kent geen wettelijke regeling
Voor het bewijs bij arbitrage gelden bijzondere Er gelden geen bijzondere voorschriften voor
voorschriften (1021 Rv) bewijs
Arbiters oordelen in oneven aantallen Bindend adviseurs mogen in zowel oneven als
even aantal oordelen
Arbitrage kan d.m.v. een exequatur verklaring Bindend advies kan niet d.m.v. een exequatur
tot een executoriale titel leiden, hetgeen bij executoriale titel verkrijgen
bindend advies niet mogelijk is
Voor arbitrage gelden speciale rechtsmiddelen Er bestaan geen speciale rechtsmiddelen
Een arbitraal vonnis kan in feite alleen op de Bindend advies kan ook aan rechterlijke
wijze van totstandkoming worden beoordeeld redelijkheidstoetsing t.a.v. zijn inhoud worden
(1065 Rv) onderworpen
Week 1 – inleiding civiele geschillenbeslechting
Wat is het burgerlijk procesrecht?
- Spelregels van het burgerlijk geding
o Regels voor de gedingvoering voor de burgerlijke rechter
o Regels voor de tenuitvoerlegging van uitspraken
- Formeel en materieel privaatrecht:
o BPR: formeel privaatrecht (Rv en RO)
o Burgerlijk recht: materieel privaatrecht (BW)
Doel
- De vaststelling en realisering van materiële rechten van burgers jegens elkaar
o Vaststelling van rechten:
▪ Fase voorafgaand aan procedure
▪ Procedure
o Realisering van rechten:
▪ Executie en tenuitvoerlegging
- Eigenrichting tegengaan
- Contentieuze jurisdictie of eigenlijke rechtspraak:
o Berechting van geschillen
- Voluntaire (gracieuze) jurisdictie of oneigenlijke rechtspraak:
o Rechtsverhouding vaststellen of wijzigen
o Voorziening wordt exclusief door rechter gegeven
Soorten civiele procedures
- Overheidsrechter
o Dagvaardingsprocedure
o Verzoekschriftprocedure
o Deelgeschilprocedure
- Particuliere rechter (alternatieve vorm van rechtspraak):
o Arbitrage > vonnis, arbiters
o Bindend advies > geen vonnis, adviseurs
▪ Bijv. door geschillencommissies, rijdende rechter
Taken overheidsrechter
- Uitspraak doen:
o Geschil beslechten (contentieuze jurisdictie)
o Voorziening geven (voluntaire jurisdictie)
- Ook:
o Schikken
o Verwijzen naar mediation
- Conflictoplossing: naast aandacht voor juridische aspecten ook steeds meer voor
onderliggende belangen
Dagvaardingsprocedure
- Dagvaardingsprocedure
o Vordering
o In beginsel contentieuze zaken
o Doorgaans rechtsbetrekkingen die ter vrije bepaling van partijen staan
, ▪ Denk aan vermogensrechtelijke kwesties
o Terminologie:
▪ Dagvaarding
▪ Eiser
▪ Gedaagde
▪ Vonnis (in eerste aanleg) of arrest (in hoger beroep en cassatie)
Verzoekschriftprocedure
- Verzoekschriftprocedure:
o Verzoek
o Zowel voluntaire als contentieuze zaken
▪ Bijv. personen- en familiezaken
o Ook rechtsbetrekkingen die niet ter vrije bepaling van partijen staan
▪ Openbare orde, staat van personen, door wetgever uitgesloten
▪ Denk aan familierechtelijke kwesties
o Terminologie:
▪ Verzoekschrift
▪ Verzoeker
▪ Belanghebbende/verweerder
▪ Beschikking
De rechtsvordering
- De in rechte ingestelde eis
- Het is het processuele middel dat in het procesrecht is vereist om een beslissing te verkrijgen
- Uitgangspunt: een partij meent een materiële aanspraak te hebben, een in het materiële
recht geworteld subjectief recht
- Aan dit recht is in beginsel het recht verbonden om het af te dwingen door een
rechtsvordering in te stellen: het vorderingsrecht
- Natuurlijke verbintenissen: bevatten geen vorderingsrecht
Procesrecht
- Materieel procesrecht > dagvaarden, verweer voeren, rechtsmiddelen instellen, executeren
- Formeel procesrecht > de daarbij in acht te nemen vorm- en termijnvoorschriften
- Doorwerking redelijkheid & billijkheid
- Misbruik van procesrecht > een eiser of gedaagde kan de mogelijkheid tot het verrichten
van een bepaalde processuele handeling worden ontzegd wanneer die handeling als
misbruik van bevoegdheid wordt beschouwd
o Denk bijv. aan een partij die hoger beroep instelt, enkel met de bedoeling de
wederpartij hinder toe te brengen
Nederlandse regelingen van BPR
- Rv
- RO
- In materiële wetten
o BW
o Faillissementswet
o Etc.
- Rechtersregelingen
o Als zij rechten en verplichtingen voor procespartijen bevatten en afkomstig zijn van
een gerecht of van een orgaan v.d. rechterlijke macht zijn zij recht in de zin van art.
79 RO en kan in cassatie over schending ervan worden geklaagd
,Beginselen van procesrecht
- Normen voor een behoorlijke procedure
- Functie:
o Bij nieuwe wetgeving zijn zij van belang voor de inrichting daarvan,
o Voor de nieuwe rechtspraak dienen zij als richtsnoer
- 2 categorieën beginselen:
o Fundamentele eisen > deze normen zijn van zulk wezenlijk belang dat afwijking niet
of alleen in hele uitzonderlijke gevallen is toegestaan
o Functionele eisen > deze normen zijn nodig voor een behoorlijk ingericht en goed
functionerend procesrecht
Art. 6 EVRM in de civiele procedure
- Fundamentele vereisten > minimumeisen:
o Recht op hoor en wederhoor, art. 19 Rv > meest fundamenteel
o Onafhankelijkheid en onpartijdigheid v.d. rechter, art. 117-118 Gw
o Openbaarheid v.d. behandeling, 121 Gw en 27-28 Rv > uitzondering = familiezaken
o Motiveringsbeginsel, art. 121 Gw en 30, 230, 287 lid 1 Rv
o Toegang tot de rechter > daadwerkelijk effectief openstaan, noodzakelijk voor alle
beginselen
o De redelijke termijn, art. 20 Rv
- Functionele vereisten:
o Volledigheids- en waarheidsplicht, art. 21 Rv
o Zeggenschap in de civiele procedure
o Verplichte procesvertegenwoordiging, art. 79 lid 2 Rv
o Goede procesorde
Arbitrage
- ‘Geschillenbeslechting middels particulieren die hun bevoegdheid aan een overeenkomst
ontlenen’
- Geregeld in art. 1020-1077 Rv en Arbitrage wet 2015
- Moment van sluiten overeenkomst
o Arbitraal compromis, art. 1024 Rv
o Arbitraal beding, art. 1025
Rv Voor- en nadelen arbitrage
Voordelen Nadelen
Geschilbeslechters kunnen deskundig zijn Arbitrage is vaak duurder
Sneller Kent niet dezelfde waarborgen voor rechterlijke
onafhankelijkheid en onpartijdigheid
Geen verplichte procesvertegenwoordiging
Eis van openbaarheid geldt niet (6 EVRM)
Flexibiliteit – zelf eigen arbiters kiezen en de
eigen proces samenstelling > 1036 Rv;
procedure vindt plaats zoals partijen dat
overeengekomen zijn
Arbitrage
- De toelaatbaarheid van arbitrage (1020 Rv)
o Arbitrage moet op instemming berusten, lid 1
o Enkel indien rechten ter vrije beschikking partijen staan, lid 3
, ▪ Uitspraak van een echtscheiding – niet ter vrije bepaling > naar de rechter
En de gewone rechter dan?
- Gewone rechter acht zich onbevoegd (1022 Rv)
o Rest rechter:
▪ Voorziening kort geding (1022a Rv)
▪ Maar niet als sprake is van een arbitraal kort geding (1022c Rv)
- Let op! Geen kwaliteitseisen aan arbiters (1023 Rv)
o Aangesteld in akte van compromis (1027 Rv)
o Altijd een oneven aantal (1026 Rv)
o Schriftelijke aanvaarding (1029 Rv)
Arbitrage
- Eindigt met een vonnis
- Levert geen executoriale titel op
Maar wat als het arbitraal vonnis een veroordeling bevat?
> Verlof tot tenuitvoerlegging bij de voorzieningenrechter verzoeken
Het exequatur art. 1062 Rv > vonnis wordt een executoriaal vonnis
- Gronden van weigering tenuitvoerlegging art. 1063 lid 1 Rv, slechts als:
o In strijd met de openbare orde; of
o Ten onrechte een dwangsom is gegeven
- Rechtsmiddelen: hoger beroep enkel bij overeenkomst (1061b Rv), vernietiging (1065 Rv),
herroeping (1068 Rv)
- Geen schorsende werking, tenzij je er om verzoekt (1066 Rv)
Bindend advies (7:900 lid 2)
- Op basis van vrijwillige onderwerping
- Twee vormen:
o Zuiver bindend advies: partijen spreken van tevoren af dat een derde over de zaak
beslecht
o Onzuiver bindend advies: de oplossing van een reeds gerezen geschil
- Bindend advies is vaststellingsovereenkomst!
o In de vorm van een contract
o = verder niet wettelijk geregeld
o Niet nakoming bindend advies > wanprestatie, schade is afdwingbaar bij gewone
rechter
Verschil tussen arbitrage en bindend advies
Arbitrage Bindend advies
Arbitrage is wettelijk geregeld (1020-1077 Rv) Bindend advies kent geen wettelijke regeling
Voor het bewijs bij arbitrage gelden bijzondere Er gelden geen bijzondere voorschriften voor
voorschriften (1021 Rv) bewijs
Arbiters oordelen in oneven aantallen Bindend adviseurs mogen in zowel oneven als
even aantal oordelen
Arbitrage kan d.m.v. een exequatur verklaring Bindend advies kan niet d.m.v. een exequatur
tot een executoriale titel leiden, hetgeen bij executoriale titel verkrijgen
bindend advies niet mogelijk is
Voor arbitrage gelden speciale rechtsmiddelen Er bestaan geen speciale rechtsmiddelen
Een arbitraal vonnis kan in feite alleen op de Bindend advies kan ook aan rechterlijke
wijze van totstandkoming worden beoordeeld redelijkheidstoetsing t.a.v. zijn inhoud worden
(1065 Rv) onderworpen
