Persoonlijkheidsleer
samenvatting
Zes psychologische stromingen en één cliënt - Alie Weerman
Inhoud
Hoofdstuk 3: Psychodynamische benadering.........................................................................................4
3.1 Inleiding........................................................................................................................................4
3.2. De theorie van Freud...................................................................................................................4
3.2.1. Driftmodel: ‘es’, ‘ego’ en ‘superego’.........................................................................................5
3.2.2. Ontwikkelingsfasen van es, ego en superego...........................................................................5
3.2.3. Afweermechanismen (Anna Freud)..........................................................................................6
3.2.4. Therapieën vanuit driftmodel...................................................................................................7
3.2.5. Overdracht en tegenoverdracht...............................................................................................8
3.2.7. Uitgangspunten........................................................................................................................9
3.3. Het objectrelatiemodel................................................................................................................9
3.4. De zelfpsychologie: Heinz Kohut en Daniël Stern......................................................................11
H4 Cognitief-gedragstherapeutische benaderingen.............................................................................11
4.1. Inleiding.....................................................................................................................................11
4.2. Gedragstherapie........................................................................................................................12
4.2.1. Klassieke conditionering.........................................................................................................13
4.2.2. Operante conditionering (Skinner).........................................................................................15
4.2.3. Verschillende operante technieken........................................................................................16
4.3. Model-leren...............................................................................................................................17
4.6. Cognitieve psychologie..............................................................................................................17
4.6.1. De mens als computer............................................................................................................17
4.6.2. Albert Ellis en Aaron Beck.......................................................................................................18
4.6.3. ABC-model en G-schema........................................................................................................19
4.6.5. Aaron Beck: cognitieve therapie.............................................................................................19
Hoofdstuk 5 Experiëntiele en cliëntgerichte benaderingen..................................................................21
5.1. Inleiding.....................................................................................................................................21
5.2. Zelfontplooiing...........................................................................................................................21
5.3. Onvoorwaardelijke acceptatie...................................................................................................21
5.4. Incongruentie: vervreemd van anderen en van onszelf.............................................................22
5.5. Positieve mogelijkheden............................................................................................................22
5.6. Uitgangspunten van cliëntgerichte benadering.........................................................................22
, 5.7. Onvoorwaardelijke acceptatie, echtheid en empathie..............................................................23
5.8. Niet adviseren, maar begrijpen en verhelderen........................................................................23
5.9. Behoeftepiramide Abraham Maslow.........................................................................................24
5.10. Directievere technieken, ervaringsleren en existentiële dilemma’s........................................24
5.10.1. Gestalttherapie.....................................................................................................................24
5.10.2. Experiëntiële benaderingen..................................................................................................24
5.10.3. Existentiële benaderingen....................................................................................................25
5.10.4. Fenomenologische benaderingen.........................................................................................26
5.10.5. Taakgerichte cognitieve aanvullingen...................................................................................26
Hoofdstuk 7: Systeemgerichte benaderingen.......................................................................................26
7.1. Inleiding.....................................................................................................................................26
7.2. Verschillende inspiratiebronnen van systeembenaderingen.....................................................26
7.3. Algemene systeemleer..............................................................................................................27
7.3.1. Geheel is meer dan som der delen.........................................................................................27
7.3.2. Regels.....................................................................................................................................28
7.3.3. Circulaire causaliteit...............................................................................................................28
7.3.4. Streven naar homeostase.......................................................................................................28
7.3.5. Circulaire feedbackprocessen.................................................................................................28
7.3.6. Equifinaliteit...........................................................................................................................28
7.4. Uitgangspunten van systeembenaderingen..............................................................................28
7.5. Verschillende systeemtherapeutische benaderingen................................................................29
7.6. De communicatietheoretische benadering................................................................................29
7.6.1. Onmogelijk niet te communiceren.........................................................................................29
7.6.2. Inhouds- en betrekkingsniveau van communicatie................................................................30
7.6.3. Interpunctie............................................................................................................................30
7.6.4. Inconsistente communicatie...................................................................................................30
7.6.5. Interactiepatronen..................................................................................................................30
7.6.6. Psychische problemen als vorm van communicatie...............................................................30
7.7. Structurele benadering..............................................................................................................31
7.7.1. Gezinsregels en subsystemen.................................................................................................31
7.7.2. Coalities, posities en parentificatie.........................................................................................31
7.7.3. Levenscyclus van het gezin.....................................................................................................31
7.8. Intergenerationele of contextuele benadering..........................................................................32
7.8.1. Vier dimensies........................................................................................................................32
7.8.2. Balans tussen geven en nemen...............................................................................................32
7.8.3. Gerechtigde aanspraken: de winst van het zorgen.................................................................32
,7.8.4. Verschillende soorten relaties en loyaliteiten.........................................................................32
7.8.5. Roulerende rekeningen en een destructief recht...................................................................33
, Hoofdstuk 3: Psychodynamische benadering
3.1 Inleiding
Psychodynamische benadering (PDB) → oudste psychotherapeutische benadering van Sigmund
Freud
- Psychoanalyse → patiënt ligt op de divan en verteld alles wat in hem opkomt
Freud ontdekte dat patiënten zaken blokkeerden bij zichzelf, dat sommige zaken onbewust worden
gehouden waardoor de patiënt problemen ervaart.
- Ondersteuning om onbewuste toe te laten aan bewuste
- Onbewuste verliest kracht en patiënt ervaart meer controle
Overeenkomsten verschillende vormen psychodynamische therapie
- Idee dat patiënten niet weten waarom ze iets doen
- Onbewuste gevoelens/wensen spelen een rol
- Moeilijke/angstwekkende gevoelens weggestopt of juist overspoeld, zonder te begrijpen
waar het vandaan komt.
Psychodynamische therapieën → onbewuste en moeilijk te hanteren wensen, motieven, gevoelens
en gedachten bewust maken en proberen de patiënt te leren ze te hanteren.
PDB → problemen komen vaak uit de vroege kindertijd
Ontwikkelingspsychologische perspectief → problemen worden gezien als stagnatie (stilstaand) in
de ontwikkeling. Voorbeeld: verlatingsangst, depressies zouden terug te voeren zijn op vroegere
gebeurtenissen die niet goed verwerkt zijn.
Overdracht → herhalen van vroegere gedragspatronen en problemen bij personen die daar niets
mee te maken hebben.
- Iets van vroeger overdragen naar huidige situatie
- Onbewust
Innerlijk werkmodel → leidt ertoe dat je onbewust op mensen en situaties reageert op een manier
die niet passend is.
- Vicieuze cirkel
Voorbeeld: als kind verlaten gevoeld, dus als volwassene zijn we wantrouwend en claimend naar de
partner, waardoor deze je dan verlaat.
Unfinished business syndroom → emotionele zaken die in het verleden niet ‘afgemaakt’ zijn, en zich
nu uiten in ‘onbegrepen klachten’.
Affectregulering of mentaliseren → patiënt leert om onbekende gevoelens toe te laten, te
benoemen, te begrijpen en te hanteren.
PD therapie → zicht op je gevoelens en mee om kunnen gaan en leren het verschil tussen jezelf en
anderen te zien.
3.2. De theorie van Freud
Sigmund freud → bekendste therapeut, geboren in 1856, studeerde medicijnen in Wenen
samenvatting
Zes psychologische stromingen en één cliënt - Alie Weerman
Inhoud
Hoofdstuk 3: Psychodynamische benadering.........................................................................................4
3.1 Inleiding........................................................................................................................................4
3.2. De theorie van Freud...................................................................................................................4
3.2.1. Driftmodel: ‘es’, ‘ego’ en ‘superego’.........................................................................................5
3.2.2. Ontwikkelingsfasen van es, ego en superego...........................................................................5
3.2.3. Afweermechanismen (Anna Freud)..........................................................................................6
3.2.4. Therapieën vanuit driftmodel...................................................................................................7
3.2.5. Overdracht en tegenoverdracht...............................................................................................8
3.2.7. Uitgangspunten........................................................................................................................9
3.3. Het objectrelatiemodel................................................................................................................9
3.4. De zelfpsychologie: Heinz Kohut en Daniël Stern......................................................................11
H4 Cognitief-gedragstherapeutische benaderingen.............................................................................11
4.1. Inleiding.....................................................................................................................................11
4.2. Gedragstherapie........................................................................................................................12
4.2.1. Klassieke conditionering.........................................................................................................13
4.2.2. Operante conditionering (Skinner).........................................................................................15
4.2.3. Verschillende operante technieken........................................................................................16
4.3. Model-leren...............................................................................................................................17
4.6. Cognitieve psychologie..............................................................................................................17
4.6.1. De mens als computer............................................................................................................17
4.6.2. Albert Ellis en Aaron Beck.......................................................................................................18
4.6.3. ABC-model en G-schema........................................................................................................19
4.6.5. Aaron Beck: cognitieve therapie.............................................................................................19
Hoofdstuk 5 Experiëntiele en cliëntgerichte benaderingen..................................................................21
5.1. Inleiding.....................................................................................................................................21
5.2. Zelfontplooiing...........................................................................................................................21
5.3. Onvoorwaardelijke acceptatie...................................................................................................21
5.4. Incongruentie: vervreemd van anderen en van onszelf.............................................................22
5.5. Positieve mogelijkheden............................................................................................................22
5.6. Uitgangspunten van cliëntgerichte benadering.........................................................................22
, 5.7. Onvoorwaardelijke acceptatie, echtheid en empathie..............................................................23
5.8. Niet adviseren, maar begrijpen en verhelderen........................................................................23
5.9. Behoeftepiramide Abraham Maslow.........................................................................................24
5.10. Directievere technieken, ervaringsleren en existentiële dilemma’s........................................24
5.10.1. Gestalttherapie.....................................................................................................................24
5.10.2. Experiëntiële benaderingen..................................................................................................24
5.10.3. Existentiële benaderingen....................................................................................................25
5.10.4. Fenomenologische benaderingen.........................................................................................26
5.10.5. Taakgerichte cognitieve aanvullingen...................................................................................26
Hoofdstuk 7: Systeemgerichte benaderingen.......................................................................................26
7.1. Inleiding.....................................................................................................................................26
7.2. Verschillende inspiratiebronnen van systeembenaderingen.....................................................26
7.3. Algemene systeemleer..............................................................................................................27
7.3.1. Geheel is meer dan som der delen.........................................................................................27
7.3.2. Regels.....................................................................................................................................28
7.3.3. Circulaire causaliteit...............................................................................................................28
7.3.4. Streven naar homeostase.......................................................................................................28
7.3.5. Circulaire feedbackprocessen.................................................................................................28
7.3.6. Equifinaliteit...........................................................................................................................28
7.4. Uitgangspunten van systeembenaderingen..............................................................................28
7.5. Verschillende systeemtherapeutische benaderingen................................................................29
7.6. De communicatietheoretische benadering................................................................................29
7.6.1. Onmogelijk niet te communiceren.........................................................................................29
7.6.2. Inhouds- en betrekkingsniveau van communicatie................................................................30
7.6.3. Interpunctie............................................................................................................................30
7.6.4. Inconsistente communicatie...................................................................................................30
7.6.5. Interactiepatronen..................................................................................................................30
7.6.6. Psychische problemen als vorm van communicatie...............................................................30
7.7. Structurele benadering..............................................................................................................31
7.7.1. Gezinsregels en subsystemen.................................................................................................31
7.7.2. Coalities, posities en parentificatie.........................................................................................31
7.7.3. Levenscyclus van het gezin.....................................................................................................31
7.8. Intergenerationele of contextuele benadering..........................................................................32
7.8.1. Vier dimensies........................................................................................................................32
7.8.2. Balans tussen geven en nemen...............................................................................................32
7.8.3. Gerechtigde aanspraken: de winst van het zorgen.................................................................32
,7.8.4. Verschillende soorten relaties en loyaliteiten.........................................................................32
7.8.5. Roulerende rekeningen en een destructief recht...................................................................33
, Hoofdstuk 3: Psychodynamische benadering
3.1 Inleiding
Psychodynamische benadering (PDB) → oudste psychotherapeutische benadering van Sigmund
Freud
- Psychoanalyse → patiënt ligt op de divan en verteld alles wat in hem opkomt
Freud ontdekte dat patiënten zaken blokkeerden bij zichzelf, dat sommige zaken onbewust worden
gehouden waardoor de patiënt problemen ervaart.
- Ondersteuning om onbewuste toe te laten aan bewuste
- Onbewuste verliest kracht en patiënt ervaart meer controle
Overeenkomsten verschillende vormen psychodynamische therapie
- Idee dat patiënten niet weten waarom ze iets doen
- Onbewuste gevoelens/wensen spelen een rol
- Moeilijke/angstwekkende gevoelens weggestopt of juist overspoeld, zonder te begrijpen
waar het vandaan komt.
Psychodynamische therapieën → onbewuste en moeilijk te hanteren wensen, motieven, gevoelens
en gedachten bewust maken en proberen de patiënt te leren ze te hanteren.
PDB → problemen komen vaak uit de vroege kindertijd
Ontwikkelingspsychologische perspectief → problemen worden gezien als stagnatie (stilstaand) in
de ontwikkeling. Voorbeeld: verlatingsangst, depressies zouden terug te voeren zijn op vroegere
gebeurtenissen die niet goed verwerkt zijn.
Overdracht → herhalen van vroegere gedragspatronen en problemen bij personen die daar niets
mee te maken hebben.
- Iets van vroeger overdragen naar huidige situatie
- Onbewust
Innerlijk werkmodel → leidt ertoe dat je onbewust op mensen en situaties reageert op een manier
die niet passend is.
- Vicieuze cirkel
Voorbeeld: als kind verlaten gevoeld, dus als volwassene zijn we wantrouwend en claimend naar de
partner, waardoor deze je dan verlaat.
Unfinished business syndroom → emotionele zaken die in het verleden niet ‘afgemaakt’ zijn, en zich
nu uiten in ‘onbegrepen klachten’.
Affectregulering of mentaliseren → patiënt leert om onbekende gevoelens toe te laten, te
benoemen, te begrijpen en te hanteren.
PD therapie → zicht op je gevoelens en mee om kunnen gaan en leren het verschil tussen jezelf en
anderen te zien.
3.2. De theorie van Freud
Sigmund freud → bekendste therapeut, geboren in 1856, studeerde medicijnen in Wenen
