lOMoARcPSD|12798044
Vertering Biologie Havo
Basisstof 1: Voedingsstoffen
Alles wat je eet of drinkt zijn voedingsmiddelen. Deze bestaan uit voedingsstoffen. Hiervan zijn er
6 groepen:
-Eiwitten>deze zijn belangrijke bouwstoffen. (tussencelstof). Er komen 20 aminozuren voor, je
lichaam kan er daarvan maar 12 zelf maken. Welke je lichaam niet kan maken moet je zelf
toevoegen met essentiële aminozuren (via eten). Daarnaast zijn het ook belangrijke brandstoffen. Ze
worden dan omgezet naar glucose.
-Koolhydraten (sachariden)dit zijn belangrijke brandstoffen. Daarnaast kunnen ze ook dienen als
bouwstoffen. Voedingsvezels zijn koolhydraten die niet worden verteerd door enzymen van de
mens. Deze bevorderen de werking van de darm en de stoelgang. En een verzadigd gevoel
(hierdoor eet je niet te veel).
-Vetten (lipiden)>bestaan uit 1 glycerol en 3 vetzuurmoleculen. Deze
kunnen verzadigd en onverzadigd zijn. Het verschil is dat bij verzadigd
alle bindingsplaatsen van de C-atomen bezet zijn door waterstofatomen
en bij onverzadigd is dit niet het geval. Ook moet je zelf (onverzadigde)
vetzuren toevoegen en deze noem je essentiële vetzuren. Vetten dienen
vooral als brandstoffen, maar ook als bouwstoffen. Cholesterol is een vet
dat je een klein beetje zelf moet toevoegen, maar dat vooral in de lever
geproduceerd wordt. Cholesterol wordt gebruikt bij de productie van
hormonen, gal en vitamine D.
-Water>een volwassen lichaam bestaat uit ongeveer 60% uit water.
Water is een belangrijke oplosmiddel. Het bepaalt de osmotische
waarde.1 Water is een belangrijke bouwstof voor je lichaamscellen en een Figuur 1 Soorten vet
oplosmiddel voor allerlei stoffen. Daarnaast is water ook een transport
middel en is het belangrijk voor het regelen van de temperatuur. Je
verliest veel water, dit wordt echter wel bijgevuld door onder meer
dissimilatie2 en zelf drinken.
-Mineralen (zouten)>dit zijn anorganische stoffen. Ze worden gebruikt als bouwstoffen, zo kan je
denken aan botten, maar ze hebben ook andere functies zoals het laten stollen van je bloed.
Sommige mineralen heb je in hele kleine hoeveelheden nodig en dit noem je spoorelementen
(denk aan fluor bij de tandarts). Spoorelementen zijn in je lichaam meestal bestanddelen van
enzymen en hormonen.
-Vitaminen>dit zijn organische stoffen die je nodig hebt om processen in je lichaam goed te laten
verlopen. Verzamelnamen worden aangegeven met letters en de specifieke vitaminen met getallen.
Vitamine K is de enige die het lichaam zelf kan maken en wordt gemaakt in de dikke darm, de rest
moet dus gegeten worden. Veel vitaminen zijn bestanddelen voor enzymen (ze zijn nodig voor een
goeie stofwisseling). Bij gebrek aan vitaminen ontstaan gebrekziekten, maar ook bij te veel
vitamines kan je ziek worden.3
1 Osmotische waarde= de osmotische waarde geeft aan hoeveel opgeloste stoffen aanwezig zijn in
een bepaalde vloeistof.
2 Dissimilatie= stofwisselingsproces, waarbij organische moleculen worden afgebroken en energie vrijkomt.
3 In Binas 82A is een overzicht met veel vitaminen
, lOMoARcPSD|12798044
Basisstof 2: het verteringsstelsel
Het verteringsstelsel in volgorde: de mond, slokdarm, maag, twaalfvingerige darm, dunne, dikke
en endeldarm en de anus. Het verteringsstelsel bestaat
uit heel veel verschillende onderdelen met functies.
Mondholte:
Mechanische vertering m.b.v. gebit.
Chemische vertering m.b.v. speeksel.
Slokdarm:
M.b.v. peristaltische beweging voedsel naar
maag transporteren.
De maag:
Mechanische vertering.
Chemische vertering m.b.v.
maagsap. Doden bacteriën m.b.v.
zoutzuur.
De twaalfvingerige darm:
Chemische vertering m.b.v. sappen uitalvleesklier.
Dunne darm:
Chemische vertering m.b.v. darmsap.
Opname van monosachariden, aminozuren in
bloed en glycerol en vetzuren in lymfe.
Dikke darm:
Water en mineralen uit onverteerde
Figuur 2 Benamingen verteringsstelsel
voedselresten opnemen.
Gal:
De lever produceert gal, dit wordt tijdelijk opgeslagen in de galblaas. Deze geeft gal af via de galbuis
als vethoudend voedsel de wand van de twaalfvingerige darm passeert. Gal bevat galkleurstoffen
en galzouten. De galkleurstoffen dienen als afbraakstoffen voor dode rode bloedcellen en geven de
ontlasting een bruine kleur. De galzouten verdelen grote vetdruppels naar kleine vetdruppeltjes, dit
noemt men emulgeren. Hierdoor wordt het totale oppervlakte van vetdruppels vergroot. Dit is
nodig doordat vet niet mengt met water.
Figuur 3 Peristaltische bewegingen
Vertering Biologie Havo
Basisstof 1: Voedingsstoffen
Alles wat je eet of drinkt zijn voedingsmiddelen. Deze bestaan uit voedingsstoffen. Hiervan zijn er
6 groepen:
-Eiwitten>deze zijn belangrijke bouwstoffen. (tussencelstof). Er komen 20 aminozuren voor, je
lichaam kan er daarvan maar 12 zelf maken. Welke je lichaam niet kan maken moet je zelf
toevoegen met essentiële aminozuren (via eten). Daarnaast zijn het ook belangrijke brandstoffen. Ze
worden dan omgezet naar glucose.
-Koolhydraten (sachariden)dit zijn belangrijke brandstoffen. Daarnaast kunnen ze ook dienen als
bouwstoffen. Voedingsvezels zijn koolhydraten die niet worden verteerd door enzymen van de
mens. Deze bevorderen de werking van de darm en de stoelgang. En een verzadigd gevoel
(hierdoor eet je niet te veel).
-Vetten (lipiden)>bestaan uit 1 glycerol en 3 vetzuurmoleculen. Deze
kunnen verzadigd en onverzadigd zijn. Het verschil is dat bij verzadigd
alle bindingsplaatsen van de C-atomen bezet zijn door waterstofatomen
en bij onverzadigd is dit niet het geval. Ook moet je zelf (onverzadigde)
vetzuren toevoegen en deze noem je essentiële vetzuren. Vetten dienen
vooral als brandstoffen, maar ook als bouwstoffen. Cholesterol is een vet
dat je een klein beetje zelf moet toevoegen, maar dat vooral in de lever
geproduceerd wordt. Cholesterol wordt gebruikt bij de productie van
hormonen, gal en vitamine D.
-Water>een volwassen lichaam bestaat uit ongeveer 60% uit water.
Water is een belangrijke oplosmiddel. Het bepaalt de osmotische
waarde.1 Water is een belangrijke bouwstof voor je lichaamscellen en een Figuur 1 Soorten vet
oplosmiddel voor allerlei stoffen. Daarnaast is water ook een transport
middel en is het belangrijk voor het regelen van de temperatuur. Je
verliest veel water, dit wordt echter wel bijgevuld door onder meer
dissimilatie2 en zelf drinken.
-Mineralen (zouten)>dit zijn anorganische stoffen. Ze worden gebruikt als bouwstoffen, zo kan je
denken aan botten, maar ze hebben ook andere functies zoals het laten stollen van je bloed.
Sommige mineralen heb je in hele kleine hoeveelheden nodig en dit noem je spoorelementen
(denk aan fluor bij de tandarts). Spoorelementen zijn in je lichaam meestal bestanddelen van
enzymen en hormonen.
-Vitaminen>dit zijn organische stoffen die je nodig hebt om processen in je lichaam goed te laten
verlopen. Verzamelnamen worden aangegeven met letters en de specifieke vitaminen met getallen.
Vitamine K is de enige die het lichaam zelf kan maken en wordt gemaakt in de dikke darm, de rest
moet dus gegeten worden. Veel vitaminen zijn bestanddelen voor enzymen (ze zijn nodig voor een
goeie stofwisseling). Bij gebrek aan vitaminen ontstaan gebrekziekten, maar ook bij te veel
vitamines kan je ziek worden.3
1 Osmotische waarde= de osmotische waarde geeft aan hoeveel opgeloste stoffen aanwezig zijn in
een bepaalde vloeistof.
2 Dissimilatie= stofwisselingsproces, waarbij organische moleculen worden afgebroken en energie vrijkomt.
3 In Binas 82A is een overzicht met veel vitaminen
, lOMoARcPSD|12798044
Basisstof 2: het verteringsstelsel
Het verteringsstelsel in volgorde: de mond, slokdarm, maag, twaalfvingerige darm, dunne, dikke
en endeldarm en de anus. Het verteringsstelsel bestaat
uit heel veel verschillende onderdelen met functies.
Mondholte:
Mechanische vertering m.b.v. gebit.
Chemische vertering m.b.v. speeksel.
Slokdarm:
M.b.v. peristaltische beweging voedsel naar
maag transporteren.
De maag:
Mechanische vertering.
Chemische vertering m.b.v.
maagsap. Doden bacteriën m.b.v.
zoutzuur.
De twaalfvingerige darm:
Chemische vertering m.b.v. sappen uitalvleesklier.
Dunne darm:
Chemische vertering m.b.v. darmsap.
Opname van monosachariden, aminozuren in
bloed en glycerol en vetzuren in lymfe.
Dikke darm:
Water en mineralen uit onverteerde
Figuur 2 Benamingen verteringsstelsel
voedselresten opnemen.
Gal:
De lever produceert gal, dit wordt tijdelijk opgeslagen in de galblaas. Deze geeft gal af via de galbuis
als vethoudend voedsel de wand van de twaalfvingerige darm passeert. Gal bevat galkleurstoffen
en galzouten. De galkleurstoffen dienen als afbraakstoffen voor dode rode bloedcellen en geven de
ontlasting een bruine kleur. De galzouten verdelen grote vetdruppels naar kleine vetdruppeltjes, dit
noemt men emulgeren. Hierdoor wordt het totale oppervlakte van vetdruppels vergroot. Dit is
nodig doordat vet niet mengt met water.
Figuur 3 Peristaltische bewegingen
