IN OPDRACHT VAN:
DANJA VAN DEN BOVENKAMP, CCZ TE ZEIST
STEVEN VAN SCHAAIK, MBO COLLEGE HILVERSUM
“LESDOELEN EVALUEREN DOE JE ZO…”
BEROEPSPRODUCT 3 OAR-H3BERPDT3-19
OPLEIDING LERAAR GEZONDHEIDSZORG EN WELZIJN
INSTITUUT ARCHIMEDES
BEGELEIDER PATRICIA DE HOOG
SAMANTHA VAN VEEN (1742948)
MEREL VAN ROOIJ (1751346)
24-1-2020
,SAMENVATTING
De opdrachtgevers Danja van den Bovenkamp van CCZ en Steven van Schaaik van ROC Hilversum hebben ons
gevraagd om een product te creëren waarmee lesdoelen structureel in de les worden geëvalueerd. Zowel de
vmbo- als mbo leerlingen op de genoemde scholen vinden het lastig om helder te krijgen wat zij die les hebben
geleerd en welke kennis ze in de les hebben opgedaan. Door lesdoelen te evalueren wordt verwacht dat
leraren en leerlingen zich bewust worden van het leerproces en hier inzicht in krijgen. Het product is zowel
binnen het vmbo als binnen het mbo beschikbaar. Uitgebreid onderzoek in de literatuur en praktijk vindt plaats
aan de hand van deelvragen om de hoofdvraag: “Hoe kan in het ROC in Hilversum en ZCC in Zeist vorm worden
gegeven aan het structureel evalueren van lesdoelen in de lessen zorg en welzijn zodat het leerproces voor de
leerlingen voor zowel de leerlingen als de leraren zichtbaar wordt en de leerwinst wordt verhoogd?” Om het
onderzoek breed door te kunnen trekken wordt het vmbo en het mbo onderzocht door Merel van Rooij en
Samantha van Veen.
Volgens de literatuur is de meerwaarde van lesdoelen evalueren om leerlingen inzicht te geven in hun eigen
leerproces, hun motivatie te bevorderen en meer onderwijs op maat te realiseren. De leraar krijgt een beeld
waar de leerlingen staan en hoe zij dit hebben beleefd. Aan de hand van succescriteria kan gemeten worden of
de lesdoelen zijn bereikt. Formatief evalueren is een manier van lesdoelen evalueren en bestaat uit 8
methodes. Hieronder vallen feedback geven, effectief vragen stellen, organiseren van toets dialogen,
reflectieve lessen, self- en peer assessments, werken met beoordelingsrubrieken en formatief gebruik van
summatieve toetsen.
Uit het praktijkonderzoek blijken lesdoelen weinig te worden geëvalueerd. Zowel leerlingen als leraren hebben
de behoefte om lesdoelen op meerdere manieren te evalueren. Om dit iedere les te kunnen bewerkstelligen
hebben leraren aangegeven dat zij eenduidigheid onder collega’s en een verzameling van werkvormen nodig
hebben met opties van variaties. De resultaten van het onderzoek hebben geleidt tot een digitaal product: de
website “Leren van lesdoelen evalueren”. Het product is zowel binnen het vmbo als binnen het mbo
beschikbaar.
De website “Leren van lesdoelen evalueren” bevat diverse werkvormen gericht om lesdoelen te kunnen
evalueren in de les. Er is voor een digitaal platform is gekozen zodat het product altijd binnen handbereik is.
Daarbij hoeven leraren geen ICT-expert te zijn om gebruik te kunnen maken van de website. Tevens stimuleert
de website de samenwerking tussen leraren. Iedereen kan werkvormen en/of suggesties aanleveren voor de
website door het contactformulier in te vullen via de website.
In een testfase van één week hebben twee leraren van het mbo Hilversum en twee leraren van het vmbo CCZ
gebruik gemaakt van werkvormen op de website “Leren van lesdoelen evalueren“. Leerlingen uit 4 klassen
hebben na het uitvoeren van één of twee werkvorm aansluitend een enquête ingevuld om te evalueren hoe zij
de nieuwe werkvormen om de lesdoelen te evalueren ervaren. Uit het onderzoek blijkt dat de leerlingen en
leraren de meerwaarde zien van de website. Het verhoogd de leerwinst en het inzicht in het leerproces van de
leerlingen. Om volledig met formatief evalueren te werken in de les is uitbreiding en verdieping nodig: hoe kan
formatief evalueren volledig worden geïntegreerd in de lessen en de manier van toetsen.
1
,INHOUD
- Lesdoelen evalueren is een onderdeel van formatief evalueren. Formatief evalueren bestaat uit meer
dan alleen lesdoelen evalueren.
Samenvatting .......................................................................................................................................................... 1
Hoofdstuk 1: Inleiding ............................................................................................................................................. 4
Hoofdstuk 2: Verkennend onderzoek ..................................................................................................................... 6
2.1 Inleiding met hoofd- en deelvragen ............................................................................................................. 6
2.2 Onderzoeksopzet .......................................................................................................................................... 6
2.3 Resultaten praktijkverkenning ...................................................................................................................... 8
2.4 Resultaten literatuuronderzoek .................................................................................................................. 17
2.5 Conclusies ................................................................................................................................................... 20
Hoofdstuk 3: Het ontwerp .................................................................................................................................... 22
3.1 Inleiding ...................................................................................................................................................... 22
3.2 Het ontwerp ................................................................................................................................................ 23
Hoofdstuk 4: Het beroepsproduct ........................................................................................................................ 24
4.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 24
4.2 Beschrijving van het beroepsproduct ......................................................................................................... 24
Hoofdstuk 5: Evaluatie van het product................................................................................................................ 26
5.1 Inleiding met hoofd- en deelvragen ........................................................................................................... 26
5.2 Onderzoeksopzet ........................................................................................................................................ 26
5.3 Resultaten ................................................................................................................................................... 27
5.4 Conclusies ................................................................................................................................................... 28
Bibliografie ............................................................................................................................................................ 29
Bijlagen .................................................................................................................................................................. 31
Bijlage 1; Verslag vanuit collegiaal overleg ....................................................................................................... 31
Bijlage 2A Onderzoeksinstrumenten praktijkverkenning ................................................................................. 33
2A.1 interview praktijkverkenning voor leraren........................................................................................... 33
2A.2 interview praktijkverkenning klassenvertegenwoordiger mbo-onderwijs .......................................... 34
2A.3 Enquête praktijkverkenning mbo student ........................................................................................... 35
2
, 2A.4 Enquête praktijkverkenning vmbo leerling .......................................................................................... 37
2A. 5 Enquête praktijkverkenning mbo leraar.............................................................................................. 38
2A.6 Enquête praktijkverkenning vmbo leraar ............................................................................................. 39
2A.7 Enquête praktijkverkenning mbo studentenraad ................................................................................ 41
2A.8 Observatieschema lesdoelen evalueren in de les ................................................................................ 42
Bijlage 2B Geordende gegevens praktijkverkenning ........................................................................................ 43
2B.1 Tijdsplanning voor het praktijkonderzoek ............................................................................................ 43
2B.2 Stappenplan voor het maken van een instrument ............................................................................... 44
2B.3 Enquête resultaten vmbo leerlingen .................................................................................................... 46
2B. 4 Enquête resultaten mbo leerlingen ..................................................................................................... 52
2B.5 Enquête resultaten vmbo leraren ........................................................................................................ 58
2B.6 Enquête resultaten mbo Leraren ......................................................................................................... 63
2B.7 Enquête resultaten studentenraad ...................................................................................................... 69
2B.8 Verslag interview mbo-leraar ............................................................................................................... 74
2B.9 Verslag interview klassenvertegenwoordiger ...................................................................................... 76
2B.10 Verslag interview vmbo-leraar Zorg en Welzijn ................................................................................. 78
2B.11 Verslag observatie les in zorg en welzijn vmbo Leraar j.a. ................................................................. 79
2B.12 Verslag observatie les in zorg en welzijn vmbo Leraar M.v.r. ............................................................ 81
2B.13 Verslag observatie les in zorg en welzijn mbo Leraar ........................................................................ 82
2B.14 Verslag observatie les in zorg en welzijn mbo Leraar ........................................................................ 83
Bijlage 3A Onderzoeksinstrumenten evaluatie product ....................................................................................... 85
3A.1 Enquête evaluatie product vmbo- en mbo leraar ................................................................................ 85
3A.2 Enquête evaluatie product vmbo- en mbo leerling ............................................................................. 87
Bijlage 3B Geordende gegevens evaluatie product .............................................................................................. 89
3B.1 Enquête evaluatie product vmbo- en mbo leraren .............................................................................. 89
3B.2 Enquête evaluatie product vmbo- en mbo leerling ............................................................................. 98
3B.3 Enquete evaluatie product mbo studentenraad ................................................................................ 102
3
DANJA VAN DEN BOVENKAMP, CCZ TE ZEIST
STEVEN VAN SCHAAIK, MBO COLLEGE HILVERSUM
“LESDOELEN EVALUEREN DOE JE ZO…”
BEROEPSPRODUCT 3 OAR-H3BERPDT3-19
OPLEIDING LERAAR GEZONDHEIDSZORG EN WELZIJN
INSTITUUT ARCHIMEDES
BEGELEIDER PATRICIA DE HOOG
SAMANTHA VAN VEEN (1742948)
MEREL VAN ROOIJ (1751346)
24-1-2020
,SAMENVATTING
De opdrachtgevers Danja van den Bovenkamp van CCZ en Steven van Schaaik van ROC Hilversum hebben ons
gevraagd om een product te creëren waarmee lesdoelen structureel in de les worden geëvalueerd. Zowel de
vmbo- als mbo leerlingen op de genoemde scholen vinden het lastig om helder te krijgen wat zij die les hebben
geleerd en welke kennis ze in de les hebben opgedaan. Door lesdoelen te evalueren wordt verwacht dat
leraren en leerlingen zich bewust worden van het leerproces en hier inzicht in krijgen. Het product is zowel
binnen het vmbo als binnen het mbo beschikbaar. Uitgebreid onderzoek in de literatuur en praktijk vindt plaats
aan de hand van deelvragen om de hoofdvraag: “Hoe kan in het ROC in Hilversum en ZCC in Zeist vorm worden
gegeven aan het structureel evalueren van lesdoelen in de lessen zorg en welzijn zodat het leerproces voor de
leerlingen voor zowel de leerlingen als de leraren zichtbaar wordt en de leerwinst wordt verhoogd?” Om het
onderzoek breed door te kunnen trekken wordt het vmbo en het mbo onderzocht door Merel van Rooij en
Samantha van Veen.
Volgens de literatuur is de meerwaarde van lesdoelen evalueren om leerlingen inzicht te geven in hun eigen
leerproces, hun motivatie te bevorderen en meer onderwijs op maat te realiseren. De leraar krijgt een beeld
waar de leerlingen staan en hoe zij dit hebben beleefd. Aan de hand van succescriteria kan gemeten worden of
de lesdoelen zijn bereikt. Formatief evalueren is een manier van lesdoelen evalueren en bestaat uit 8
methodes. Hieronder vallen feedback geven, effectief vragen stellen, organiseren van toets dialogen,
reflectieve lessen, self- en peer assessments, werken met beoordelingsrubrieken en formatief gebruik van
summatieve toetsen.
Uit het praktijkonderzoek blijken lesdoelen weinig te worden geëvalueerd. Zowel leerlingen als leraren hebben
de behoefte om lesdoelen op meerdere manieren te evalueren. Om dit iedere les te kunnen bewerkstelligen
hebben leraren aangegeven dat zij eenduidigheid onder collega’s en een verzameling van werkvormen nodig
hebben met opties van variaties. De resultaten van het onderzoek hebben geleidt tot een digitaal product: de
website “Leren van lesdoelen evalueren”. Het product is zowel binnen het vmbo als binnen het mbo
beschikbaar.
De website “Leren van lesdoelen evalueren” bevat diverse werkvormen gericht om lesdoelen te kunnen
evalueren in de les. Er is voor een digitaal platform is gekozen zodat het product altijd binnen handbereik is.
Daarbij hoeven leraren geen ICT-expert te zijn om gebruik te kunnen maken van de website. Tevens stimuleert
de website de samenwerking tussen leraren. Iedereen kan werkvormen en/of suggesties aanleveren voor de
website door het contactformulier in te vullen via de website.
In een testfase van één week hebben twee leraren van het mbo Hilversum en twee leraren van het vmbo CCZ
gebruik gemaakt van werkvormen op de website “Leren van lesdoelen evalueren“. Leerlingen uit 4 klassen
hebben na het uitvoeren van één of twee werkvorm aansluitend een enquête ingevuld om te evalueren hoe zij
de nieuwe werkvormen om de lesdoelen te evalueren ervaren. Uit het onderzoek blijkt dat de leerlingen en
leraren de meerwaarde zien van de website. Het verhoogd de leerwinst en het inzicht in het leerproces van de
leerlingen. Om volledig met formatief evalueren te werken in de les is uitbreiding en verdieping nodig: hoe kan
formatief evalueren volledig worden geïntegreerd in de lessen en de manier van toetsen.
1
,INHOUD
- Lesdoelen evalueren is een onderdeel van formatief evalueren. Formatief evalueren bestaat uit meer
dan alleen lesdoelen evalueren.
Samenvatting .......................................................................................................................................................... 1
Hoofdstuk 1: Inleiding ............................................................................................................................................. 4
Hoofdstuk 2: Verkennend onderzoek ..................................................................................................................... 6
2.1 Inleiding met hoofd- en deelvragen ............................................................................................................. 6
2.2 Onderzoeksopzet .......................................................................................................................................... 6
2.3 Resultaten praktijkverkenning ...................................................................................................................... 8
2.4 Resultaten literatuuronderzoek .................................................................................................................. 17
2.5 Conclusies ................................................................................................................................................... 20
Hoofdstuk 3: Het ontwerp .................................................................................................................................... 22
3.1 Inleiding ...................................................................................................................................................... 22
3.2 Het ontwerp ................................................................................................................................................ 23
Hoofdstuk 4: Het beroepsproduct ........................................................................................................................ 24
4.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 24
4.2 Beschrijving van het beroepsproduct ......................................................................................................... 24
Hoofdstuk 5: Evaluatie van het product................................................................................................................ 26
5.1 Inleiding met hoofd- en deelvragen ........................................................................................................... 26
5.2 Onderzoeksopzet ........................................................................................................................................ 26
5.3 Resultaten ................................................................................................................................................... 27
5.4 Conclusies ................................................................................................................................................... 28
Bibliografie ............................................................................................................................................................ 29
Bijlagen .................................................................................................................................................................. 31
Bijlage 1; Verslag vanuit collegiaal overleg ....................................................................................................... 31
Bijlage 2A Onderzoeksinstrumenten praktijkverkenning ................................................................................. 33
2A.1 interview praktijkverkenning voor leraren........................................................................................... 33
2A.2 interview praktijkverkenning klassenvertegenwoordiger mbo-onderwijs .......................................... 34
2A.3 Enquête praktijkverkenning mbo student ........................................................................................... 35
2
, 2A.4 Enquête praktijkverkenning vmbo leerling .......................................................................................... 37
2A. 5 Enquête praktijkverkenning mbo leraar.............................................................................................. 38
2A.6 Enquête praktijkverkenning vmbo leraar ............................................................................................. 39
2A.7 Enquête praktijkverkenning mbo studentenraad ................................................................................ 41
2A.8 Observatieschema lesdoelen evalueren in de les ................................................................................ 42
Bijlage 2B Geordende gegevens praktijkverkenning ........................................................................................ 43
2B.1 Tijdsplanning voor het praktijkonderzoek ............................................................................................ 43
2B.2 Stappenplan voor het maken van een instrument ............................................................................... 44
2B.3 Enquête resultaten vmbo leerlingen .................................................................................................... 46
2B. 4 Enquête resultaten mbo leerlingen ..................................................................................................... 52
2B.5 Enquête resultaten vmbo leraren ........................................................................................................ 58
2B.6 Enquête resultaten mbo Leraren ......................................................................................................... 63
2B.7 Enquête resultaten studentenraad ...................................................................................................... 69
2B.8 Verslag interview mbo-leraar ............................................................................................................... 74
2B.9 Verslag interview klassenvertegenwoordiger ...................................................................................... 76
2B.10 Verslag interview vmbo-leraar Zorg en Welzijn ................................................................................. 78
2B.11 Verslag observatie les in zorg en welzijn vmbo Leraar j.a. ................................................................. 79
2B.12 Verslag observatie les in zorg en welzijn vmbo Leraar M.v.r. ............................................................ 81
2B.13 Verslag observatie les in zorg en welzijn mbo Leraar ........................................................................ 82
2B.14 Verslag observatie les in zorg en welzijn mbo Leraar ........................................................................ 83
Bijlage 3A Onderzoeksinstrumenten evaluatie product ....................................................................................... 85
3A.1 Enquête evaluatie product vmbo- en mbo leraar ................................................................................ 85
3A.2 Enquête evaluatie product vmbo- en mbo leerling ............................................................................. 87
Bijlage 3B Geordende gegevens evaluatie product .............................................................................................. 89
3B.1 Enquête evaluatie product vmbo- en mbo leraren .............................................................................. 89
3B.2 Enquête evaluatie product vmbo- en mbo leerling ............................................................................. 98
3B.3 Enquete evaluatie product mbo studentenraad ................................................................................ 102
3
