5 De situatie beoordelen vanuit de veiligheid van het kind
In zaken die te maken hebben met de veiligheid van kinderen komt het oordeelgewoonlijk tot stand
op basis van een risicotaxatie en de risico-evaluatie is van oudsher primair op twee zaken gericht:
gevaar en letsel. Een evaluatie van de situatie moet ook gegevens omvatten over acceptabele
opvoeding, de competenties, sterke punten en hulpbronnen van het gezin en de bestaande en voor
de toekomst voorziene veiligheid. De Signs of Safety-benadering is erop uit om tegelijkertijd naar de
gevaren en de veiligheid te kijken en tot een evenwichtig, alomvattend oordeel te komen.
Risico-evaluatie is een integraal onderdeel van het werk van de kinderbescherming.
Wat bereik je met een traditionele risico-evaluatie?
Een betrouwbare risicotaxatie moet een automatisch onderdeel van de praktijk van de
kinderbescherming zijn. Gebaseerd op onderzoeksgegevens moet dit leiden tot een ‘diepgaand en
samenhangend oordeel’ over ‘de kwetsbaarheid van een kind en een middel om de vermoedelijke
ernst van eventuele toekomstige gevallen van mishandeling of verwaarlozing in te schatten’. In
eerste instantie draait het casework gewoonlijk om het verzamelen van gegevens over risico’s en
beschadiging.
Het lijdt geen enkele twijfel dat de medewerker informatie moet verzamelen over opgelopen of
potentiële schade en over de tekortkomingen van het gezin, maar om dit beeld recht te trekken is
het ook van belang om aan informatie te komen over veiligheid, bekwaamheden en sterke punten
van het gezin die vroeger en nu of in aanleg aanwezig zijn.
Het gaat allertijd om het feit dat de veiligheid van het kind wordt vergroot en versterkt. Een goede
risicotaxatie moet een stevige basis leggen voor verdere analyse en de hulpverleners voorzien van
uitgebreide en volledige informatie, zodat zij zich zeker voelen over de mogelijkheid om de situatie
van het kind te verbeteren.
Een taxatie moet worden uitgevoerd vanuit de gedachte aan samenwerking en verandering
Het werk kan gaan lijken op de inquisitie, of op forensisch onderzoek, en die tenders kan nog worden
versterkt wanneer de risicotaxatie voornamelijk gericht is op schade en gevaar. Hulpverleners
gedragen zich dan alsof het hun belangrijkste taak is om de informatie te verzamelen die nodig is om
alle risico’s in te schatten. Het is belangrijk om te erkennen dat alleen optimale informatie van het
gezin kan worden verkregen in het kader van een optimale relatie tussen hulpverlener en gezin. Bij
een werkwijze die partnerschap tot doel heeft, zal geprobeerd worden informatie zo te verzamelen
dat wordt voldaan aan de vereisten van een risicotaxatie en er tegelijkertijd maximale mogelijkheden
ontstaan om een samenwerkingsrelatie op te bouwen. Jeugdhulpverlening moet worden uitgevoerd
vanuit de gedachte aan samenwerking en verandering en dat dient mede te bepalen hoe de
gegevens worden verzameld.
Een taxatie is nog geen oplossing
Een risicotaxatie is van oudsher bedoeld om te komen tot een duidelijk inschatting van de aard van
het misbruik in verhouding tot de beste professionele kennis van alle misbruik, wat een oordeel
oplevert over de ernst van een bepaalde situatie en de kans op herhaling van misbruik. Verandering
en vernieuwing gaan bij het beschermen van kinderen om de aanwezigheid van iets nieuws, niet
alleen om de afwezigheid van risico’s. De hulpverlener moet niet alleen zeggen waar het gezin mee
moet stoppen (factoren die te maken hebben met gevaar en beschadiging), maar moeten bestaand
positief gedrag benadrukken en wat het wél moet doen aanleren (nieuw gedrag dat de veiligheid
garandeert). Signs of Safety leert ons dat oplossingen niet altijd zo rechtstreeks of lineair met het
probleem verband houden als hulpverleners graag denken. De oplossingen van hulpverleners en
ouders verschillen nogal eens. Systemen en protocollen voor risicotaxatie mogen de veelzijdigheid
van hulpverlener en gezin in het bedenken van oplossingen niet inperken.
, Risico’s inschatten is vakkennis, geen kennis van het gezin
Risicotaxatie is een professionele manier om inzicht te krijgen in de kwetsbaarheid van het kind
binnen het gezin. Dat zal waarschijnlijk verschillen van de wijze waarop het gezin de situatie ziet. De
stem van het gezin kan overigens snel ondergesneeuwd raken.
De taxatie is van origine voornamelijk gericht op professioneel inzicht en op kennis die aan
onderzoek is ontleend. Hulpverleners kunnen zich hierdoor superieur voelen ten opzichte van het
gezin. De kansen op samenwerking, en de kans op verandering, zullen afnemen. De risicotaxatie
moet in balans zijn doordat systematisch ook de zienswijze van het gezin naar boven wordt gehaald
en in de evaluatie geïntegreerd. Dus omdat partnerschap, samenwerking en verandering de doelen
zijn, moeten er zorgvuldig bruggen worden geslagen tussen de kennis van het gezin en die van de
hulpverlening.
Gevaar en veiligheid in balans: beoordelen met de Signs of Safety-aanpak
Bij een beoordeling met de Signs of Safety-aanpak gaat het in de kern om het inventariseren van
gegevens van hetzij op gevaar hetzij op veiligheid wijzen. Er moet altijd eerst gekeken worden of er
daadwerkelijk mishandeling of verwaarlozing heeft plaatsgevonden. Bij elke beoordeling zullen er
andere aspecten aan de situatie zijn die aan potentieel gevaar bijdragen. De factoren die ‘juist’ zijn
worden als veilig beschouwd, omdat ze in meer of mindere mate indicatief zijn voor respectievelijk
veiligheid of gevaar. Andere aspecten zijn mogelijk niet altijd zo duidelijk.
Door de feiten op een continuüm tussen gevaar en veiligheid te plaatsen wordt onmiddellijk het
onderscheid toegepast. Het is belangrijk om het continuüm gevaar-veiligheid te zien als niet meer
dan een manier om de zaak aanschouwelijk te maken. Het oordeel van de hulpverlener ondersteunt
de beoordeling. Er zal altijd een algehele beoordeling van de situatie nodig zijn. Niet alleen vanuit
één enkel perspectief. Hulpverleners zullen hun eigen zienswijze hebben op de verschillende feiten,
maar cliënten hebben eveneens een oordeel. Feiten en details kunnen verweven raken met oordelen
en het beste is om die uit elkaar te halen. Naarmate hulpverleners meer alert zijn op hun oordeel dat
zij aan hun informatie hechten, des te groter de kans dat zij hun perceptie met de hulp van de cliënt
verhelderen en zich blijven openstellen terwijl ze informatie verzamelen ter beoordeling van de
situatie.
De schalen voor veiligheid en context
Op de schalen voor veiligheid en context wordt alle informatie samengevat in een beoordelingscijfer
van 0 tot 10. De schaal voor veiligheid betreft het specifieke geval waar het om gaat, de toe te
kennen score loopt van 0 (het kind wordt beslist opnieuw mishandeld) tot 10 (de zaak wordt
afgerond vanwege voldoende veiligheid). Op schaal voor context wordt een concreet geval
beoordeeld in verhouding tot alle andere gevallen waarmee de kinderbescherming te maken heeft.
Opnieuw geldt hier een cijfer tussen de 0 en de 10. Deze keer staat 0 voor het ergste geval waar de
kinderbescherming ooit mee te maken heeft gehad. Een 10 duidt aan dat de kinderbescherming
totaal geen actie zou ondernemen.
Doelen
Kern van de Signs of Safety-benadering is dat doelen centraal staan. Bij de beoordeling en op het
Signs of Safety formulier wordt gevraagd om zowel naar de doelen van de hulpverlening als naar de
doelen van het gezin te kijken voordat zelfs maar met het gezin wordt gesproken. Op deze manier
wordt concreet gewerkt aan het idee dat wanneer de hulpverlener zich vanaf het allereerste begin
een reëel beeld vormt van waar het met dat concrete geval heen moet, de kans groter is dat de
kinderbescherming en het gezin spoedig zover zullen komen.
In zaken die te maken hebben met de veiligheid van kinderen komt het oordeelgewoonlijk tot stand
op basis van een risicotaxatie en de risico-evaluatie is van oudsher primair op twee zaken gericht:
gevaar en letsel. Een evaluatie van de situatie moet ook gegevens omvatten over acceptabele
opvoeding, de competenties, sterke punten en hulpbronnen van het gezin en de bestaande en voor
de toekomst voorziene veiligheid. De Signs of Safety-benadering is erop uit om tegelijkertijd naar de
gevaren en de veiligheid te kijken en tot een evenwichtig, alomvattend oordeel te komen.
Risico-evaluatie is een integraal onderdeel van het werk van de kinderbescherming.
Wat bereik je met een traditionele risico-evaluatie?
Een betrouwbare risicotaxatie moet een automatisch onderdeel van de praktijk van de
kinderbescherming zijn. Gebaseerd op onderzoeksgegevens moet dit leiden tot een ‘diepgaand en
samenhangend oordeel’ over ‘de kwetsbaarheid van een kind en een middel om de vermoedelijke
ernst van eventuele toekomstige gevallen van mishandeling of verwaarlozing in te schatten’. In
eerste instantie draait het casework gewoonlijk om het verzamelen van gegevens over risico’s en
beschadiging.
Het lijdt geen enkele twijfel dat de medewerker informatie moet verzamelen over opgelopen of
potentiële schade en over de tekortkomingen van het gezin, maar om dit beeld recht te trekken is
het ook van belang om aan informatie te komen over veiligheid, bekwaamheden en sterke punten
van het gezin die vroeger en nu of in aanleg aanwezig zijn.
Het gaat allertijd om het feit dat de veiligheid van het kind wordt vergroot en versterkt. Een goede
risicotaxatie moet een stevige basis leggen voor verdere analyse en de hulpverleners voorzien van
uitgebreide en volledige informatie, zodat zij zich zeker voelen over de mogelijkheid om de situatie
van het kind te verbeteren.
Een taxatie moet worden uitgevoerd vanuit de gedachte aan samenwerking en verandering
Het werk kan gaan lijken op de inquisitie, of op forensisch onderzoek, en die tenders kan nog worden
versterkt wanneer de risicotaxatie voornamelijk gericht is op schade en gevaar. Hulpverleners
gedragen zich dan alsof het hun belangrijkste taak is om de informatie te verzamelen die nodig is om
alle risico’s in te schatten. Het is belangrijk om te erkennen dat alleen optimale informatie van het
gezin kan worden verkregen in het kader van een optimale relatie tussen hulpverlener en gezin. Bij
een werkwijze die partnerschap tot doel heeft, zal geprobeerd worden informatie zo te verzamelen
dat wordt voldaan aan de vereisten van een risicotaxatie en er tegelijkertijd maximale mogelijkheden
ontstaan om een samenwerkingsrelatie op te bouwen. Jeugdhulpverlening moet worden uitgevoerd
vanuit de gedachte aan samenwerking en verandering en dat dient mede te bepalen hoe de
gegevens worden verzameld.
Een taxatie is nog geen oplossing
Een risicotaxatie is van oudsher bedoeld om te komen tot een duidelijk inschatting van de aard van
het misbruik in verhouding tot de beste professionele kennis van alle misbruik, wat een oordeel
oplevert over de ernst van een bepaalde situatie en de kans op herhaling van misbruik. Verandering
en vernieuwing gaan bij het beschermen van kinderen om de aanwezigheid van iets nieuws, niet
alleen om de afwezigheid van risico’s. De hulpverlener moet niet alleen zeggen waar het gezin mee
moet stoppen (factoren die te maken hebben met gevaar en beschadiging), maar moeten bestaand
positief gedrag benadrukken en wat het wél moet doen aanleren (nieuw gedrag dat de veiligheid
garandeert). Signs of Safety leert ons dat oplossingen niet altijd zo rechtstreeks of lineair met het
probleem verband houden als hulpverleners graag denken. De oplossingen van hulpverleners en
ouders verschillen nogal eens. Systemen en protocollen voor risicotaxatie mogen de veelzijdigheid
van hulpverlener en gezin in het bedenken van oplossingen niet inperken.
, Risico’s inschatten is vakkennis, geen kennis van het gezin
Risicotaxatie is een professionele manier om inzicht te krijgen in de kwetsbaarheid van het kind
binnen het gezin. Dat zal waarschijnlijk verschillen van de wijze waarop het gezin de situatie ziet. De
stem van het gezin kan overigens snel ondergesneeuwd raken.
De taxatie is van origine voornamelijk gericht op professioneel inzicht en op kennis die aan
onderzoek is ontleend. Hulpverleners kunnen zich hierdoor superieur voelen ten opzichte van het
gezin. De kansen op samenwerking, en de kans op verandering, zullen afnemen. De risicotaxatie
moet in balans zijn doordat systematisch ook de zienswijze van het gezin naar boven wordt gehaald
en in de evaluatie geïntegreerd. Dus omdat partnerschap, samenwerking en verandering de doelen
zijn, moeten er zorgvuldig bruggen worden geslagen tussen de kennis van het gezin en die van de
hulpverlening.
Gevaar en veiligheid in balans: beoordelen met de Signs of Safety-aanpak
Bij een beoordeling met de Signs of Safety-aanpak gaat het in de kern om het inventariseren van
gegevens van hetzij op gevaar hetzij op veiligheid wijzen. Er moet altijd eerst gekeken worden of er
daadwerkelijk mishandeling of verwaarlozing heeft plaatsgevonden. Bij elke beoordeling zullen er
andere aspecten aan de situatie zijn die aan potentieel gevaar bijdragen. De factoren die ‘juist’ zijn
worden als veilig beschouwd, omdat ze in meer of mindere mate indicatief zijn voor respectievelijk
veiligheid of gevaar. Andere aspecten zijn mogelijk niet altijd zo duidelijk.
Door de feiten op een continuüm tussen gevaar en veiligheid te plaatsen wordt onmiddellijk het
onderscheid toegepast. Het is belangrijk om het continuüm gevaar-veiligheid te zien als niet meer
dan een manier om de zaak aanschouwelijk te maken. Het oordeel van de hulpverlener ondersteunt
de beoordeling. Er zal altijd een algehele beoordeling van de situatie nodig zijn. Niet alleen vanuit
één enkel perspectief. Hulpverleners zullen hun eigen zienswijze hebben op de verschillende feiten,
maar cliënten hebben eveneens een oordeel. Feiten en details kunnen verweven raken met oordelen
en het beste is om die uit elkaar te halen. Naarmate hulpverleners meer alert zijn op hun oordeel dat
zij aan hun informatie hechten, des te groter de kans dat zij hun perceptie met de hulp van de cliënt
verhelderen en zich blijven openstellen terwijl ze informatie verzamelen ter beoordeling van de
situatie.
De schalen voor veiligheid en context
Op de schalen voor veiligheid en context wordt alle informatie samengevat in een beoordelingscijfer
van 0 tot 10. De schaal voor veiligheid betreft het specifieke geval waar het om gaat, de toe te
kennen score loopt van 0 (het kind wordt beslist opnieuw mishandeld) tot 10 (de zaak wordt
afgerond vanwege voldoende veiligheid). Op schaal voor context wordt een concreet geval
beoordeeld in verhouding tot alle andere gevallen waarmee de kinderbescherming te maken heeft.
Opnieuw geldt hier een cijfer tussen de 0 en de 10. Deze keer staat 0 voor het ergste geval waar de
kinderbescherming ooit mee te maken heeft gehad. Een 10 duidt aan dat de kinderbescherming
totaal geen actie zou ondernemen.
Doelen
Kern van de Signs of Safety-benadering is dat doelen centraal staan. Bij de beoordeling en op het
Signs of Safety formulier wordt gevraagd om zowel naar de doelen van de hulpverlening als naar de
doelen van het gezin te kijken voordat zelfs maar met het gezin wordt gesproken. Op deze manier
wordt concreet gewerkt aan het idee dat wanneer de hulpverlener zich vanaf het allereerste begin
een reëel beeld vormt van waar het met dat concrete geval heen moet, de kans groter is dat de
kinderbescherming en het gezin spoedig zover zullen komen.
