Stabiliserende technieken
voor cliënten met complexe PTSS
Zoë Golsteijn
0918008
Zuyd Hogeschool
Social Work, maatschappelijk werk
Sittard,
11 mei 2015
, Stabiliserende technieken
voor cliënten met complexe PTSS
Naam: Z.M.J. Golsteijn
Studentnummer: 0918008
Schooljaar: 2014-2015
Organisatie: Mondriaan
John F. Kennedylaan 301
6401 CX, Heerlen
Opdrachtgever: Gielen, N.
School: Zuyd Hogeschool, Social Work
Sportcentrumlaan 35
6136 KX, Sittard
Afstudeercoaches: Ketelaar, I.
Lamers, C.
,Voorwoord
Voor u ligt mijn afstudeerscriptie van de opleiding Social Work te Sittard, met als titel ‘Stabiliserende
technieken voor cliënten met complexe PTSS’.
Gedurende mijn derdejaars stage ben ik in contact gekomen met een cliënt die te kampen had met
Complexe PTSS. Op de werkvloer heb ik gezien dat veel medewerkers niet goed wisten hoe ze met
zijn gedrag, veroorzaakt door de problematiek, om moesten gaan. Deze casus heeft mij erg geraakt
omdat deze meneer zo veel had meegemaakt en niet de juiste hulp kreeg. Zelf was ik toentertijd ook
nog niet op de hoogte hetgeen de diagnose inhield en welke behandeling en ondersteuning vanuit de
organisatie deze meneer eigenlijk had moeten krijgen.
Toen ik deze afstudeeropdracht van Mondriaan team ''trauma en verslaving'' op de schoolsite zag
staan, werd ik meteen enthousiast, omdat ik terug dacht aan de casus op stage. Ik zag dit als een
kans om meer te leren over deze problematiek en de behandeling zowel uit de literatuur als van
professionals die weten hoe ze met deze doelgroep om moeten gaan. Ik heb veel geleerd en vooral
het belang van de stabilisatiefase binnen de behandeling van cliënten met complexe PTSS leren
begrijpen. Met dit afstudeerproject hoop ik behandelaren binnen Mondriaan die werken met deze
doelgroep, meer overzicht te geven omtrent de beschikbare stabiliserende technieken binnen de
literatuur, de ervaringen en behoeftes van cliënten, de factoren die bijdragen aan de werking van de
stabiliserende technieken en welke methodieken er door andere collega’s worden gebruikt.
Tijdens mijn onderzoek, heb ik kennis mogen maken met een aantal personen, die mij enorm hebben
geholpen in mijn zoektocht naar stabiliserende technieken voor cliënten met complexe PTSS. Deze
personen zou ik bij deze dan ook graag willen bedanken.
Nele Gielen, psycholoog, seksuoloog, psychotraumatoloog, EMDR behandelaar en mijn
opdrachtgeefster. Ik wil haar bedanken voor de begeleiding, het interview en het delen van haar
kennis, waardoor ik vaak op nieuwe ideeën ben gebracht.
Elke Brants, Noor Verstappen en Ap Steenbeek, behandelaren bij Mondriaan. Hen wil ik bedanken
voor de prettige interviews en informatieverstrekking over stabiliserende factoren en technieken.
Ook de cliënten die ik mocht interviewen, welke de stabilisatiefase hebben doorlopen bij Mondriaan wil
ik bedanken voor het vertrouwen en delen van alle ervaringen.
Ten slotte wil ik Caroline Lamers en Ineke Ketelaar, docenten en afstudeercoaches van Zuyd
Hogeschool bedanken voor alle kritische feedback, tips en hulp tijdens het doorlopen en afronden van
dit afstudeerproject.
Zoë Golsteijn,
24 april 2015
1
, Samenvatting
De literatuur laat zien dat complexe PTSS een toenemend probleem is in de Nederlandse
samenleving, wegens de vervaging van waarden en normen en het toenemende aantal inwoners.
Men spreekt elkaar niet meer aan op gedrag en daardoor zijn de kaders voor wat wel en niet mag niet
meer duidelijk. Hierdoor ontstaat grensoverschrijdend gedrag zoals bijvoorbeeld agressie, geweld en
seksueel misbruik. Dit zijn de meest voorkomende oorzaken van Complexe PTSS. In 1980 is voor het
eerst de diagnose PTSS geïntroduceerd in de DSM-III.
In 2010 is het team ''trauma en verslaving'' opgezet. Dit is een groeiend team dat op dit moment
bestaat uit drie psychologen, twee vaktherapeuten onder te delen in een beeldend therapeut en een
psycho-motorisch therapeut en vier stagiaires psychologie. De leden uit dit team doen ieder
individueel kennis op over verschillende stabiliserende technieken door middel van bijscholing en
gesprekken met andere professionals, maar omdat er weinig tijd is voor overleggen met het gehele
team wordt deze informatie niet gedeeld met de teamleden en gaat er mogelijk informatie verloren.
Anderzijds was het voor mij niet duidelijk welke stabiliserende technieken werken en waarom.
De doelstelling voor Mondriaan was om voor 11 mei een plukboek te realiseren voor de leden van
team ''trauma en verslaving'', met daarin alle stabiliserende technieken voor cliënten met complexe
PTSS die ik gevonden heb middels literatuur en interviews. Anderzijds lag er voor mij de doelstelling
voor 11 mei onderzocht te hebben welke drie stabiliserende technieken aansluiten bij ervaringen en
behoeftes van cliënten binnen Mondriaan.
Middels een kwalitatief onderzoek waarin ik vier cliënten en vier behandelaren binnen Mondriaan heb
gesproken, heb ik antwoord gegeven op de vier deelvragen welke mij geholpen hebben om de
hoofdvraag ‘Welke drie stabiliserende technieken sluiten aan bij de ervaringen en behoeftes van
cliënten met complexe PTSS binnen Mondriaan’ te beantwoorden.
In de literatuur zijn meer dan honderd technieken te vinden die helpen om cliënten met complexe
PTSS te stabiliseren. Zo zijn er technieken met als doel veiligheid creëren, ontspanning, in het
moment staan, coping, slaapproblemen oplossen en het zelfbeeld versterken. De inventarisatie van
de stabiliserende technieken zijn terug te vinden in het plukboek. Dit is een boek waarin alle
stabiliserende technieken zijn terug te vinden die ik heb gevonden in de literatuur en vanuit de
interviews, genoemd bij naam, doel, duur en plek in de literatuur. De behoeftes van de cliënten liggen
in de stabilisatiefase bij veiligheid, psycho-educatie, bewustwording en leren om in het moment te
staan. Ook een goede band met de behandelaar wordt genoemd. Deze moet betrouwbaar zijn en er
werd zelfs gezegd dat de band met de behandelaar bepalend is voor het feit of de stabilisatiefase
slaagt. Het één op één contact binnen deze fase van behandeling wordt ook als belangrijk ervaren,
omdat de cliënt dan persoonlijke aandacht krijgt en er gericht kan worden op de persoon als individu
en wat diegene nodig heeft.
Wat factoren betreft zijn de literatuur, cliënten en behandelaren het eens over het feit dat de volgende
zaken onder het takenpakket van de behandelaren valt:
Veiligheid bieden
Kijken naar de belangen van de cliënt
Een therapeutische relatie met de cliënt aangaan met als kern respect, vertrouwen en
duidelijkheid
Het tempo van de cliënt aanhouden
2
voor cliënten met complexe PTSS
Zoë Golsteijn
0918008
Zuyd Hogeschool
Social Work, maatschappelijk werk
Sittard,
11 mei 2015
, Stabiliserende technieken
voor cliënten met complexe PTSS
Naam: Z.M.J. Golsteijn
Studentnummer: 0918008
Schooljaar: 2014-2015
Organisatie: Mondriaan
John F. Kennedylaan 301
6401 CX, Heerlen
Opdrachtgever: Gielen, N.
School: Zuyd Hogeschool, Social Work
Sportcentrumlaan 35
6136 KX, Sittard
Afstudeercoaches: Ketelaar, I.
Lamers, C.
,Voorwoord
Voor u ligt mijn afstudeerscriptie van de opleiding Social Work te Sittard, met als titel ‘Stabiliserende
technieken voor cliënten met complexe PTSS’.
Gedurende mijn derdejaars stage ben ik in contact gekomen met een cliënt die te kampen had met
Complexe PTSS. Op de werkvloer heb ik gezien dat veel medewerkers niet goed wisten hoe ze met
zijn gedrag, veroorzaakt door de problematiek, om moesten gaan. Deze casus heeft mij erg geraakt
omdat deze meneer zo veel had meegemaakt en niet de juiste hulp kreeg. Zelf was ik toentertijd ook
nog niet op de hoogte hetgeen de diagnose inhield en welke behandeling en ondersteuning vanuit de
organisatie deze meneer eigenlijk had moeten krijgen.
Toen ik deze afstudeeropdracht van Mondriaan team ''trauma en verslaving'' op de schoolsite zag
staan, werd ik meteen enthousiast, omdat ik terug dacht aan de casus op stage. Ik zag dit als een
kans om meer te leren over deze problematiek en de behandeling zowel uit de literatuur als van
professionals die weten hoe ze met deze doelgroep om moeten gaan. Ik heb veel geleerd en vooral
het belang van de stabilisatiefase binnen de behandeling van cliënten met complexe PTSS leren
begrijpen. Met dit afstudeerproject hoop ik behandelaren binnen Mondriaan die werken met deze
doelgroep, meer overzicht te geven omtrent de beschikbare stabiliserende technieken binnen de
literatuur, de ervaringen en behoeftes van cliënten, de factoren die bijdragen aan de werking van de
stabiliserende technieken en welke methodieken er door andere collega’s worden gebruikt.
Tijdens mijn onderzoek, heb ik kennis mogen maken met een aantal personen, die mij enorm hebben
geholpen in mijn zoektocht naar stabiliserende technieken voor cliënten met complexe PTSS. Deze
personen zou ik bij deze dan ook graag willen bedanken.
Nele Gielen, psycholoog, seksuoloog, psychotraumatoloog, EMDR behandelaar en mijn
opdrachtgeefster. Ik wil haar bedanken voor de begeleiding, het interview en het delen van haar
kennis, waardoor ik vaak op nieuwe ideeën ben gebracht.
Elke Brants, Noor Verstappen en Ap Steenbeek, behandelaren bij Mondriaan. Hen wil ik bedanken
voor de prettige interviews en informatieverstrekking over stabiliserende factoren en technieken.
Ook de cliënten die ik mocht interviewen, welke de stabilisatiefase hebben doorlopen bij Mondriaan wil
ik bedanken voor het vertrouwen en delen van alle ervaringen.
Ten slotte wil ik Caroline Lamers en Ineke Ketelaar, docenten en afstudeercoaches van Zuyd
Hogeschool bedanken voor alle kritische feedback, tips en hulp tijdens het doorlopen en afronden van
dit afstudeerproject.
Zoë Golsteijn,
24 april 2015
1
, Samenvatting
De literatuur laat zien dat complexe PTSS een toenemend probleem is in de Nederlandse
samenleving, wegens de vervaging van waarden en normen en het toenemende aantal inwoners.
Men spreekt elkaar niet meer aan op gedrag en daardoor zijn de kaders voor wat wel en niet mag niet
meer duidelijk. Hierdoor ontstaat grensoverschrijdend gedrag zoals bijvoorbeeld agressie, geweld en
seksueel misbruik. Dit zijn de meest voorkomende oorzaken van Complexe PTSS. In 1980 is voor het
eerst de diagnose PTSS geïntroduceerd in de DSM-III.
In 2010 is het team ''trauma en verslaving'' opgezet. Dit is een groeiend team dat op dit moment
bestaat uit drie psychologen, twee vaktherapeuten onder te delen in een beeldend therapeut en een
psycho-motorisch therapeut en vier stagiaires psychologie. De leden uit dit team doen ieder
individueel kennis op over verschillende stabiliserende technieken door middel van bijscholing en
gesprekken met andere professionals, maar omdat er weinig tijd is voor overleggen met het gehele
team wordt deze informatie niet gedeeld met de teamleden en gaat er mogelijk informatie verloren.
Anderzijds was het voor mij niet duidelijk welke stabiliserende technieken werken en waarom.
De doelstelling voor Mondriaan was om voor 11 mei een plukboek te realiseren voor de leden van
team ''trauma en verslaving'', met daarin alle stabiliserende technieken voor cliënten met complexe
PTSS die ik gevonden heb middels literatuur en interviews. Anderzijds lag er voor mij de doelstelling
voor 11 mei onderzocht te hebben welke drie stabiliserende technieken aansluiten bij ervaringen en
behoeftes van cliënten binnen Mondriaan.
Middels een kwalitatief onderzoek waarin ik vier cliënten en vier behandelaren binnen Mondriaan heb
gesproken, heb ik antwoord gegeven op de vier deelvragen welke mij geholpen hebben om de
hoofdvraag ‘Welke drie stabiliserende technieken sluiten aan bij de ervaringen en behoeftes van
cliënten met complexe PTSS binnen Mondriaan’ te beantwoorden.
In de literatuur zijn meer dan honderd technieken te vinden die helpen om cliënten met complexe
PTSS te stabiliseren. Zo zijn er technieken met als doel veiligheid creëren, ontspanning, in het
moment staan, coping, slaapproblemen oplossen en het zelfbeeld versterken. De inventarisatie van
de stabiliserende technieken zijn terug te vinden in het plukboek. Dit is een boek waarin alle
stabiliserende technieken zijn terug te vinden die ik heb gevonden in de literatuur en vanuit de
interviews, genoemd bij naam, doel, duur en plek in de literatuur. De behoeftes van de cliënten liggen
in de stabilisatiefase bij veiligheid, psycho-educatie, bewustwording en leren om in het moment te
staan. Ook een goede band met de behandelaar wordt genoemd. Deze moet betrouwbaar zijn en er
werd zelfs gezegd dat de band met de behandelaar bepalend is voor het feit of de stabilisatiefase
slaagt. Het één op één contact binnen deze fase van behandeling wordt ook als belangrijk ervaren,
omdat de cliënt dan persoonlijke aandacht krijgt en er gericht kan worden op de persoon als individu
en wat diegene nodig heeft.
Wat factoren betreft zijn de literatuur, cliënten en behandelaren het eens over het feit dat de volgende
zaken onder het takenpakket van de behandelaren valt:
Veiligheid bieden
Kijken naar de belangen van de cliënt
Een therapeutische relatie met de cliënt aangaan met als kern respect, vertrouwen en
duidelijkheid
Het tempo van de cliënt aanhouden
2
