Les 1 Eet-en drinkstoornissen (EDS)
• Eten (drinken):
- Is het proces van voedselopname van mond tot maag, met inbegrip van de sensorische
activiteit, het gedrag, de opname van het voedsel en de verwerking ervan.
• Slikken:
- ”Door het keelgat doen gaan”) is het proces waarbij het voedsel via de orale, faryngeale en
oesofageale fase naar de maag wordt getransporteerd.
• Het normale slikproces in 3 fasen
- Fase 1: (voorbereidende) Orale fase
- Fase 2: Faryngeale fase
- Fase 3: Oesofageale fase
• Fase 1: (voorbereidende) Orale fase
- Willekeurig en bewust
- Mond openen, afbijten, voedsel wordt in de mond
geplaatst, proeven, zijwaartse tongbeweging, kauwen,
tong verzamelt voedsel, bolusvorming, voedsel wordt
naar achteren getransporteerd.
• Fase 2: Faryngeale fase
- Onwillekeurig en bewust
- Het velum (zachte verhemelte) trekt op om de neusweg
af te sluiten, het bovenste gedeelte van de keelholte
trekt licht samen, he ng en naar voren bewegen van
hyoid (tongbeen).
• Fase 3: Oesofageale (slokdarm) fase
- Onbewust en onwillekeurig
- Ontspannen en openen van slokdarms ncter (onderste
sluitspieren van je slokdarm), voedselbrok wordt naar
maag getransporteerd door de peristaltische beweging.
• In welke fase gaat het mis?
- Een kind van 0;5 jaar krijgt voor het eerst lepelvoeding.
Het lukt het kind niet om de mond te openen en van de
lepel af te happen.
- Een kind van 1;0 jaar eet een koekje. Het lukt het kind
niet om een goede kauwbeweging te maken.
- Antwoord beide casussen: orale fase.
• Primaire mondfuncties:
- Borst en/of esvoeding
- Lepelvoeding
- Kauwen
- Drinken
• Borst en/of esvoeding
- Adem-/zuig-/slikcoördinatie
- Tijdens het zuigen kan kind ademhalen
- Tijdens slikken wordt de ademhaling onderbroken
- 12- 14 weken pm (post menstrueel) kan kind al slikken. Dus de baby kan 12-14 weken na de
bevruchting slikken
- 15-18 weken pm kan kind zuigen
- Vanaf de geboorte op basis van orale re exactiviteit
- Afname orale re exactiviteit door neurologische rijping
flfl fl ffi fi fl
, • Orale re exen
- “orale re exen bestaan uit motorische patronen die uitgelokt worden door sensibele ervaringen
(input)”
- Re exen kunnen een voedende en beschermende functie hebben
- Orale re exen indelen in 2 categorieën: voedende re exen en beschermende re exen
Voedende re exen Beschermende re exen
Zuig-slikre ex Wurgre ex
Tepelzoekre ex Hoestre ex
Bijtre ex
(Palmomentale re ex) niet bij alle baby’s even
goed uit te lokken
• Zuig-slikre ex
- Opwekken: met tepel, speen of vinger zachtjes de lippen, het lipslijmvlies, het tandvlees of het
hardde gehemelte aanraken
- Reactie: tuiten van de lippen, zuig-/slikreactie treedt op
- Doel: voedsel tot je kunnen nemen
- Ontwikkeling: vanaf geboorte aanwezig
- de gecombineerde zuig-/slikre ex verdwijnt tussen 3 a 5 maanden
- de afzonderlijke slikre ex blijft bestaan
• Slikre ex
- Opwekken: voedsel, vloeistof raakt de gehemeltebogen en velum
- Reactie: slik wordt opgewekt
- Doel: voedsel transporteren
- Ontwikkeling: levenslang aanwezig
• Tepelzoekre ex
- Opwekken: aanraken van de wang of rondom de mond
- Reactie: kind draait het hoofd en de mond richting de stimulatie en opent de mond
- Doel: actief zoeken naar de voedselbron
- Ontwikkeling: vanaf de geboorte tot ongeveer 3 maanden na de geboorte
• Bijtre ex
- Opwekken: stimuleren van de kaken, zowel voor in de mond als aan de zijkant
- Reactie: ritmische op-en neergaande bewegingen van de onderkaak
- Doel: bijtre ex ondersteunt het zuigen
- Ontwikkeling: aanwezig rondom de geboorte naarmate het zuigen krachtiger wordt verdwijnt
het bijten en wordt het zuigen bepaald door het vacuüm in de mond
- Vanaf 4 maanden inhiberen (wordt onderdrukt) en rond de 6e maand verdwenen
• Palmomentale re ex (niet bij iedere baby even sterk)
- Opwekken: door over de muis van de duim van de zuigeling te wrijven
- Reactie: reacties in het mondgebied variërend van lichte trekkingen van de lippen tot duidelijke
zuigbewegingen
- Doel: stimuleren van activiteit in het mondgebied
- Ontwikkeling: vanaf geboorte tot 1 maand
fl flflflflflflfl flflflflflfl flflfl fl fl fl fl
, • Hoestre ex
- Stimulatie: voedsel of speeksel komt terecht op de stemplooien of in de bovenste luchtwegen
- Reactie: hoesten
- Doel: voorkomen van aspiratie (voorkomen dat het in je longen komt)
- Ontwikkeling: vanaf geboorte levenslang aanwezig
• Wurgre ex / kokhalsre ex
- Opwekken: bij stimulatie van de voorste delen van de mond (tandvlees, harde gehemelte,
tongpunt)
- Reactie: kokhalzen
- Doel: beschermen tegen vreemde voorwerpen in de mond
• Ontwikkeling van het wurgre ex
- Bij pasgeborene is de zuig-/slikre ex zo sterk dat deze de wurgre ex inhibeert (onderdrukt)
- Tot ong 7 maanden is e wurgre ex op te wekken op het eerste deel van de tong
- Vanaf t maanden verplaatst de wurgre ex zich naar het achterste deel van de tong en blijft daar
een leven lang
• Willekeurige motoriek
- Vanaf geboorte: re exmatig drinken
- Vanaf 2 mnd afname: van de re exen en overgang naar willekeurige motoriek van zuigen
- Vanaf 3 a 4 mnd: de gehele voeding drinken met willekeurige motoriek
- Vanaf 4 à 6 mnd: De slik- en beschermingsre exen blijven bestaan. Starten met eten van een
lepel
- Vanaf 8 a 12 mnd alle voedingsre exen verdwenen. Willekeurige, bewuste motoriek wordt
willekeurige automatische motoriek
• Lepelvoeding
- Vanaf 4-6 maanden
- Via zuig-slikbeweging naar actief afhappen
- Gevoelige periode smaakontwikkeling (4-12 mnd)
- Aanvankelijk alleen gladde voeding
- Mondmotorische vaardigheid moet geleerd worden
- Gemiddeld 7 weken nodig om te leren eten van een lepel
• Kauwen
- Vanaf 7-8 maanden
- Leren verwerken van structuur
- In begin kokhalzen / verslikken
- Mondmotorische vaardigheid moet geleerd worden
- Eerst voedsel aanbieden wat zacht wordt in de mond
• Laterale (zijwaartse) tongbewegingen
- 6 mnd: tong maakt laterale bewegingen als voedsel aan de zijkant zit
- 8 mnd: voedsel vanuit het midden naar de zijkant verplaatsen
- Laterale beweging is uit te lokken door voedsel in de wangzak aan te bieden
• Drinken uit een open beker
- Vanaf 8-10 maanden
- Vloeistof uit beker / glas
- Coördinatie adem / slikken / lipactiviteit
- Mondmotorische vaardigheid moet geleerd worden
- Meest ver jnde vaardigheid
flfl fi fl fl flflfl fl fl fl fl
• Eten (drinken):
- Is het proces van voedselopname van mond tot maag, met inbegrip van de sensorische
activiteit, het gedrag, de opname van het voedsel en de verwerking ervan.
• Slikken:
- ”Door het keelgat doen gaan”) is het proces waarbij het voedsel via de orale, faryngeale en
oesofageale fase naar de maag wordt getransporteerd.
• Het normale slikproces in 3 fasen
- Fase 1: (voorbereidende) Orale fase
- Fase 2: Faryngeale fase
- Fase 3: Oesofageale fase
• Fase 1: (voorbereidende) Orale fase
- Willekeurig en bewust
- Mond openen, afbijten, voedsel wordt in de mond
geplaatst, proeven, zijwaartse tongbeweging, kauwen,
tong verzamelt voedsel, bolusvorming, voedsel wordt
naar achteren getransporteerd.
• Fase 2: Faryngeale fase
- Onwillekeurig en bewust
- Het velum (zachte verhemelte) trekt op om de neusweg
af te sluiten, het bovenste gedeelte van de keelholte
trekt licht samen, he ng en naar voren bewegen van
hyoid (tongbeen).
• Fase 3: Oesofageale (slokdarm) fase
- Onbewust en onwillekeurig
- Ontspannen en openen van slokdarms ncter (onderste
sluitspieren van je slokdarm), voedselbrok wordt naar
maag getransporteerd door de peristaltische beweging.
• In welke fase gaat het mis?
- Een kind van 0;5 jaar krijgt voor het eerst lepelvoeding.
Het lukt het kind niet om de mond te openen en van de
lepel af te happen.
- Een kind van 1;0 jaar eet een koekje. Het lukt het kind
niet om een goede kauwbeweging te maken.
- Antwoord beide casussen: orale fase.
• Primaire mondfuncties:
- Borst en/of esvoeding
- Lepelvoeding
- Kauwen
- Drinken
• Borst en/of esvoeding
- Adem-/zuig-/slikcoördinatie
- Tijdens het zuigen kan kind ademhalen
- Tijdens slikken wordt de ademhaling onderbroken
- 12- 14 weken pm (post menstrueel) kan kind al slikken. Dus de baby kan 12-14 weken na de
bevruchting slikken
- 15-18 weken pm kan kind zuigen
- Vanaf de geboorte op basis van orale re exactiviteit
- Afname orale re exactiviteit door neurologische rijping
flfl fl ffi fi fl
, • Orale re exen
- “orale re exen bestaan uit motorische patronen die uitgelokt worden door sensibele ervaringen
(input)”
- Re exen kunnen een voedende en beschermende functie hebben
- Orale re exen indelen in 2 categorieën: voedende re exen en beschermende re exen
Voedende re exen Beschermende re exen
Zuig-slikre ex Wurgre ex
Tepelzoekre ex Hoestre ex
Bijtre ex
(Palmomentale re ex) niet bij alle baby’s even
goed uit te lokken
• Zuig-slikre ex
- Opwekken: met tepel, speen of vinger zachtjes de lippen, het lipslijmvlies, het tandvlees of het
hardde gehemelte aanraken
- Reactie: tuiten van de lippen, zuig-/slikreactie treedt op
- Doel: voedsel tot je kunnen nemen
- Ontwikkeling: vanaf geboorte aanwezig
- de gecombineerde zuig-/slikre ex verdwijnt tussen 3 a 5 maanden
- de afzonderlijke slikre ex blijft bestaan
• Slikre ex
- Opwekken: voedsel, vloeistof raakt de gehemeltebogen en velum
- Reactie: slik wordt opgewekt
- Doel: voedsel transporteren
- Ontwikkeling: levenslang aanwezig
• Tepelzoekre ex
- Opwekken: aanraken van de wang of rondom de mond
- Reactie: kind draait het hoofd en de mond richting de stimulatie en opent de mond
- Doel: actief zoeken naar de voedselbron
- Ontwikkeling: vanaf de geboorte tot ongeveer 3 maanden na de geboorte
• Bijtre ex
- Opwekken: stimuleren van de kaken, zowel voor in de mond als aan de zijkant
- Reactie: ritmische op-en neergaande bewegingen van de onderkaak
- Doel: bijtre ex ondersteunt het zuigen
- Ontwikkeling: aanwezig rondom de geboorte naarmate het zuigen krachtiger wordt verdwijnt
het bijten en wordt het zuigen bepaald door het vacuüm in de mond
- Vanaf 4 maanden inhiberen (wordt onderdrukt) en rond de 6e maand verdwenen
• Palmomentale re ex (niet bij iedere baby even sterk)
- Opwekken: door over de muis van de duim van de zuigeling te wrijven
- Reactie: reacties in het mondgebied variërend van lichte trekkingen van de lippen tot duidelijke
zuigbewegingen
- Doel: stimuleren van activiteit in het mondgebied
- Ontwikkeling: vanaf geboorte tot 1 maand
fl flflflflflflfl flflflflflfl flflfl fl fl fl fl
, • Hoestre ex
- Stimulatie: voedsel of speeksel komt terecht op de stemplooien of in de bovenste luchtwegen
- Reactie: hoesten
- Doel: voorkomen van aspiratie (voorkomen dat het in je longen komt)
- Ontwikkeling: vanaf geboorte levenslang aanwezig
• Wurgre ex / kokhalsre ex
- Opwekken: bij stimulatie van de voorste delen van de mond (tandvlees, harde gehemelte,
tongpunt)
- Reactie: kokhalzen
- Doel: beschermen tegen vreemde voorwerpen in de mond
• Ontwikkeling van het wurgre ex
- Bij pasgeborene is de zuig-/slikre ex zo sterk dat deze de wurgre ex inhibeert (onderdrukt)
- Tot ong 7 maanden is e wurgre ex op te wekken op het eerste deel van de tong
- Vanaf t maanden verplaatst de wurgre ex zich naar het achterste deel van de tong en blijft daar
een leven lang
• Willekeurige motoriek
- Vanaf geboorte: re exmatig drinken
- Vanaf 2 mnd afname: van de re exen en overgang naar willekeurige motoriek van zuigen
- Vanaf 3 a 4 mnd: de gehele voeding drinken met willekeurige motoriek
- Vanaf 4 à 6 mnd: De slik- en beschermingsre exen blijven bestaan. Starten met eten van een
lepel
- Vanaf 8 a 12 mnd alle voedingsre exen verdwenen. Willekeurige, bewuste motoriek wordt
willekeurige automatische motoriek
• Lepelvoeding
- Vanaf 4-6 maanden
- Via zuig-slikbeweging naar actief afhappen
- Gevoelige periode smaakontwikkeling (4-12 mnd)
- Aanvankelijk alleen gladde voeding
- Mondmotorische vaardigheid moet geleerd worden
- Gemiddeld 7 weken nodig om te leren eten van een lepel
• Kauwen
- Vanaf 7-8 maanden
- Leren verwerken van structuur
- In begin kokhalzen / verslikken
- Mondmotorische vaardigheid moet geleerd worden
- Eerst voedsel aanbieden wat zacht wordt in de mond
• Laterale (zijwaartse) tongbewegingen
- 6 mnd: tong maakt laterale bewegingen als voedsel aan de zijkant zit
- 8 mnd: voedsel vanuit het midden naar de zijkant verplaatsen
- Laterale beweging is uit te lokken door voedsel in de wangzak aan te bieden
• Drinken uit een open beker
- Vanaf 8-10 maanden
- Vloeistof uit beker / glas
- Coördinatie adem / slikken / lipactiviteit
- Mondmotorische vaardigheid moet geleerd worden
- Meest ver jnde vaardigheid
flfl fi fl fl flflfl fl fl fl fl
