Evi Aldenzee HF1P3
DIEETLEER
Leerdoelen
De DIO:
Kent de richtlijnen voor de dieetbehandeling voor de ziektebeelden DM1, CVA, Parkinson,
Dementie, Decubitus, Oncologie, Ondervoeding.
Kan de richtlijnen voor de dieetbehandeling toepassen. Maakt hierbij gebruik van het
verantwoordingsformulier van het dieetadvies.
Kan bij multimorbiditeit de richtlijnen voor de dieetbehandeling combineren en prioriteren.
Kan gegevens van de cliënt op methodische wijze registreren.
Kent de methodiek van het ICF en gebruikt deze bij het formuleren van de diëtistische
diagnose en de behandeldoelen.
Kan de kennis uit de leerlijnen pathofysiologie, voedingsleer, sociale wetenschappen,
productleer, voedselbereiding en communicatie integreren in de leerlijn dieetleer.
DIABETES MELLITUS TYPE 1
METHODISCH HANDELEN
Het methodisch handelen bestaat uit 6 stappen:
1. Aanmelding: In deze stap verzamelt de diëtist
alle informatie die relevant is voor een goede
behandeling van de cliënt. Denk aan
persoonsgegevens, medische gegevens,
leefpatroon en voedingsvoorkeuren.
2. Diëtistisch onderzoek: In deze fase beschrijft de
diëtist de hulpvraag, verwachtingen en motivatie
van de cliënt. Al deze gegevens worden
vastgelegd in het cliëntendossier.
3. Diëtistische diagnose: zie diagnose
4. Behandelplan en behandeling: Samen met de
cliënt beschrijft de diëtist in deze fase de doelen
van de dieetbehandeling. De doelen worden
SMART omschreven:
Specifiek. Doelen moeten zo concreet mogelijk
beschreven worden.
Meetbaar. Uiteindelijk moet gemeten kunnen worden of het doel wel of niet behaald is.
Acceptabel. De doelen moeten haalbaar zijn voor de cliënt.
Resultaat. Het uiteindelijke resultaat van de dieetbehandeling moet beschreven worden.
Tijd. De begeleidingsduur en frequentie moet beschreven worden.
5. Evaluatie: Zowel tussentijds als aan het einde van het traject wordt de behandeling
geëvalueerd. Deze informatie wordt ook bijgehouden in het cliëntendossier.
6. Afsluiting: De behandeling wordt afgesloten.
,Evi Aldenzee HF1P3
ICF-SCHEMA
DIËTISTISCHE DIAGNOSE
Kenmerken diagnose:
- Verbinding tussen onderzoek en behandeling.
- Relatie tussen probleem, oorzaak en gevolg
o Relatie klachten en conclusies
o Relatie medicatie en klachten
- Motivatie en hulpvraag
- Het oordeel van de diëtist
- Conclusies en interpretaties (met voedingsnormen en beweegrichtlijnen)
- De diagnose is geen samenvatting
- Zo kort mogelijk
NDF VOEDINGSRICHTLIJN DIABETES
Voedingstherapie is effectief voor het verbeteren van glucoseregulatie en het verlagen en behandelen
van risicofactoren en complicaties. Daarnaast laat voedingstherapie ook duidelijke verbeteringen zien
op de kwaliteit van leven van mensen met diabetes.
In de Zorgmodule Voeding zijn de volgende taken van de voedingszorg omschreven:
Algemeen voedingsadvies volgens profiel 1 en 2 bij een hoog risico op diabetes, goed ingestelde
diabetes type 1 of type 2, waarbij basiskennis via verwijzing naar diëtist in verleden aanwezig is en er
momenteel geen specifieke individuele voedingsvragen zijn.
Profieltype Kenmerken
Profiel 1 zelfmanagement: geen ondersteuning nodig.
Profiel 2 er zijn geen algemene voedingsvragen die door de diabetesverpleegkundige,
praktijkondersteuner, huisarts of internist beantwoord kunnen worden op zij
verwijzen naar specifieke websites of apps die deze informatie kunnen
verschaffen.
,Evi Aldenzee HF1P3
Profiel 3 de diëtist op niveau 3 geeft individueel voedingsadvies bij onder andere de
volgende verwijsindicaties: nieuwe diagnose DM2, ontregelde DM2,
overgewicht/obesitas, afwijkend vetspectrum, hypertensie, albuminuria of
zwangerschapsdiabetes.
Profiel 4 de gespecialiseerde diëtist op niveau 4 geeft individueel voedingsadvies bij onder
andere de volgende verwijsindicaties: DM1, DM2 met flexibele insulinetherapie,
ontregelde DM2 met flexibele insulinetherapie, morbide obesitas, gastropareses,
nierinsufficiëntie of zwangerschap.
PREVENTIE VAN DIABETES
Diabetes type 1:
Het is nog niet helemaal duidelijk hoe diabetes type 1 ontstaat. Bepaalde virussen, gewichtstoename
op jonge leeftijd en vroege blootstelling aan bepaalde voedingsmiddelen (waaronder granen,
wortelgroenten, kippeneieren en koemelk) zijn geassocieerd met diabetes type 1.
Diabetes type 2:
Overgewicht is een van de grootste risicofactoren voor het ontwikkelen van diabetes type 2. Bij
mensen met overgewicht verlaagt gewichtsverlies het risico. Mensen met een matig en sterk verhoogd
gewichtsgerelateerd gezondheidsrisico (GGR) komen in aanmerking voor een gecombineerde
leefstijlinterventie. De eerste keuze bij de behandeling van kinderen en volwassenen met een matig
en sterk verhoogd GGR is een behandeling bestaande uit verschillende interventies. Deze
‘gecombineerde leefstijlinterventie’ bestaat uit:
- Individueel samengesteld energiebeperkt dieet met aandacht voor verbetering eetgedrag op
langere termijn (> 1 jaar).
- Verhogen van lichamelijke activiteit.
- Eventueel toevoeging van psychologische interventies ter ondersteuning van
gedragsverandering.
VOEDINGSADVIEZEN BIJ DIABETES
Voedingspatronen
Voedingspatr Kenmerken Aandachtspunten
oon
Koolhydraatbe De totale hoeveelheid koolhydraten is Zorg bij het gebruik van een koolhydraatbeperkt
perkt lager door in de eerste plaats voedingspatroon voor voldoende inname van
voedingsvezels, vitamines en mineralen om een
(14 tot 40 % het gebruik van geraffineerde
volwaardig voedingspatroon te behouden.
van de koolhydraten, producten met hoge
Strenge koolhydraatbeperking is niet geschikt
energie uit glykemische last, zetmeelrijke
koolhydraten) producten en producten met vrije voor mensen die SGLT2 remmers gebruiken
suikers te beperken. vanwege het risico op normoglycemische
ketoacidose.
Pas bloedglucoseverlagende medicatie aan. Volg
voor mensen met diabetes type 2 bijvoorbeeld de
handleiding medicatie-afbouw.
Vetbeperkt De totale hoeveelheid vet in de Vervang vetten door eiwitrijke producten en
voeding is lager door in de eerste
(20 tot 30% ongeraffineerde koolhydraatbronnen en zorg dat
van de plaats het gebruik van transvetzuren
de inname van geraffineerde koolhydraten niet
en verzadigde vetzuren te
energie uit
stijgt.
vetten) beperken.
Zorg bij het gebruik van een vetbeperkt
voedingspatroon voor voldoende inname van
voedingsvezels, vitamines en mineralen om een
volwaardig voedingspatroon te behouden.
, Evi Aldenzee HF1P3
Mediterraan Bevat veel plantaardige, weinig Bespreek het verschil tussen het traditionele
bewerkte voedingsmiddelen, beperkte mediterrane en moderne mediterrane
hoeveelheid zoetigheid, onverzadigde voedingspatroon. Adviseer het gebruik te beperken
vetzuren, geringe hoeveelheid zuivel, van (rode) wijn en geraffineerde producten die ook
weinig rood vlees en eieren, redelijk mediterraan kunnen worden geacht (pizza’s, pasta).
veel vis, kruiden in plaats van zout.
Vegetarisch/ Bevat minder of geen dierlijke Adviseer mensen die helemaal geen dierlijke
veganistische producten, meer of uitsluitend
producten willen gebruiken vervangende
plantaardige varianten. Pescotariërs
producten te kiezen waar calcium, ijzer, vitamine
eten geen vlees, maar gebruiken wel
vis, ei en zuivel. Lacto-ovo- B1, B2 en B12 aan zijn toegevoegd en die weinig
vegetariërs eten geen vlees en vis,
zout en geen toegevoegd suiker bevatten.
maar gebruiken wel ei en zuivel.
Adviseer vitamine B12 suppletie bij een
Veganisten gebruiken geen vlees, vis,
ei, zuivel en alle andere veganistisch eetpatroon.
dierlijke producten of materialen.
DASH Het DASH-voedingspatroon (Dietary Bij het DASH-voedingspatroon staat het gebruik
Approaches to Stop Hypertension) of
van veel groenten en fruit, volkoren granen
het Dash Dieet Plan is oorspronkelijk
opgezet om de bloeddruk te verlagen. en vezels, gevogelte, vis en noten en magere
Het bevat een beperkte hoeveelheid
zuivelproducten centraal. De aanbevolen
natrium, rood en bewerkt vlees,
hoeveelheden en productkeuzes van DASH komen
snoep, suikerhoudende dranken,
in grote lijnen overeen met de Schijf van Vijf.
totaal vet, verzadigde vetzuren en
cholesterol en meer kalium, calcium,
magnesium, voedingsvezels en
eiwitten dan een gemiddelde
Nederlandse voeding.
Schijf van Vijf De Schijf van Vijf is bedoeld voor de Aanvullend en praktisch advies over de Schijf van
algemene Nederlandse bevolking. Vijf is te vinden op te website van het
Het voedingspatroon bestaat uit veel Voedingscentrum.
groenten en fruit, ruim
volkorenproducten zoals
volkorenbrood, volkorenpasta,
volkorencouscous en zilvervliesrijst,
minder vlees en meer plantaardig,
magere en halfvolle zuivelproducten,
een handje ongezouten noten, zachte
of vloeibare smeer- en
bereidingsvetten, voldoende vocht
zoals water, koffie of thee.
DIEETLEER
Leerdoelen
De DIO:
Kent de richtlijnen voor de dieetbehandeling voor de ziektebeelden DM1, CVA, Parkinson,
Dementie, Decubitus, Oncologie, Ondervoeding.
Kan de richtlijnen voor de dieetbehandeling toepassen. Maakt hierbij gebruik van het
verantwoordingsformulier van het dieetadvies.
Kan bij multimorbiditeit de richtlijnen voor de dieetbehandeling combineren en prioriteren.
Kan gegevens van de cliënt op methodische wijze registreren.
Kent de methodiek van het ICF en gebruikt deze bij het formuleren van de diëtistische
diagnose en de behandeldoelen.
Kan de kennis uit de leerlijnen pathofysiologie, voedingsleer, sociale wetenschappen,
productleer, voedselbereiding en communicatie integreren in de leerlijn dieetleer.
DIABETES MELLITUS TYPE 1
METHODISCH HANDELEN
Het methodisch handelen bestaat uit 6 stappen:
1. Aanmelding: In deze stap verzamelt de diëtist
alle informatie die relevant is voor een goede
behandeling van de cliënt. Denk aan
persoonsgegevens, medische gegevens,
leefpatroon en voedingsvoorkeuren.
2. Diëtistisch onderzoek: In deze fase beschrijft de
diëtist de hulpvraag, verwachtingen en motivatie
van de cliënt. Al deze gegevens worden
vastgelegd in het cliëntendossier.
3. Diëtistische diagnose: zie diagnose
4. Behandelplan en behandeling: Samen met de
cliënt beschrijft de diëtist in deze fase de doelen
van de dieetbehandeling. De doelen worden
SMART omschreven:
Specifiek. Doelen moeten zo concreet mogelijk
beschreven worden.
Meetbaar. Uiteindelijk moet gemeten kunnen worden of het doel wel of niet behaald is.
Acceptabel. De doelen moeten haalbaar zijn voor de cliënt.
Resultaat. Het uiteindelijke resultaat van de dieetbehandeling moet beschreven worden.
Tijd. De begeleidingsduur en frequentie moet beschreven worden.
5. Evaluatie: Zowel tussentijds als aan het einde van het traject wordt de behandeling
geëvalueerd. Deze informatie wordt ook bijgehouden in het cliëntendossier.
6. Afsluiting: De behandeling wordt afgesloten.
,Evi Aldenzee HF1P3
ICF-SCHEMA
DIËTISTISCHE DIAGNOSE
Kenmerken diagnose:
- Verbinding tussen onderzoek en behandeling.
- Relatie tussen probleem, oorzaak en gevolg
o Relatie klachten en conclusies
o Relatie medicatie en klachten
- Motivatie en hulpvraag
- Het oordeel van de diëtist
- Conclusies en interpretaties (met voedingsnormen en beweegrichtlijnen)
- De diagnose is geen samenvatting
- Zo kort mogelijk
NDF VOEDINGSRICHTLIJN DIABETES
Voedingstherapie is effectief voor het verbeteren van glucoseregulatie en het verlagen en behandelen
van risicofactoren en complicaties. Daarnaast laat voedingstherapie ook duidelijke verbeteringen zien
op de kwaliteit van leven van mensen met diabetes.
In de Zorgmodule Voeding zijn de volgende taken van de voedingszorg omschreven:
Algemeen voedingsadvies volgens profiel 1 en 2 bij een hoog risico op diabetes, goed ingestelde
diabetes type 1 of type 2, waarbij basiskennis via verwijzing naar diëtist in verleden aanwezig is en er
momenteel geen specifieke individuele voedingsvragen zijn.
Profieltype Kenmerken
Profiel 1 zelfmanagement: geen ondersteuning nodig.
Profiel 2 er zijn geen algemene voedingsvragen die door de diabetesverpleegkundige,
praktijkondersteuner, huisarts of internist beantwoord kunnen worden op zij
verwijzen naar specifieke websites of apps die deze informatie kunnen
verschaffen.
,Evi Aldenzee HF1P3
Profiel 3 de diëtist op niveau 3 geeft individueel voedingsadvies bij onder andere de
volgende verwijsindicaties: nieuwe diagnose DM2, ontregelde DM2,
overgewicht/obesitas, afwijkend vetspectrum, hypertensie, albuminuria of
zwangerschapsdiabetes.
Profiel 4 de gespecialiseerde diëtist op niveau 4 geeft individueel voedingsadvies bij onder
andere de volgende verwijsindicaties: DM1, DM2 met flexibele insulinetherapie,
ontregelde DM2 met flexibele insulinetherapie, morbide obesitas, gastropareses,
nierinsufficiëntie of zwangerschap.
PREVENTIE VAN DIABETES
Diabetes type 1:
Het is nog niet helemaal duidelijk hoe diabetes type 1 ontstaat. Bepaalde virussen, gewichtstoename
op jonge leeftijd en vroege blootstelling aan bepaalde voedingsmiddelen (waaronder granen,
wortelgroenten, kippeneieren en koemelk) zijn geassocieerd met diabetes type 1.
Diabetes type 2:
Overgewicht is een van de grootste risicofactoren voor het ontwikkelen van diabetes type 2. Bij
mensen met overgewicht verlaagt gewichtsverlies het risico. Mensen met een matig en sterk verhoogd
gewichtsgerelateerd gezondheidsrisico (GGR) komen in aanmerking voor een gecombineerde
leefstijlinterventie. De eerste keuze bij de behandeling van kinderen en volwassenen met een matig
en sterk verhoogd GGR is een behandeling bestaande uit verschillende interventies. Deze
‘gecombineerde leefstijlinterventie’ bestaat uit:
- Individueel samengesteld energiebeperkt dieet met aandacht voor verbetering eetgedrag op
langere termijn (> 1 jaar).
- Verhogen van lichamelijke activiteit.
- Eventueel toevoeging van psychologische interventies ter ondersteuning van
gedragsverandering.
VOEDINGSADVIEZEN BIJ DIABETES
Voedingspatronen
Voedingspatr Kenmerken Aandachtspunten
oon
Koolhydraatbe De totale hoeveelheid koolhydraten is Zorg bij het gebruik van een koolhydraatbeperkt
perkt lager door in de eerste plaats voedingspatroon voor voldoende inname van
voedingsvezels, vitamines en mineralen om een
(14 tot 40 % het gebruik van geraffineerde
volwaardig voedingspatroon te behouden.
van de koolhydraten, producten met hoge
Strenge koolhydraatbeperking is niet geschikt
energie uit glykemische last, zetmeelrijke
koolhydraten) producten en producten met vrije voor mensen die SGLT2 remmers gebruiken
suikers te beperken. vanwege het risico op normoglycemische
ketoacidose.
Pas bloedglucoseverlagende medicatie aan. Volg
voor mensen met diabetes type 2 bijvoorbeeld de
handleiding medicatie-afbouw.
Vetbeperkt De totale hoeveelheid vet in de Vervang vetten door eiwitrijke producten en
voeding is lager door in de eerste
(20 tot 30% ongeraffineerde koolhydraatbronnen en zorg dat
van de plaats het gebruik van transvetzuren
de inname van geraffineerde koolhydraten niet
en verzadigde vetzuren te
energie uit
stijgt.
vetten) beperken.
Zorg bij het gebruik van een vetbeperkt
voedingspatroon voor voldoende inname van
voedingsvezels, vitamines en mineralen om een
volwaardig voedingspatroon te behouden.
, Evi Aldenzee HF1P3
Mediterraan Bevat veel plantaardige, weinig Bespreek het verschil tussen het traditionele
bewerkte voedingsmiddelen, beperkte mediterrane en moderne mediterrane
hoeveelheid zoetigheid, onverzadigde voedingspatroon. Adviseer het gebruik te beperken
vetzuren, geringe hoeveelheid zuivel, van (rode) wijn en geraffineerde producten die ook
weinig rood vlees en eieren, redelijk mediterraan kunnen worden geacht (pizza’s, pasta).
veel vis, kruiden in plaats van zout.
Vegetarisch/ Bevat minder of geen dierlijke Adviseer mensen die helemaal geen dierlijke
veganistische producten, meer of uitsluitend
producten willen gebruiken vervangende
plantaardige varianten. Pescotariërs
producten te kiezen waar calcium, ijzer, vitamine
eten geen vlees, maar gebruiken wel
vis, ei en zuivel. Lacto-ovo- B1, B2 en B12 aan zijn toegevoegd en die weinig
vegetariërs eten geen vlees en vis,
zout en geen toegevoegd suiker bevatten.
maar gebruiken wel ei en zuivel.
Adviseer vitamine B12 suppletie bij een
Veganisten gebruiken geen vlees, vis,
ei, zuivel en alle andere veganistisch eetpatroon.
dierlijke producten of materialen.
DASH Het DASH-voedingspatroon (Dietary Bij het DASH-voedingspatroon staat het gebruik
Approaches to Stop Hypertension) of
van veel groenten en fruit, volkoren granen
het Dash Dieet Plan is oorspronkelijk
opgezet om de bloeddruk te verlagen. en vezels, gevogelte, vis en noten en magere
Het bevat een beperkte hoeveelheid
zuivelproducten centraal. De aanbevolen
natrium, rood en bewerkt vlees,
hoeveelheden en productkeuzes van DASH komen
snoep, suikerhoudende dranken,
in grote lijnen overeen met de Schijf van Vijf.
totaal vet, verzadigde vetzuren en
cholesterol en meer kalium, calcium,
magnesium, voedingsvezels en
eiwitten dan een gemiddelde
Nederlandse voeding.
Schijf van Vijf De Schijf van Vijf is bedoeld voor de Aanvullend en praktisch advies over de Schijf van
algemene Nederlandse bevolking. Vijf is te vinden op te website van het
Het voedingspatroon bestaat uit veel Voedingscentrum.
groenten en fruit, ruim
volkorenproducten zoals
volkorenbrood, volkorenpasta,
volkorencouscous en zilvervliesrijst,
minder vlees en meer plantaardig,
magere en halfvolle zuivelproducten,
een handje ongezouten noten, zachte
of vloeibare smeer- en
bereidingsvetten, voldoende vocht
zoals water, koffie of thee.
