Algemene Theorie Samenvatting Ethologie Van De Huisdieren (1043FBDDIE)

1. Inleiding
- Gedrag: enige communicatiemiddel met de patiënt (evt. via de eigenaar)
- Dieren kunnen niet niet-gedragen (invloed van het brein)
- Enigste communicatiemiddel
- Vb. agressieve hond tgv
o Pijn of chronische ziekte
o Verkeerd of niet gesocialiseerd (niet geleerd om met mensen om te gaan)
o Stress
o ‘isolation induced fear’
o Aangeleerd gedrag
o Verkeerde huisvesting
o Territorialiteit
o Dominantie problemen
o …
- Ethos= gewoonte, aard, norm
- Logos = de leer
- Biologische studie van het gedrag
o Wetenschappelijke verantwoorde methodologie
o Vergelijkende studies
o Evolutieleer
- Erkenning in 1973: lorenz, Von Frisch, Tinbergen (nl) (nobelprijs voor de medicijnen)
o Verklaart diergedrag en mensengedrag
 Lorenz:
 Theoretisch kader ethologie
 Inprenting vs instinct
 Veel experimenten met ganzen
 Tinbergen:
 Stekelbaarzen
 Meeuwen
 Bijenwolf
 Belangrijke vindingen op gebied van
o Instinct
o Sleutel prikkels (om iets te gaan doen) bv tepels van katten
 Lokt een bepaald gedrag uit
o Supra-normale stimuli
 Dubbel reageren op een bepaalde prikkel
o Zware vorm
 De ene kant lijkt op een havik (dan reageren de kuikens)
 De andere kant op een zwaan (dan reageren ze niet)
 Voorgeprogrammeerd gedrag, instinct
 4 hoofdvragen
o Waarom vraag
 Op 4 manieren beantwoorden
 2 proximate vragen (mechanisme: waardoor/how)
 Veroorzaking – causaliteit
o Welke oorzaken doet het beschreven gedrag
veroorzaken
 Ontwikkeling – ontogenie
o hoe gedrag zich ontwikkeld in de loop van het
leven van een individu
 2 ultimaat (waartoe: why)
 Evolutie

, o Hoe is het gedrag ontstaan doorheen de
evolutie? En hoe heeft het zich genetisch
vastgelegd?
 Functie
o Wat is de functie van het gedrag
o Bijvoorbeeld (zie ppt) voorbeeld van een spreeuw
- Welzijn
o Kan ethologische kennis iets zeggen over welzijn ?
 Optimaliseren productie; controle over het gedrag; verklaren afwijkende interacties
 Gebruiken ethologische kennis voor natuurbescherming
o Aanvullende vragen op die van Tinbergen
 Wat is het effect van de leerprocessen op het gedrag (aan/ afleren ? )
 Zijn er modellen mogelijk de gedrag kunnen verklaren en concepten integreren
- Vergelijken /verbeteren huisvesting
o Overgaan van kooisysteem naar vrije systemen
- Optimaliseren van de productie
o Kennis van ethologie
o Voedingsritme
o Sociale context
- Gedragscontrole
o Diervriendelijker
- Verbeteren mens  dier interactie/relatie
o Begrijpen ontstaan van abnormaal gedrag
 Ongewenst gedrag
 Abnormaal gedrag
 Stress fysiologie
- Vinden van het antwoord op dit soort ethologische vragen
o Uitgebreide anamnese
o Klinisch onderzoek
o Observatie (door de dierenarts)
- Observeren door de dierenarts
o Regelmatig zijn er vragen die niet direct of niet geheel beantwoord kunnen worden met een
direct klinisch onderzoek
o (groepen) dieren bestuderen
o Veel valkuilen !
- Observeren moet je leren
o Attention bias (gorilla experiment)
 Het gebeuren van dingen die je niet ziet doordat je let op andere dingen (bv de gorilla)
 Jouw brein heeft “geen plek” om iets anders te doen
 Het over het hoofd zien van andere dingen
 Ook getest bij oncologen
 Letten op afwijkingen van de longen
 Missen zwarte hartafwijkingen
 Bekend bij het goochelen
 Kan je niets aandoen maar je moet weten dat he kan gebeuren !
o Verschillende gedragingen – Bordercollie en het konijn
 Geziene gedragingen:
 Speels
 Kwispelen
 Afwachten
 Nieuwsgierig
 Neerleggen

,  ! veel mensen vergeten het konijn te observeren omdat het ene dier actiever lijkt
 Het konijn is even belangrijk maar maakt niet zo’n duidelijke actieve bewegingen
 Interactie tussen 2 dieren
o Structureel observeren vereist dat we dezelfde informatie op een andere manier bekijken

- Valkuilen
o Context doet er toe
 “can we believe what we score, if we score what we believe”
 Bij diergeneeskundige studenten werd er eerst geleerd hoe ze hittestress konden scoren
 19 video’s genomen van 19 verschillende runderen met omgevingstemp.
 9 video’s hebben ze een verkeerde omgevingstemp ingedeeld (5°c warmer)
 2 groepen verdeeld
 Zelfde video maar andere info
 Toch werden ze aangeduid als hogere hittestress
o Men observeert en scoort vaak wat men verwacht te observeren
 => Geloof beïnvloed observaties = >
 => Observaties beïnvloeden acties:
 => °barrière voor verder begrip
 = ‘expectation’ bias
 Hetgeen wat je de hele tijd hoort, ga je beginnen zien
- Oplossingen:
o Objectief & systematisch observeren in controle en ‘experimentele’ situatie
 Lijstje met waarnemingen
o Additionele info nodig door ondersteunend door fysiologische informatie
o Open ipv gesloten vragen
- Observeren – ethogram
o Ethogram = algemene lijst van gedragingen
 Observationeel/ descriptief
 Ethogram
o Lijst basis gedragsrepertoire van een dier – diersoort
 Gedetailleerdheid is afhankelijk van doel
o Gebruik Abstracte definities – voorkom interpretaties van emoties/
mentale staat
 Risico antropomorfisme
o Afhankelijk van vraag
 Wanneer
 Zelfde moment van de dag 3
 Wie
o Continu of frequentie
- Hoe als dierenarts ?
o Menselijk brein heeft zijn eigen wetten (bewust van zijn)
o Systematisch werken (zelfde tijdstippen)
o Bewaar zoveel mogelijk geschreven documenten
o Dubbelblind of triple blind
o Invloed van je fysieke afwezigheid en Slimme hans-effect
o Erken de verschillen in perceptie

, 2. Evolutie demosticatie
- Nature vs nurture
o In welke maten is een gedrag erfelijk ?
 Aangeboren vs aangeleerd
- Gedrag steunt op informatie opgeslagen in het genoom
o Aangeboren, instinct
 Maar er is altijd een vorm van omgeving/ leren
- Gedrag steunt op informatie uit individuele ervaring
o Aangeleerd gedrag
 Maar is ook genetisch bepaald – zij het meestal multifactorieel
- Bv. Het zogen van paarden bij de moeder, zit ook een leerproces achter
o ‘nature’: eekhoorn zoogt bij een kat
 De eekhoorn wordt opgenomen in het nest
 Melk; van nature weet de eekhoorn niet hoe die de melk moet drinken uit de kom
 Kattenbak; katten zijn zindelijk, de eekhoorn niet maar hij verstopt zijn eten erin
 Hij gaat zich meer en meer ontwikkelen als een eekhoorn zonder opgevoed te worden
door een eekhoorn
 Hij ontwikkelt zichzelf tot een echte eekhoorn
 Deel van het gedrag is genetisch vastgelegd dat het voor alle dieren hetzelfde is,
onafhankelijk van de omgeving  Fixed Action Pattern  FAP
 Voorbeeld opstaan
- Gedrag genetisch bepaald ?
o Kunstmatige selectie
 Fruitvliegje
 Labomuizen
 Selectie op nestbouw over 15 generaties
 Lijn 1 verzamelt: 50 gram katoen
 Lijn 2 verzamelt: 15 gram
o Addertje: selecteren snelheid in een doolhof
 “slimme” ratten  “domme” ratten
 Conclusie slimheid ratten = genetisch maar als
 Daarna dieren uit beide groepen opgroeien in
 Normale omgeving
 Verarmde omgeving
o Geen verschil ; beide even fouten
 Verrijkte omgeving
o Geen verschil ; beide even slim
o Genetische kenmerken zijn eerder
 Predispositie ipv inflexibele determinant
 Genen= basis van gedrag
 Maar ontwikkeld in interactie met de omgeving
o Meeste gedrag beïnvloed door heel veel genen
o Evolutie van gedrag
 Variabiliteit
 Binnen een populatie is er een variatie van individuen
 Erfelijkheid
 Deel van de variatie is erfelijk
 Nakomelingen vertonen gem. meer gelijkenis met verwanten dan met andere
dieren uit populatie
 Competitie
 Concurrentie voor schaarse hulpgoederen
 Natuurlijke selectie