Samenvatting hoorcolleges: inleiding strafrecht voor niet-juristen
Minor misdaad & straf
Lynn Melkman
Inhoudsopgave
Materieel (inhoudelijk) strafrecht........................................................................................................................3
Formeel strafrecht................................................................................................................................................3
Nulla poena-regel.................................................................................................................................................7
Voorwaarden voor strafbaarheid.........................................................................................................................9
Delictsomschrijving..............................................................................................................................................9
Objectieve en subjectieve bestanddelen..............................................................................................................9
Strafprocessueel beslissingsmodel (materieel)..................................................................................................11
Bestanddelen en elementen...............................................................................................................................12
Strafprocessueel beslissingsmodel (materieel) (art. 350 Sv).............................................................................12
Strafuitsluitingsgronden....................................................................................................................................14
Overzicht van alle strafuitsluitingsgronden die we kennen:..............................................................................14
Ontoerekenbaarheid – art. 39 Sr...................................................................................................................14
Overmacht – art. 40 Sr...................................................................................................................................15
Noodweer – art. 41 SR...................................................................................................................................17
Noodweerexces – art. 41 lid 2 Sr...................................................................................................................18
Hoofddoel van het strafproces:..........................................................................................................................20
Procesdeelnemers..............................................................................................................................................22
Fasen van het strafproces..................................................................................................................................24
Vooronderzoek / opsporing...........................................................................................................................24
Vervolging/berechting...................................................................................................................................26
Materiële vragen................................................................................................................................................27
Tenuitvoerlegging..........................................................................................................................................27
EVRM: Europees verdacht tot bescherming van de rechten van de mens........................................................27
Vervolging/berechting.......................................................................................................................................29
Vervolgingsbeslissing.....................................................................................................................................29
Onderzoek ter terechtzitting (ott).................................................................................................................32
Beraadslaging.................................................................................................................................................32
Einduitspraak/vonnis.....................................................................................................................................33
Belang van subjectieve bestanddelen Opzet en Schuld.....................................................................................35
Schuldverband bij opzet.....................................................................................................................................36
Voorwaardelijk opzet.........................................................................................................................................39
Objectief – aanmerkelijke kans.....................................................................................................................40
Bewijs van (voorwaardelijk) opzet.................................................................................................................41
Bewijsconstructie van weten.........................................................................................................................41
Bewijsconstructie van willen..............................................................................................................................42
Het bestanddeel culpa/schuld............................................................................................................................43
Culpa: tussen opzet en toeval............................................................................................................................44
2 soorten culpa...................................................................................................................................................45
1. Culpoze gevolgsdelicten............................................................................................................................45
1
, 2. Overige culpoze delicten...........................................................................................................................45
Medeschuld........................................................................................................................................................48
Korte samenvatting ‘culpa schema’...................................................................................................................49
Doel en functies straffen....................................................................................................................................50
Hoofdstraffen:....................................................................................................................................................51
2
,Hoorcollege 1: Legaliteit & strafbaar feit 9 sept 2021
Strafrecht zie je overal. Via nieuws en media krijg je zelf al een beeld van wat strafrecht is.
Dat iemand is veroordeeld dat kan je lezen in de krant. Maar hoe zo’n zaak precies gaat lees
je niet. Dat leer je in dit vak.
Wat is doodslag?
Met opzet iemand doden.
Het doel van dit vak is om ons kennis te laten maken met het Nederlandse strafrecht.
Juridische vakken kunnen enorm verschillen van vakken op andere faculteiten. We maken
niet alleen kennis met strafrecht maar ook met een juridische manier van denken. Strafrecht
kan in tweeën worden gesplitst. Enerzijds het materiele strafrecht, en anderzijds het formele
strafrecht.
Materieel (inhoudelijk) strafrecht
Inhoudelijke strafrecht, regelt welke gedragingen strafbaar zijn gesteld in de
Nederlandse wet en wanneer een persoon kan worden gestraft. Het gaat om
wettelijke bepalingen die je kunt opzoeken in een wetboek, waarin staat dat iets is
verboden.
o Doel: Normbevestiging
o Normbevestiging: Strafoplegging is een krachtig signaal dat bepaalde
gedragingen onwenselijk zijn en niet worden getolereerd.
o Leedtoevoeging: Bestraffen is pijn doen ® vrijheden of vermogen ontnemen.
De legitimatie daarvan is enigszins problematisch. Daarom moet
strafoplegging met de grootst mogelijke zorg en waarborgen worden
omringd. Het strafrecht als Ultimum remedium
Formeel strafrecht
Ook wel het strafprocesrecht. Dat regelt dat hoe in een concreet geval moet worden
vastgesteld of een bepaalde persoon werkelijk een bepaalde verbodsbepaling heeft
overtreden. En dan gaat het over de wijze waarop de rechter tot zijn/haar oordeel
komt. Maar ook over de bevoegdheden die de politie heeft om bewijs te verzamelen.
En ook over de rechten van de verdachten en van het slachtoffer.
o Doel: Het verzekeren van de juiste toepassing van het materiële strafrecht.
Het strafprocesrecht bevat de regels die gaan over de toepassing van het
materiële strafrecht op een concreet geval.
o Fasen van het strafproces:
Vooronderzoek/opsporing ® Vervolging/berechting ® Tenuitvoerlegging
Deze twee soorten strafrecht zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden! Kennis opzuigen en
weten, maar ook moet je er iets mee doen! Kennis moet worden toegepast op casussen.
Tentamen:
- Open boek tentamen
- Rode boek & college bundel
- Leer een tentamen alsof het geen openboek tentamen is!
3
,Leerstof:
- 16e druk Ons Strafrecht, deel 1: Het materiële strafrecht
- Vragenbundel
- Hoorcolleges
- Juristprudentie- en literatuurbundel
Juristprudentie = gerechtelijke structuur
- Een strafzaak begint altijd bij een rechtbank
- Als de verdachte of officier van justitie het niet eens is met de uitspraak van de
rechter dan kun je in hoger beroep.
- Dan kom je bij het gerechtshof, en hier wordt de zaak dan weer helemaal opnieuw
behandelt.
- Als een van de partijen het dan nog steeds niet eens is met het eindoordeel, dan kun
je nog naar de Hoge Raad. Hier wordt de zaak niet helemaal opnieuw gedaan. De
Hoge Raad kijkt of het gerechtshof de wet goed heeft uitgelegd en toegepast. Er
komt geen nieuwe inhoudelijke behandeling.
- Er is nog een stap hoger: Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Als je
meent dat de mensenrechten worden aangedaan.
Wetboeken
- Kluwer Collegebundel
- Wettenbundels mogen niet zijn voorzien van aantekeningen, codes, etc. Ook mag
niet op tabjes worden geschreven. Wat mag wel?
o Onderstrepingen en arceringen
o Onbeschreven (gekleurde) tabjes
- Als je niet met een wettenbundel kunt omgaan kan je het tentamen ook niet halen!
Zorg dat je hier goed mee kan omgaan!
Hoorcolleges
- Hoorcollege geven grote lijnen + oefenen met stof
- Ook stof die niet expliciet tijdens hoorcollege aan de orde is gekomen, behoort wel
tot leerstof
- Bereid je goed voor!
- Casusuurtje! Elke dinsdag van 16:00 tot 17:30! Wordt ook opgenomen.
4
, Onderwerpen HC 1
- Strafrecht in een wat bredere context
o Verhouding andere rechtsgebieden
o Doel straf- en strafprocesrecht
- Vaardigheid
o Omgaan met je wettenbundel
- Kernvraag: Wanneer is er sprake van een strafbare dader?
o Legaliteitsbeginsel
o Voorwaarden voor strafbaarheid
o Straf processuele model
De belangrijkste rechtsgebieden
Strafrecht is één van vele rechtsgebieden dat kan worden bestudeert.
3 grote rechtsgebieden:
- Civiel recht (privaatrecht) = Regelt de ‘horizontale’ rechtsbetrekkingen tussen burgers
(verbintenissen uit de wet (contracten), onrechtmatige daden, huwelijksrecht, etc.)
en de rechten van burgers tegenover derden (bijv. eigendomsrecht).
- Bestuursrecht = Regelt de ‘verticale’ rechtsbetrekkingen tussen de overheid en
burgers. Bevoegde overheidsinstanties kunnen eenzijdig de rechtspositie van de
burger wijzigen (het verlenen of weigeren van een vergunning, het opleggen van
verplichtingen, etc.).
- Strafrecht = Regelt de mogelijkheden van de overheid om burgers een
strafrechtelijke sanctie op te leggen en in de aanloop daar naartoe procesrechtelijke
bevoegdheden uit te oefenen en dwangmiddelen toe te passen.
- Publiekrecht: bestuursrecht & strafrecht samen
- Verschil tussen privaatrecht en publiekrecht is de rol van de overheid.
Doel materieel strafrecht
Normbevestiging door leedtoevoeging
In een samenleving vinden we het belangrijk dat mensen zich op een bepaalde
manier gevragen. Ook vinden we het minder wenselijk als mensen zich op een niet-
leuke manier gedragen. Om onwenselijk gedrag te voorkomen wordt er een straf
opgelegd.
o Straffen betekend oorspronkelijk; iemand pijn doen/leed toebrengen.
o Tegenwoordig is dit niet meer lichamelijk!
o Nu bestaat het straffen uit het beperken van iemands vrijheden. En het
afnemen van vermogen.
Normbevestiging = Strafoplegging is een krachtig signaal dat bepaalde gedragingen
onwenselijk zijn en niet worden getolereerd.
5
Minor misdaad & straf
Lynn Melkman
Inhoudsopgave
Materieel (inhoudelijk) strafrecht........................................................................................................................3
Formeel strafrecht................................................................................................................................................3
Nulla poena-regel.................................................................................................................................................7
Voorwaarden voor strafbaarheid.........................................................................................................................9
Delictsomschrijving..............................................................................................................................................9
Objectieve en subjectieve bestanddelen..............................................................................................................9
Strafprocessueel beslissingsmodel (materieel)..................................................................................................11
Bestanddelen en elementen...............................................................................................................................12
Strafprocessueel beslissingsmodel (materieel) (art. 350 Sv).............................................................................12
Strafuitsluitingsgronden....................................................................................................................................14
Overzicht van alle strafuitsluitingsgronden die we kennen:..............................................................................14
Ontoerekenbaarheid – art. 39 Sr...................................................................................................................14
Overmacht – art. 40 Sr...................................................................................................................................15
Noodweer – art. 41 SR...................................................................................................................................17
Noodweerexces – art. 41 lid 2 Sr...................................................................................................................18
Hoofddoel van het strafproces:..........................................................................................................................20
Procesdeelnemers..............................................................................................................................................22
Fasen van het strafproces..................................................................................................................................24
Vooronderzoek / opsporing...........................................................................................................................24
Vervolging/berechting...................................................................................................................................26
Materiële vragen................................................................................................................................................27
Tenuitvoerlegging..........................................................................................................................................27
EVRM: Europees verdacht tot bescherming van de rechten van de mens........................................................27
Vervolging/berechting.......................................................................................................................................29
Vervolgingsbeslissing.....................................................................................................................................29
Onderzoek ter terechtzitting (ott).................................................................................................................32
Beraadslaging.................................................................................................................................................32
Einduitspraak/vonnis.....................................................................................................................................33
Belang van subjectieve bestanddelen Opzet en Schuld.....................................................................................35
Schuldverband bij opzet.....................................................................................................................................36
Voorwaardelijk opzet.........................................................................................................................................39
Objectief – aanmerkelijke kans.....................................................................................................................40
Bewijs van (voorwaardelijk) opzet.................................................................................................................41
Bewijsconstructie van weten.........................................................................................................................41
Bewijsconstructie van willen..............................................................................................................................42
Het bestanddeel culpa/schuld............................................................................................................................43
Culpa: tussen opzet en toeval............................................................................................................................44
2 soorten culpa...................................................................................................................................................45
1. Culpoze gevolgsdelicten............................................................................................................................45
1
, 2. Overige culpoze delicten...........................................................................................................................45
Medeschuld........................................................................................................................................................48
Korte samenvatting ‘culpa schema’...................................................................................................................49
Doel en functies straffen....................................................................................................................................50
Hoofdstraffen:....................................................................................................................................................51
2
,Hoorcollege 1: Legaliteit & strafbaar feit 9 sept 2021
Strafrecht zie je overal. Via nieuws en media krijg je zelf al een beeld van wat strafrecht is.
Dat iemand is veroordeeld dat kan je lezen in de krant. Maar hoe zo’n zaak precies gaat lees
je niet. Dat leer je in dit vak.
Wat is doodslag?
Met opzet iemand doden.
Het doel van dit vak is om ons kennis te laten maken met het Nederlandse strafrecht.
Juridische vakken kunnen enorm verschillen van vakken op andere faculteiten. We maken
niet alleen kennis met strafrecht maar ook met een juridische manier van denken. Strafrecht
kan in tweeën worden gesplitst. Enerzijds het materiele strafrecht, en anderzijds het formele
strafrecht.
Materieel (inhoudelijk) strafrecht
Inhoudelijke strafrecht, regelt welke gedragingen strafbaar zijn gesteld in de
Nederlandse wet en wanneer een persoon kan worden gestraft. Het gaat om
wettelijke bepalingen die je kunt opzoeken in een wetboek, waarin staat dat iets is
verboden.
o Doel: Normbevestiging
o Normbevestiging: Strafoplegging is een krachtig signaal dat bepaalde
gedragingen onwenselijk zijn en niet worden getolereerd.
o Leedtoevoeging: Bestraffen is pijn doen ® vrijheden of vermogen ontnemen.
De legitimatie daarvan is enigszins problematisch. Daarom moet
strafoplegging met de grootst mogelijke zorg en waarborgen worden
omringd. Het strafrecht als Ultimum remedium
Formeel strafrecht
Ook wel het strafprocesrecht. Dat regelt dat hoe in een concreet geval moet worden
vastgesteld of een bepaalde persoon werkelijk een bepaalde verbodsbepaling heeft
overtreden. En dan gaat het over de wijze waarop de rechter tot zijn/haar oordeel
komt. Maar ook over de bevoegdheden die de politie heeft om bewijs te verzamelen.
En ook over de rechten van de verdachten en van het slachtoffer.
o Doel: Het verzekeren van de juiste toepassing van het materiële strafrecht.
Het strafprocesrecht bevat de regels die gaan over de toepassing van het
materiële strafrecht op een concreet geval.
o Fasen van het strafproces:
Vooronderzoek/opsporing ® Vervolging/berechting ® Tenuitvoerlegging
Deze twee soorten strafrecht zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden! Kennis opzuigen en
weten, maar ook moet je er iets mee doen! Kennis moet worden toegepast op casussen.
Tentamen:
- Open boek tentamen
- Rode boek & college bundel
- Leer een tentamen alsof het geen openboek tentamen is!
3
,Leerstof:
- 16e druk Ons Strafrecht, deel 1: Het materiële strafrecht
- Vragenbundel
- Hoorcolleges
- Juristprudentie- en literatuurbundel
Juristprudentie = gerechtelijke structuur
- Een strafzaak begint altijd bij een rechtbank
- Als de verdachte of officier van justitie het niet eens is met de uitspraak van de
rechter dan kun je in hoger beroep.
- Dan kom je bij het gerechtshof, en hier wordt de zaak dan weer helemaal opnieuw
behandelt.
- Als een van de partijen het dan nog steeds niet eens is met het eindoordeel, dan kun
je nog naar de Hoge Raad. Hier wordt de zaak niet helemaal opnieuw gedaan. De
Hoge Raad kijkt of het gerechtshof de wet goed heeft uitgelegd en toegepast. Er
komt geen nieuwe inhoudelijke behandeling.
- Er is nog een stap hoger: Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Als je
meent dat de mensenrechten worden aangedaan.
Wetboeken
- Kluwer Collegebundel
- Wettenbundels mogen niet zijn voorzien van aantekeningen, codes, etc. Ook mag
niet op tabjes worden geschreven. Wat mag wel?
o Onderstrepingen en arceringen
o Onbeschreven (gekleurde) tabjes
- Als je niet met een wettenbundel kunt omgaan kan je het tentamen ook niet halen!
Zorg dat je hier goed mee kan omgaan!
Hoorcolleges
- Hoorcollege geven grote lijnen + oefenen met stof
- Ook stof die niet expliciet tijdens hoorcollege aan de orde is gekomen, behoort wel
tot leerstof
- Bereid je goed voor!
- Casusuurtje! Elke dinsdag van 16:00 tot 17:30! Wordt ook opgenomen.
4
, Onderwerpen HC 1
- Strafrecht in een wat bredere context
o Verhouding andere rechtsgebieden
o Doel straf- en strafprocesrecht
- Vaardigheid
o Omgaan met je wettenbundel
- Kernvraag: Wanneer is er sprake van een strafbare dader?
o Legaliteitsbeginsel
o Voorwaarden voor strafbaarheid
o Straf processuele model
De belangrijkste rechtsgebieden
Strafrecht is één van vele rechtsgebieden dat kan worden bestudeert.
3 grote rechtsgebieden:
- Civiel recht (privaatrecht) = Regelt de ‘horizontale’ rechtsbetrekkingen tussen burgers
(verbintenissen uit de wet (contracten), onrechtmatige daden, huwelijksrecht, etc.)
en de rechten van burgers tegenover derden (bijv. eigendomsrecht).
- Bestuursrecht = Regelt de ‘verticale’ rechtsbetrekkingen tussen de overheid en
burgers. Bevoegde overheidsinstanties kunnen eenzijdig de rechtspositie van de
burger wijzigen (het verlenen of weigeren van een vergunning, het opleggen van
verplichtingen, etc.).
- Strafrecht = Regelt de mogelijkheden van de overheid om burgers een
strafrechtelijke sanctie op te leggen en in de aanloop daar naartoe procesrechtelijke
bevoegdheden uit te oefenen en dwangmiddelen toe te passen.
- Publiekrecht: bestuursrecht & strafrecht samen
- Verschil tussen privaatrecht en publiekrecht is de rol van de overheid.
Doel materieel strafrecht
Normbevestiging door leedtoevoeging
In een samenleving vinden we het belangrijk dat mensen zich op een bepaalde
manier gevragen. Ook vinden we het minder wenselijk als mensen zich op een niet-
leuke manier gedragen. Om onwenselijk gedrag te voorkomen wordt er een straf
opgelegd.
o Straffen betekend oorspronkelijk; iemand pijn doen/leed toebrengen.
o Tegenwoordig is dit niet meer lichamelijk!
o Nu bestaat het straffen uit het beperken van iemands vrijheden. En het
afnemen van vermogen.
Normbevestiging = Strafoplegging is een krachtig signaal dat bepaalde gedragingen
onwenselijk zijn en niet worden getolereerd.
5
