College 7 - Financieel management

College 7 – Financieel management

 Maarten de Jong
 FM in de praktijk van publieke organisaties



Programma vanochtend

 Lesstof van vandaag
 Baten-lastenstelsel vs kasstelsel
 Hh. Mededelingen
 Dienst Justitiële instellingen

Dit is het laatste colege. We gaan kijken naar financieel management in de
praktijk. We beginnen met een paar dingen die niet langs zijn gekomen in de colleges tot nu toe,
maar wel voor het verhaal van vandaag relevant zijn. We kijken naar het baten-lasten stelsel versus
het kasstelsel, dan is hardcore financieel materie waar we niet heel diep op in gaan, maar wel over
moeten vertellen. Daarna nog wat huishoudelijke mededelingen en ten slotte kijken we naar het
gevangeniswezen als praktijkcasus. Allereerst het nieuws van deze week. Bart Snels was een van de
twee kamerleden die echt zich bemoeide met de overheidsfinncien en kennis van zaken had. Verder
was er niet veel financieel nieuws.



Literatuur

 Robinson, Marc (2016). Budget Reform Before and After the Global Financial Crisis.
 BELUISTEREN VOOR COLLEGE: https://haagsebeek.nl/webinar/doelmatigheid-bij-de-
overheid-wat-gaat-er-fout-en-hoe-kan-het-beter&archive&filter_spreker=roel-bekker&filter
 BEKIJKEN VOOR COLLEGE: Jaarverslag DJI
file:///C:/Users/maart/Downloads/Jaarverslag+DJI+2020.pdf

Dit was het artikel voor vandaag van Marc Robinson. Het is een wat lastiger artikel om te lezen als je
niet een achtergrond erin hebt. Belangrijk is dat hij bij de vorige financiele crisis heeft gekeken welke
hervormingen er op publiek financieel management zijn geweest en of deze geholpen hebben. Hij is
daar best wel kritisch over. Daar komen we zo nog even op. Dat webinar gaan we zo op in en de DJI-
stukken, waren daar dingen in die je opviel?



Webinar doelmatigheid bij de overheid

 Jos Blank
o Hervormingen om doelmatigheid te vergroten leverden weinig op
o Bv. bekostigingssystemen, marktwerking/op afstand zetten, schaalvergroting
o Productiviteit publieke sector vaak juist gedaald
o Te lang door gegaan met schaalvergroting
 Roel Bekker
o Reorganisatieplaag : De aanpassing is het beleid
o Te vage doelstellingen, te hoge verwachtingen
o Vaak doelen gehaald ondanks ipv dankzij het beleid
 Is er een verschil tussen productiviteit en doelmatigheid?

,Eerst het webinar waarin deze twee heren het hadden over doelmatigheid bij de overheid.
Doelmatigheid wil de docent in perspectief plaatsen. Je kan de hele webinar samenvatten met het
idee ‘ het is niks en het wordt niks’, zo klinkt het een beetje. Dit is de achtergrond als je hem luistert.
Er wordt veel gesproken over doelmatigheid bij de overheid, maar niemand weet precies hoe je het
moet meten. Dat maakt dit moeilijk. Er is veel gebeurd, van marktwerking, op afstand zetten,
agentschapsvorming. Jos Blank zegt dat de productiviteit vaak gedaald is van publieke organiaties als
je het afzet tegen kosten en mensen. Hij noemt ook dat men te lang is doorgegaan met
schaalvergroting. Overheden zijn te groot en te log geworden met te grote transactiekosten met te
veel vergaderingen en afstemmingen en daardoor minder effectief. Rob Bekker heeft geprobeert om
dingen binnen het Rijk te vranderen, maar is daarin niet zo goed geslaagd. Dit ligt aan vage
doelstellinfen (zie ook college 2) en te hoge verwachtingen.

Wat is het verschil tussen producttiviteit en doelmatigheid? Productiviteit gaat om productie, dus je
output. Denk aan hoeveel koekjes je binnen een uur of met een bepaald aaltan mensen en machines
kan produceren. Doelmatigheid heeft meer nuance in zich, het gaat over of het doel wordt bereikt
voor bepaalde kosten.



Ja! Bv. productiviteit in de gezondheidszorg:

 Meet je bepaalde diensten (bv. spreekuurbezoeken, ziekenhuisnachten)?
 Of..
 Meet je behandelingen (bv. alle diensten per behandelde kwaal)?
 Volgens econometristen is de productiviteitsgroei in de gezondheidszorg laag omdat de
dienstverlening van artsen ne ziekenhuizen niet echt groeit.
 Dat er minder diensten nodig zijn per ziekte door betere behandelingen en medicijnen telt
niet mee in hun cijfers
 Bron: Robinson (2020) Bigger Government: the future of government expenditure in
advanced economies

Mac Robinson zet dit in zijn laatste boek heel goed uiteen met betrekking tot de zorg. Hij zegt dat als
je de metro-productiviteit van de zorg aan econometristen overlaat dan krijg je als volgt: ze gaan
kijken wat de productie van zorg is. De productie van zorg zijn dan het aantal ziekenhuisnachten van
patienten, het aantal spreekuurbezoeken, het aantal patienten die een huisarts ziet in het spreekuur.
Maar als je dat meet dan gaat het niet goed in de zorg want dat is al jaren hetzelfde en de kosten
worden alsmaar hoger. Onder economen is het een geaccepteerde stelling dat productiviteit in de
zorg niet stijgt al heel lang. Maar de vraag is of je dan de goede dingen meet. Als je meet aan het
aantal behandelingen, dus iemand heeft een bepaalde kwaal, en het kost zoveel tijd, moeite en geld
om die beter te krijgen, dan is er juist een enorme groei geweest door betere medicijnen en
behandelingen etc. Als je dit dus meet, en dat is ingewikkelder want er komen dan verschillende
diensten die je bij elkaar moet optellen, dan was het zo dat je vroeger voor 1 kwaal elke maand naar
de huisarts ging en je pillencuur voor hebt in vergelijking tot 14 jaar geleden.

Wat je dus meet met productiviteit is heel belangrijk. Daarom moet je als je dat soort staartjes over
productiviteit in de publieke sector ziet het hele verhaal erbij bedenken, dus wat is het doel van die
dienstverlening? Dat is iemand beter krijgen! Als je dus naar doelmatigheid kijkt, dan zie je dat die
wel degelijk is gestegen!

, Bedrijfsvoering en doelmatigheid

 Bedrijfsvoering: waar hebben we het over?
o P: Personeel/HRM instrumenten, loonbetaling, registratie realisatie taakstelling,
externe inhuur
o I: Documentatie en informatie, ontsluiten management informatie,
Informatiebeveiliging
o O: Interne sturingsrelaties (shared service, beleid-uitvoering), governance
relaties ZBO’s/RWT’s
o F: Financieel beheer, Materieel beheer, Begroting- en verantwoordingscyclus,
o A: Administratieve Organisatie, primaire registratie financiële informatie
o H: Huisvesting, ARBO eisen, beleid t.a.v. werkplekken
 Verder: Inkoop, integriteit, klimaat & milieubeleid, inclusiviteit etc.
 Primaire vs. ondersteunende processen?

We moeten het ook even over bedrijfsvoering hebben. Je ziet hier een soort alfabet van afkortingen.
Punt is dat bedrijfsvoering vaak wordt gezien als iets met geld, maar in de publieke sector is het een
veel breder begrip. Je ziet ook dat er huisvesting, personeel en allerlei dingen bij zitten die
ondersteunend zijn aan het primair proces.



Bedrijfsvoering en doelmatigheid

We hebben het ook gehad over de rolverdeling
binnen de publieke sector, die lines of defence. Dit
betekent dat de controller (vroeger hoofd
administratie) zich steeds meer taken toe moest
eigenen, denk aan recht-matigheid, en bedragen
optellen dat was vroeger zijn core business, maar
naarmate hij ‘spanningpartner’ van het
management werd voor doelmatigheid en
doeltreffendheid moest die ook zich bekwamen in
bedrijfsvoering en beleid en dus iemand worden
die op al die terreinen mee kon praten.



Bedrijfsvoering en doelmatigheid

 Is de reputatie van de verspilzuchtige inefficiënte overheid terecht?
 Wat nu eenmaal niet helpt:
o Geen doelmatigheidsprikkel (want voortbestaan hangt er niet van af)
o Waardenpluriformiteit (efficiency concurreert met
andere, soms belangrijker, doelen)
o Bureaucratische kokers (onhandige scheidslijnen tussen
organisaties en budgetten)
o Begrotingssysteem brengt rare prikkels mee (bv.
eindejaarskoorts)

Ten slotte over al die hervormingen en over dat artikel van Marc
Robinson. Hoe erg is het nou met de inefficientie van de overheid? Klopt
dit nou? In een aantal dingen valt het inderdaad niet mee. Er is geen