Luuk Lemmens V6a Geschiedenis samenvatting Feniks
Deze samenvatting is een parafrase van elke alinea van elke paragraaf van het
boek Feniks (bovenbouw VWO)
Hoofdstuk 1 Tijd van jagers en boeren (tot 3000 V. Chr.)
Kenmerkend aspecten:
1. De leefwijze van jagers-verzamelaars
2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenleving
3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen
1.1 Van jagers-verzamelaars naar boeren (P.17)
De eerste mensen
- Volgens de evolutietheorie is de mens vanuit Afrika naar het Midden-Oosten
getrokken en heeft zich van daaruit verspreid over de hele wereld
- Daartegenover staan creationisten; zij geloven dat de aarde en alles wat
daarop leeft het gevolg zijn van een gecreëerde schepping van God
Leefwijze van jagers-verzamelaars
In het Paleolithicum, of oude steentijd (naar stenen gereedschappen), leefden
mensen als jagers-verzamelaars;
- Het waren nomaden en trokken rond in kleine groepen; op zoek naar voedsel
- Tijdelijke onderkomens; vertrek wanneer voedselaanbod minder werd
- Weinig bekend over jagers-verzamelaars; slechts interpretaties uit
ongeschreven bronnen (-> prehistorie)
Overgang naar landbouw
Tussen 20.000 en 12.000 V. Chr. gunstig klimaat in het Midden-Oosten waardoor
mensen er langere tijd konden leven
-> worden jagers-verzamelaars i.p.v. nomaden
- Wonen samen in kleine dorpjes; langere periode voldoende voedsel
Rond 11.000 V. Chr. verandert het klimaat;
-> ontstaan landbouw; hierdoor kunnen bevolking en nederzettingen groeien
- Landbouw uitgevonden in Vruchtbare Halvemaan (Midden-Oosten)
- Neolithische Revolutie jagers-verzamelaars worden boeren; gaan over op
landbouwsamenleving
-> nieuwe steentijd breekt aan (Neolithicum)
- Rond 5000 V. Chr. ook in West-Europa landbouw; wegtrekken Midden-Oosten
mogelijk door grote groei en daarmee moeite met iedereen voorzien van voedsel
De landbouwsamenleving
Overgang op agrarische samenleving verschillende gevolgen;
- Bevolking groeit sneller
- Bevolking werd sedentair: op een vaste plek vestigen
- Boeren gingen werktuigen gebruiken
- Mensen hebben bezittingen (hoef je niet mee te sjouwen zoals nomaden)
-> leidt tot statusverschillen, sociale ongelijkheid en sociale hiërarchie
-> boeren veel bezit en daarmee invloed; waren vaak leiders over een groep
,1.2 Oude beschavingen, steden en staten
Het succes van irrigatielandbouw
Door gebruikt van irrigatielandbouw namen sociale verschillen toe;
- Boeren halen steeds een rijke(re) oogst binnen en krijgen hierdoor meer
aanzien en macht -> boeren werden politieke leiders en bestuurden de stad (als
een koning
Stadstaten in Mesopotamië
- Inwoneraantal dorpen groeit sterk door rijke landbouwopbrengsten en groeien
uit tot stedelijke gemeenschappen; Mesopotamië bijvoorbeeld (3500 V. Chr.)
-> de stedelijke gemeenschappen zijn als het ware stadstaten; kleine staten,
ter grootte van een stad en haar directe omgeving, met elk een eigen vorm van
bestuur
Stadstaten hadden een aantal kenmerken gemeen:
- Hiërarchische opbouw samenleving; sociale klassen
- Godsdienstig centrum
- Specialisten (ander beroep dan boer -> mogelijk door voldoende voedsel)
- Gebruik van schrift
Hiërarchische opbouw
Koning Regeert namens goden op aarde. Opperbevelhebber leger,
opperrechter en bestuurder van de stad
Priesters Dagelijkse rituelen en offers aan goden
Ambachtslieden Gespecialiseerde ambachtslieden
Boeren Arbeiders op het land
Slaven Krijgsgevangenen
Godsdienst:
Polytheïstisch; meerdere goden tegelijk aanbidden
- Midden in stadstaat een Ziggurat: religieus bouwwerk
-> dichter bij goden komen (hoogte in d.m.v. trap)
- Economische functie: goederen handelen, belasting inleveren
-> om handel te registreren werd schift gebruikt: eind prehistorie; geschreven
bronnen
Van beschaving naar staat
Met het begrip beschaving wordt aangegeven dat deze stedelijke
gemeenschappen waren uitgegroeid tot complexe en hoog ontwikkelde culturen,
waarin zaken zijn uitgevonden en structuren zijn ontwikkeld die wij in onze tijd
nog steeds terugzien (schrift, wiel, belastingstelsel)
Steeds meer stedelijke gemeenschappen (in Mesopotamië/Midden-Oosten)
gingen samenwerken;
- Gedwongen (elkaar onderwerpen) of ongedwongen (Economisch en militair
voordeel)
- Samenwerkende steden groeien uit tot grotere en duidelijk begrensde gebieden
onder bewind van een eigen bestuur (koning) -> ontstaan van een staat
,1.3 Egypte, revolutie in een natiestaat
Eenheid in het oude Egypte
5000 V. Chr. irrigatielandbouw Egypte (Nijldal);
- Grote oogsten -> groei bevolking -> ontstaan dorpen en steden
-> Egyptische staat geregeerd door farao (hoofdpriester, werd aanbeden als een
godheid), vanuit hoofdsteden Memphis of Thebe (opperrechter, beschermer land,
opperbevelhebber leger, wetgever en aansturen (irrigatie)landbouw)
Rond 2950 V. Chr. Leider Boven-Egypte Narmer krijgt ook macht over Beneden-
Egypte -> Egypte was nu één staat (leider; farao)
- Er heerste grote eenheid van taal, geloof, cultuur en bestuur die leidde tot
saamhorigheid; daardoor wordt Egypte gezien als de eerste natiestaat
Rond 2000 V. Chr. polytheïsme Egypte;
- Meerdere goden aanbidden
- Amon de belangrijkste; In Thebe grootste tempelcomplex -> veel mensen hier
in dienst (economische functie)
-> Polytheïsme leidt tot onderlinge rivaliteit; dit kon de positie van de farao
verzwakken (er was eenheid en saamhorigheid in zijn natiestaat)
-> Verering van één god zou daarom de Egyptische Farao meer macht kunnen
geven en de eenheid onder de Egyptische steden en inwoners vergroten
De ketterkoning
1353 V. Chr. Amenhotep IV nieuw farao Egypte;
Revolutie;
- Amon-priesters veel macht; wilde hij verkleinen en eigen macht vergroten
-> veranderen naam naar Achnaton
-> Hij begon met her vereren van Aton en verbood alle ander Egyptische goden
-> Egyptische godsdienst werd monotheïstisch
-> Nieuwe hoofdstad Achetaton: Memphis en Thebe verbonden met Amon
-> Wijziging in stijl waarin Achnaton zichzelf en familie af liet beelden (verfijnd,
gevoelig, langwerpig); verschil tussen farao en gewone volk benadrukken;
machtsvertoon en verhevenheid
De oude orde hersteld
Na dood Achnaton 1336 V. Chr. oude orde hersteld:
- Amon werd weer vereerd in plaats van Aton
- Oude tempelt heropend en priesters van Amon kregen macht terug
- Stad Achetaton verviel
- Zoon Achnaton, Toetachaton veranderd naam in Toetachamon
, Hoofdstuk 2 Tijd van Grieken en Romeinen
(3000 V. Chr. – 500 N. Chr.)
Kenmerkend aspecten:
4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over
burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
5. De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur
zich in Europa verspreide
6. De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
7. De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur
van Noordwest-Europa
8. De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste
monotheïstische godsdiensten
2.1 De Griekse Wereld (P. 35)
Het oudste Griekenland
Rond 2000 V. Chr. op Kreta steden, havens, grote paleizen en prachtige
muurschilderingen; Minoïsche cultuur; Myceense cultuur;
-> Door volksverhuizingen 1200 V. Chr. verdwenen stedelijke centra; werden
boerengemeenschappen onder bescherming van edelen
-> Grieken vormen steeds meer culturele eenheid; dezelfde goden, gewoontes
en taal; vertellingen over Myceense tijd en Olympische spelen belangrijk
onderdeel van deze cultuur
Polis en kolonisatie
850 V. Chr. opnieuw stedelijke cultuur in Griekenland.
- Stadjes met omringend platteland
- Amper koningen, voornamelijk edelen belangrijkste functie i.t.t. Myceense tijd
-> Voedseltekort door bevolkingsgroei -> wegtrekken uit polis en stichten
nieuwe kolonies -> erg welvarend en contact moederland (stadstaat/poleis)
- machtige rijken van Carthago Perzië en Etrusken maken stichten van koloniën
moeilijk
Twee oorlogen tegen de Perzen
In 499 V. Chr. komen Griekse Poleis in Ionië in opstand tegen Perzische
bezetting geholpen door Griekse moederland.
- Griekse poleis werken samen en verslagen de Perzen in twee oorlogen
-> Versterkt gevoel van Griekse zelfbewustzijn
Athene: centrum van Cultuur
Athene zwaar geleden onder oorlog tegen Perzen. Lag in puin.
447 V. Chr. bloeit Athene weer op door bouwproject; welvaart neemt toe doordat
kunstenaars, filosofen en specialisten op alle terreinen naar Athene komen
-> 5e eeuw V. Chr. is Athene culturele centrum Griekse wereld
-> Ook na verliezen politieke macht bleven bouwkunst en beeldende kunst een
voorbeeld voor latere architecten en kunstenaars; daarom klassiek genoemd;
van blijvende waarde voor latere generaties. De periode heet Klassieke
Oudheid.
Deze samenvatting is een parafrase van elke alinea van elke paragraaf van het
boek Feniks (bovenbouw VWO)
Hoofdstuk 1 Tijd van jagers en boeren (tot 3000 V. Chr.)
Kenmerkend aspecten:
1. De leefwijze van jagers-verzamelaars
2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenleving
3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen
1.1 Van jagers-verzamelaars naar boeren (P.17)
De eerste mensen
- Volgens de evolutietheorie is de mens vanuit Afrika naar het Midden-Oosten
getrokken en heeft zich van daaruit verspreid over de hele wereld
- Daartegenover staan creationisten; zij geloven dat de aarde en alles wat
daarop leeft het gevolg zijn van een gecreëerde schepping van God
Leefwijze van jagers-verzamelaars
In het Paleolithicum, of oude steentijd (naar stenen gereedschappen), leefden
mensen als jagers-verzamelaars;
- Het waren nomaden en trokken rond in kleine groepen; op zoek naar voedsel
- Tijdelijke onderkomens; vertrek wanneer voedselaanbod minder werd
- Weinig bekend over jagers-verzamelaars; slechts interpretaties uit
ongeschreven bronnen (-> prehistorie)
Overgang naar landbouw
Tussen 20.000 en 12.000 V. Chr. gunstig klimaat in het Midden-Oosten waardoor
mensen er langere tijd konden leven
-> worden jagers-verzamelaars i.p.v. nomaden
- Wonen samen in kleine dorpjes; langere periode voldoende voedsel
Rond 11.000 V. Chr. verandert het klimaat;
-> ontstaan landbouw; hierdoor kunnen bevolking en nederzettingen groeien
- Landbouw uitgevonden in Vruchtbare Halvemaan (Midden-Oosten)
- Neolithische Revolutie jagers-verzamelaars worden boeren; gaan over op
landbouwsamenleving
-> nieuwe steentijd breekt aan (Neolithicum)
- Rond 5000 V. Chr. ook in West-Europa landbouw; wegtrekken Midden-Oosten
mogelijk door grote groei en daarmee moeite met iedereen voorzien van voedsel
De landbouwsamenleving
Overgang op agrarische samenleving verschillende gevolgen;
- Bevolking groeit sneller
- Bevolking werd sedentair: op een vaste plek vestigen
- Boeren gingen werktuigen gebruiken
- Mensen hebben bezittingen (hoef je niet mee te sjouwen zoals nomaden)
-> leidt tot statusverschillen, sociale ongelijkheid en sociale hiërarchie
-> boeren veel bezit en daarmee invloed; waren vaak leiders over een groep
,1.2 Oude beschavingen, steden en staten
Het succes van irrigatielandbouw
Door gebruikt van irrigatielandbouw namen sociale verschillen toe;
- Boeren halen steeds een rijke(re) oogst binnen en krijgen hierdoor meer
aanzien en macht -> boeren werden politieke leiders en bestuurden de stad (als
een koning
Stadstaten in Mesopotamië
- Inwoneraantal dorpen groeit sterk door rijke landbouwopbrengsten en groeien
uit tot stedelijke gemeenschappen; Mesopotamië bijvoorbeeld (3500 V. Chr.)
-> de stedelijke gemeenschappen zijn als het ware stadstaten; kleine staten,
ter grootte van een stad en haar directe omgeving, met elk een eigen vorm van
bestuur
Stadstaten hadden een aantal kenmerken gemeen:
- Hiërarchische opbouw samenleving; sociale klassen
- Godsdienstig centrum
- Specialisten (ander beroep dan boer -> mogelijk door voldoende voedsel)
- Gebruik van schrift
Hiërarchische opbouw
Koning Regeert namens goden op aarde. Opperbevelhebber leger,
opperrechter en bestuurder van de stad
Priesters Dagelijkse rituelen en offers aan goden
Ambachtslieden Gespecialiseerde ambachtslieden
Boeren Arbeiders op het land
Slaven Krijgsgevangenen
Godsdienst:
Polytheïstisch; meerdere goden tegelijk aanbidden
- Midden in stadstaat een Ziggurat: religieus bouwwerk
-> dichter bij goden komen (hoogte in d.m.v. trap)
- Economische functie: goederen handelen, belasting inleveren
-> om handel te registreren werd schift gebruikt: eind prehistorie; geschreven
bronnen
Van beschaving naar staat
Met het begrip beschaving wordt aangegeven dat deze stedelijke
gemeenschappen waren uitgegroeid tot complexe en hoog ontwikkelde culturen,
waarin zaken zijn uitgevonden en structuren zijn ontwikkeld die wij in onze tijd
nog steeds terugzien (schrift, wiel, belastingstelsel)
Steeds meer stedelijke gemeenschappen (in Mesopotamië/Midden-Oosten)
gingen samenwerken;
- Gedwongen (elkaar onderwerpen) of ongedwongen (Economisch en militair
voordeel)
- Samenwerkende steden groeien uit tot grotere en duidelijk begrensde gebieden
onder bewind van een eigen bestuur (koning) -> ontstaan van een staat
,1.3 Egypte, revolutie in een natiestaat
Eenheid in het oude Egypte
5000 V. Chr. irrigatielandbouw Egypte (Nijldal);
- Grote oogsten -> groei bevolking -> ontstaan dorpen en steden
-> Egyptische staat geregeerd door farao (hoofdpriester, werd aanbeden als een
godheid), vanuit hoofdsteden Memphis of Thebe (opperrechter, beschermer land,
opperbevelhebber leger, wetgever en aansturen (irrigatie)landbouw)
Rond 2950 V. Chr. Leider Boven-Egypte Narmer krijgt ook macht over Beneden-
Egypte -> Egypte was nu één staat (leider; farao)
- Er heerste grote eenheid van taal, geloof, cultuur en bestuur die leidde tot
saamhorigheid; daardoor wordt Egypte gezien als de eerste natiestaat
Rond 2000 V. Chr. polytheïsme Egypte;
- Meerdere goden aanbidden
- Amon de belangrijkste; In Thebe grootste tempelcomplex -> veel mensen hier
in dienst (economische functie)
-> Polytheïsme leidt tot onderlinge rivaliteit; dit kon de positie van de farao
verzwakken (er was eenheid en saamhorigheid in zijn natiestaat)
-> Verering van één god zou daarom de Egyptische Farao meer macht kunnen
geven en de eenheid onder de Egyptische steden en inwoners vergroten
De ketterkoning
1353 V. Chr. Amenhotep IV nieuw farao Egypte;
Revolutie;
- Amon-priesters veel macht; wilde hij verkleinen en eigen macht vergroten
-> veranderen naam naar Achnaton
-> Hij begon met her vereren van Aton en verbood alle ander Egyptische goden
-> Egyptische godsdienst werd monotheïstisch
-> Nieuwe hoofdstad Achetaton: Memphis en Thebe verbonden met Amon
-> Wijziging in stijl waarin Achnaton zichzelf en familie af liet beelden (verfijnd,
gevoelig, langwerpig); verschil tussen farao en gewone volk benadrukken;
machtsvertoon en verhevenheid
De oude orde hersteld
Na dood Achnaton 1336 V. Chr. oude orde hersteld:
- Amon werd weer vereerd in plaats van Aton
- Oude tempelt heropend en priesters van Amon kregen macht terug
- Stad Achetaton verviel
- Zoon Achnaton, Toetachaton veranderd naam in Toetachamon
, Hoofdstuk 2 Tijd van Grieken en Romeinen
(3000 V. Chr. – 500 N. Chr.)
Kenmerkend aspecten:
4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over
burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.
5. De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur
zich in Europa verspreide
6. De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
7. De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur
van Noordwest-Europa
8. De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste
monotheïstische godsdiensten
2.1 De Griekse Wereld (P. 35)
Het oudste Griekenland
Rond 2000 V. Chr. op Kreta steden, havens, grote paleizen en prachtige
muurschilderingen; Minoïsche cultuur; Myceense cultuur;
-> Door volksverhuizingen 1200 V. Chr. verdwenen stedelijke centra; werden
boerengemeenschappen onder bescherming van edelen
-> Grieken vormen steeds meer culturele eenheid; dezelfde goden, gewoontes
en taal; vertellingen over Myceense tijd en Olympische spelen belangrijk
onderdeel van deze cultuur
Polis en kolonisatie
850 V. Chr. opnieuw stedelijke cultuur in Griekenland.
- Stadjes met omringend platteland
- Amper koningen, voornamelijk edelen belangrijkste functie i.t.t. Myceense tijd
-> Voedseltekort door bevolkingsgroei -> wegtrekken uit polis en stichten
nieuwe kolonies -> erg welvarend en contact moederland (stadstaat/poleis)
- machtige rijken van Carthago Perzië en Etrusken maken stichten van koloniën
moeilijk
Twee oorlogen tegen de Perzen
In 499 V. Chr. komen Griekse Poleis in Ionië in opstand tegen Perzische
bezetting geholpen door Griekse moederland.
- Griekse poleis werken samen en verslagen de Perzen in twee oorlogen
-> Versterkt gevoel van Griekse zelfbewustzijn
Athene: centrum van Cultuur
Athene zwaar geleden onder oorlog tegen Perzen. Lag in puin.
447 V. Chr. bloeit Athene weer op door bouwproject; welvaart neemt toe doordat
kunstenaars, filosofen en specialisten op alle terreinen naar Athene komen
-> 5e eeuw V. Chr. is Athene culturele centrum Griekse wereld
-> Ook na verliezen politieke macht bleven bouwkunst en beeldende kunst een
voorbeeld voor latere architecten en kunstenaars; daarom klassiek genoemd;
van blijvende waarde voor latere generaties. De periode heet Klassieke
Oudheid.
