Public Management College 1
Introductie
Het spel en de knikkers (MacIntyre):
Je kunt je kind leren schaken om hem:
- De schoonheid van het spel bij te brengen (intrinsieke waarden)
- Door hem te belonen en te straffen (extrinsieke waarden)
Public Management: de manier waarop wij het publieke speelveld organiseren. Onderwijs
universiteiten worden beloond op de percentage van slaging.
New Public Management: de effectiviteit is het voornaamste doel nu, waardoor men de regels gaat
proberen te breken om deze effectiviteit te bereiken. (Elke universiteit staat wel op een lijstje nu)
Problematisch
Noordegraaf wat betreft public management: Altijd zoeken naar een evenwicht tussen 3 logica’s
- Performance (doelmatigheid)
- Professionalism (kwaliteit)
- Politics (rechtvaardigheid / legitimiteit)
Hood 7 doctrines:
- Macht voor managers
- Prestatietargets
- Focus op output
- Kleinere organisatie-eenheden
- Competitie
- Bedrijfsmatig denken
- Budgetdiscipline
Praktijk uitwerking
Belangrijkste ‘ions’
- Marketization: Een beweging die zorgt voor het steeds verder vermarkten van publieke
producten. Het op de markt van brengen van publieke diensten. (KPN, NS)
- Agentification: Variant van Marketization. Gemeentelijke dienst die op afstand is geplaatst
maar die nog steeds wel een overheidsdienst zijn.
- Performatization: Het steeds meer vorm geven van publieke diensten vanuit prestaties.
- Projectification: Publieke diensten zoveel mogelijk in een project vormgieten.
- E-governation: Het digitaliseren van publieke diensten.
________________________________________________________________________
Hoorcollege Public Management 2
Antecedenten van NPM
Neoliberalisme
- Jaren dertig: herijking van het klassiek liberalisme
- Eerst vooral een protest tegen toenemende regulering van kapitalisme.
, - Vanaf de jaren 70 een reëel alternatief voor het sociaal gereguleerde kapitalisme.
Ayn Rand: The virtue of selfishness
- Mens is primair gericht op eigenbelang en moet dat om ethische redenen ook zijn
- Iedere interventie in deze individuele autonomie is taboe, de staat is een amoreel monster.
- Politiek moet volledig vrije markten mogelijk maken en waarborgen.
Adam Smith zag dit anders
Theory of moral sentiments
- Voorwaarde voor vrije markt is de aanwezigheid van ‘maatschappelijkheid’ (empathie en
onderling vertrouwen)
- Wordt door neo-liberale politiek juist de nek omgedraaid (ondoorzichtige producten,
plunderen van de toekomst)
Neoliberalisme:
- Niet langer ‘laisser faire’ (in beloop laten) maar activistisch, zo niet agressief. Markten
ontstaan niet meer vanuit zichzelf (liberalisme) maar worden opgezet vanuit de politiek
(Quasi-markten) Zorg,
- Gericht op afbouw staat en omsmeden sociale verbanden in marktrelaties
- Publieke sector is een bedrijf
- Mens beeld: homo hyper economicus (iemand krijgt wat diegene verdient)
probleem Wij weten niet wat iemand verdient. Als je het slecht doet vanuit dit principe
dan wordt je verteld dat je niet goed genoeg bent. Meritocratie = vernederend. Volledig aan
jezelf toe te schrijven waar je staat in het leven. Reactie hierop is populisme
Paul Verhaeghe: de ziekmakende fictie van het autonome individu
Neoliberaal sentiment creëerde draagvlak in de jaren 80 voor:
- Aanval op government (Thatcher: there is no such thing as society)
- Programma’s van vergaande deregulering, liberalisering, marktwerking
- Nieuwe generatie politici en economen (Alan Greenspan, Milton Friedman)
Sociaal-economische context
- Jaren tachtig: Ernstige Crisis Verzorgingsstaat, nationaal en internationaal.
- Oplopende volumes van zorgafhankelijke burgers (WW, WAO, Bijstand, Ouderdom)
- Niet betaalbaar
- Niet beheersbaar
Nederland: Paarse politiek (1994 – 2002)
Een middenweg. De verzorgingsstaat kunnen we behouden door het efficiënt in te richten. De
liberalen kregen hun markten en socialisten kregen hun staat gericht op het behoud van al die
regelingen.
Third Way Politics (recht op gelijke kansen)
Wat zat er in het paarse programma?
- Staat moet aantoonbaar presteren
- Daarbij uitgaand van een calculerend mens- en organisatiebeeld
, - Wat leidt tot aanpak van de bureaucratie en NPM-achtige maatregelen in de gehele publieke
sector (eigen risico’s in regelingen, verzelfstandiging, quasi-markten, prestatiecontracten, en
zo meer)
Bureaucratiemodel Weber
- Een mix van rationaliteit en rechtsstatelijkheid
- Hiërarchisch systeem van competenties
- Ingebed in regels, die handelen coördineren en legitimeren.
Kritiek bureaucratie:
- (Hiërarchie) Ouderwets, langzaam.
- (Regel geleid) Geen verantwoording van doelen, prestaties.
- (Inputfinanciering) verkwisting, x-efficiency (begroting om je taken te doen, dus je maakt
budget op)
- (Politieke primaat) kan niet politiek zijn
_________________________________________________________________
Public Management college 3
Modellen van NPM
Gericht op de 3 e’s (efficiency, effectiviteit, economie)
X-efficiency Marktmodel (Competitie, contracten, prikkels)
Uitdijende beheerslast Post-bureaucratie (Agentschappen en prestatiesturing)
Immuniteit voor omgeving Participatiemodel (Netwerken, overleg, coproductie)
______________________
Marktmodel
Verstrekking van publieke diensten door private bedrijven met het oog op winstoogmerk, levert
- Kostenbeperking door competitie
- Responsiviteit en innovatie
Onder de condities van:
- Keuzevrijheid burgers (exit)
- Publieke specificatie van te leveren dienst / product.
Institutionele condities voor het marktmodel:
- Marktstructuur: Genoeg competitie (fusies?)
- Informatie: prijs / kwaliteit (ondoorzichtige diensten)
- Transactiekosten: redelijk niveau (explosie van contracten)
- Motivatie vragers: Financiële motieven (morele motieven)
- Toegang: behoeftecriterium (creaming)
Introductie
Het spel en de knikkers (MacIntyre):
Je kunt je kind leren schaken om hem:
- De schoonheid van het spel bij te brengen (intrinsieke waarden)
- Door hem te belonen en te straffen (extrinsieke waarden)
Public Management: de manier waarop wij het publieke speelveld organiseren. Onderwijs
universiteiten worden beloond op de percentage van slaging.
New Public Management: de effectiviteit is het voornaamste doel nu, waardoor men de regels gaat
proberen te breken om deze effectiviteit te bereiken. (Elke universiteit staat wel op een lijstje nu)
Problematisch
Noordegraaf wat betreft public management: Altijd zoeken naar een evenwicht tussen 3 logica’s
- Performance (doelmatigheid)
- Professionalism (kwaliteit)
- Politics (rechtvaardigheid / legitimiteit)
Hood 7 doctrines:
- Macht voor managers
- Prestatietargets
- Focus op output
- Kleinere organisatie-eenheden
- Competitie
- Bedrijfsmatig denken
- Budgetdiscipline
Praktijk uitwerking
Belangrijkste ‘ions’
- Marketization: Een beweging die zorgt voor het steeds verder vermarkten van publieke
producten. Het op de markt van brengen van publieke diensten. (KPN, NS)
- Agentification: Variant van Marketization. Gemeentelijke dienst die op afstand is geplaatst
maar die nog steeds wel een overheidsdienst zijn.
- Performatization: Het steeds meer vorm geven van publieke diensten vanuit prestaties.
- Projectification: Publieke diensten zoveel mogelijk in een project vormgieten.
- E-governation: Het digitaliseren van publieke diensten.
________________________________________________________________________
Hoorcollege Public Management 2
Antecedenten van NPM
Neoliberalisme
- Jaren dertig: herijking van het klassiek liberalisme
- Eerst vooral een protest tegen toenemende regulering van kapitalisme.
, - Vanaf de jaren 70 een reëel alternatief voor het sociaal gereguleerde kapitalisme.
Ayn Rand: The virtue of selfishness
- Mens is primair gericht op eigenbelang en moet dat om ethische redenen ook zijn
- Iedere interventie in deze individuele autonomie is taboe, de staat is een amoreel monster.
- Politiek moet volledig vrije markten mogelijk maken en waarborgen.
Adam Smith zag dit anders
Theory of moral sentiments
- Voorwaarde voor vrije markt is de aanwezigheid van ‘maatschappelijkheid’ (empathie en
onderling vertrouwen)
- Wordt door neo-liberale politiek juist de nek omgedraaid (ondoorzichtige producten,
plunderen van de toekomst)
Neoliberalisme:
- Niet langer ‘laisser faire’ (in beloop laten) maar activistisch, zo niet agressief. Markten
ontstaan niet meer vanuit zichzelf (liberalisme) maar worden opgezet vanuit de politiek
(Quasi-markten) Zorg,
- Gericht op afbouw staat en omsmeden sociale verbanden in marktrelaties
- Publieke sector is een bedrijf
- Mens beeld: homo hyper economicus (iemand krijgt wat diegene verdient)
probleem Wij weten niet wat iemand verdient. Als je het slecht doet vanuit dit principe
dan wordt je verteld dat je niet goed genoeg bent. Meritocratie = vernederend. Volledig aan
jezelf toe te schrijven waar je staat in het leven. Reactie hierop is populisme
Paul Verhaeghe: de ziekmakende fictie van het autonome individu
Neoliberaal sentiment creëerde draagvlak in de jaren 80 voor:
- Aanval op government (Thatcher: there is no such thing as society)
- Programma’s van vergaande deregulering, liberalisering, marktwerking
- Nieuwe generatie politici en economen (Alan Greenspan, Milton Friedman)
Sociaal-economische context
- Jaren tachtig: Ernstige Crisis Verzorgingsstaat, nationaal en internationaal.
- Oplopende volumes van zorgafhankelijke burgers (WW, WAO, Bijstand, Ouderdom)
- Niet betaalbaar
- Niet beheersbaar
Nederland: Paarse politiek (1994 – 2002)
Een middenweg. De verzorgingsstaat kunnen we behouden door het efficiënt in te richten. De
liberalen kregen hun markten en socialisten kregen hun staat gericht op het behoud van al die
regelingen.
Third Way Politics (recht op gelijke kansen)
Wat zat er in het paarse programma?
- Staat moet aantoonbaar presteren
- Daarbij uitgaand van een calculerend mens- en organisatiebeeld
, - Wat leidt tot aanpak van de bureaucratie en NPM-achtige maatregelen in de gehele publieke
sector (eigen risico’s in regelingen, verzelfstandiging, quasi-markten, prestatiecontracten, en
zo meer)
Bureaucratiemodel Weber
- Een mix van rationaliteit en rechtsstatelijkheid
- Hiërarchisch systeem van competenties
- Ingebed in regels, die handelen coördineren en legitimeren.
Kritiek bureaucratie:
- (Hiërarchie) Ouderwets, langzaam.
- (Regel geleid) Geen verantwoording van doelen, prestaties.
- (Inputfinanciering) verkwisting, x-efficiency (begroting om je taken te doen, dus je maakt
budget op)
- (Politieke primaat) kan niet politiek zijn
_________________________________________________________________
Public Management college 3
Modellen van NPM
Gericht op de 3 e’s (efficiency, effectiviteit, economie)
X-efficiency Marktmodel (Competitie, contracten, prikkels)
Uitdijende beheerslast Post-bureaucratie (Agentschappen en prestatiesturing)
Immuniteit voor omgeving Participatiemodel (Netwerken, overleg, coproductie)
______________________
Marktmodel
Verstrekking van publieke diensten door private bedrijven met het oog op winstoogmerk, levert
- Kostenbeperking door competitie
- Responsiviteit en innovatie
Onder de condities van:
- Keuzevrijheid burgers (exit)
- Publieke specificatie van te leveren dienst / product.
Institutionele condities voor het marktmodel:
- Marktstructuur: Genoeg competitie (fusies?)
- Informatie: prijs / kwaliteit (ondoorzichtige diensten)
- Transactiekosten: redelijk niveau (explosie van contracten)
- Motivatie vragers: Financiële motieven (morele motieven)
- Toegang: behoeftecriterium (creaming)
