Internationaal publiekrecht
Week 1
Nederland heeft grote baat bij het feit dat handelen van staten geregeld wordt door recht
ipv door macht (art 90 Gw). Verdragen hebben voorrang op formele wetgeving (art 94 Gw).
Nadelig hierbij is dat internationaal recht minder democratisch en rechtsstatelijk is.
De eerste vorm van internationaal publiekrecht stamt al uit 3000 v. Chr. Echter lag de nadruk
toen vooral op co-existentie tussen staten. Bij de vrede van Westfalen in 1648 kwam een
einde aan een tijd van oorlog waarbij gelijke staten en het verschil tussen publiek gezag en
private belangen van de monarchen ontstonden.
Via koloniën verspreidde Europa het internationaal publiekrecht uit over de wereld
(Annexatiebeginsel). In 1945 werd het zelfbeschikkingsbeginsel aanvaard in het VN-
Handvest waardoor de Europese dominantie afnam.
Afname dominantie soevereine staten:
Toename bovennationale organisaties zoals de VN en EU
Meer macht bij multinationals
Internationaal publiekrecht= regelt uitoefening van gezag (tussen gelijke partijen) in
internationale gemeenschap door bevoegdheden, binnen een juridisch kader, toe te kennen
aan entiteiten.
Verschillen internationaal publiekrecht met:
Volkenrecht= oorspronkelijke betekenis dat het recht op eenieder van toepassing. Echter
ziet het internationaal publiekrecht op staten, organisaties en NGO’s ipv volkeren.
Internationaal recht= bevat ook internationaal privaatrecht
De internationale rechtsorde erkent rechtsbronnen:
Gewoonterecht
Verdragen
Besluiten van internationale organisaties
Algemene rechtsbeginselen
Billijkheid
Eenzijdige rechtshandelingen
Dualisme= gescheiden systemen van internationaal en nationaal recht waarbij staat het
hoogste gezag heeft (Italië, Duitsland). Kan leiden tot autoritaire stelsels, nationalisme,
opoffering van het individu.
Monisme= een rechtsorde waar het individu centraal staat waarbij internationaal recht de
macht van de staat kan beperken (Frankrijk, Nederland).
Gematigdheid tussen de twee ismen ontstaat doordat delen van het staatsgezag zijn
overgenomen door instanties buiten de staat zoals religieuze bewegingen (pluralisme).
Grootste deel van internationaal recht is niet algemeen, objectief recht omdat staat moet
instemmen voordat gebonden is (contractenrecht). Gewoonterecht, besluiten van
internationale organisaties en algemene rechtsbeginselen zijn wel bindend.
,Gewoonterecht= opeenvolging van elkaar ondersteunende gedragingen North Sea
Continental Shelf: Duits bezwaar tegen equiditantiebeginsel (grenzen op zee bepalen) omdat
benadeeld. Er is sprake van gewoonterecht omdat: opgenomen in een multilateraal verdrag,
gedrag van staten is omvangrijk en uniform voor staten waar dit in het bijzonder voor geldt
en wordt erkend als recht door genoeg staten
Objectief element: voldoende staten gedurende een zekere periode op een bepaalde
manier gedragen. Twee vereisten:
Algemene praktijk: Omvangrijk en uniform
Legality of nuclear weapons: Dreigen met kernwapens zou verboden moeten zijn volgens
rechtsovertuiging maar door algemene praktijk van oa Rusland is dit niet het geval.
Opinio iuris:
Stemgedrag, uitlatingen in AV en ondersteunde verklaringen Military and Paramilitary
Activities in and Against Nicaragua: VS steunt contrarebellen maar kan niet gehouden
worden aan mulitlateraal verdrag omdat voorbehouden was dat de rechtsmacht van het Hof
hier niet toereikend voor was voor de VS. Toch behoort verbod van geweld tot
gewoonterecht door stemgedrag, uitlatingen in Algemene Vergadering en ondersteunde
verklaringen van de VS.
Subjectief element: niet slechts zo handelen vanwege economische/politieke
wenselijkheden. Universaliteit van gewoonterecht niet van toepassing doordat:
Regionaal gewoonterecht
Persistent objectors= staat onttrekt zich tijdens ontstaan van gewoonterecht
Bilaterale rechtsbetrekkingen= onzeker doordat nog in vormingsproces
Of er te maken is met een verdrag kan afgeleid worden uit: uitspraken van partijen ten tijde
van het sluiten van overeenkomst, de naam van de overeenkomst, wijze van publicatie,
inwerkingtreding en aard verplichtingen.
Pacta sunt servanda= een gesloten verdrag moet worden gerespecteerd. Uitzonderingen:
ongeldigheid, opschorting, beëindiging en billijkheid
Verschillende soorten verdragen:
Contractuele= wederzijdse rechten en plichten
Collectieve= algemene gelding
Dispositieve= onder bepaalde omstandigheden toch gevolgen voor derden
Tractatenblad= publicatievorm van Nederlandse verdragen
Wanneer gewoonterecht wordt opgenomen in verdragen blijft het bestaan.
Tribunalen zijn vaak beperkt tot toetsing op gewoonterecht.
Besluiten van internationale organisaties zijn efficiënt maar hebben slechts werking binnen
de rechtsorde van de internationale organisatie. Echter wordt ingeleverd op zeggenschap.
Soorten:
Niet-bindende besluiten (aanbevelingen): helpt bij vorming gewoonterecht
Bindende besluiten: alleen mogelijk als het verdrag waaraan organisatie haar
bevoegdheden ontleent uitdrukkelijk de mogelijkheid voorziet.
, Procedures van besluiten:
Unanimiteit
Consensus: geen uitdrukkelijke instemming verreist
Meerderheid
Opt-out procedure= bezwaar makende staat onttrekt zich uit verdrag en de andere gaan
door.
Categorieën algemene rechtsbeginselen:
Beginselen inherent aan het concept recht: goede trouw/billijkheid
Rechtvaardigheid: natuurrechtelijk element
Gemeenschappelijk aan nationale rechtssystemen: overplaatsing met verwijdering van
het verticale element
Algemene beginselen van intern recht: fundamentele beginselen van de internationale
rechtsorde
Billijkheid infra legem= matigen van een uitkomst die te nadelig zou zijn voor een partij
Contra legem= het recht corrigeren.
Door eenzijdige handelingen kunnen staten de toepasselijkheid en betekenis van
internationale rechtsnormen in concrete situaties beïnvloeden. Soorten:
Feitelijke handelen: oordeel laten blijven door bijv overheidshandelen in een gebied uit
te voeren in een gebied waar degene wie het gezag heeft onduidelijk is
Berusting: aanvaarden van een door andere staat in leven geroepen situatie door stil te
zitten
Erkenning: actieve handeling met intentie op rechtsgevolgen (nieuwe staten in het leven
roepen)
Protest: voorkomen dat een handeling van ander juridische betekenis krijgt
Eenzijdige toezegging: door publiekelijk toe te zeggen iets na te laten of doen wordt dit
bindend
Rechtsverwerking: niet kunnen terugkomen nadat nagelaten is te reageren
Rechterlijke uitspraken zijn geen bron van algemeen internationaal recht maar kunnen wel
als hulpmiddel gelden voor het bepalen van rechtsregels.
Soft law= regels die niet tot internationaal recht behoren maar wel een belangrijk effect
hebben op de ontwikkeling van rechtsregels.
Samenloop= rechtsregels uit verschillende bronnen op een geval tegelijk van toepassing:
Parallellisme= geen conflict
Voorrangsregel= latere regel gaat voor eerdere en bijzonder voor algemeen (103 VN-
handvest)
Mate waarin internationaal recht doorwerkt in nationale rechtsorde wordt bepaald door:
Geldigheid: door omzetting (dualisme) en automatische geldigheid (monisme)
Week 1
Nederland heeft grote baat bij het feit dat handelen van staten geregeld wordt door recht
ipv door macht (art 90 Gw). Verdragen hebben voorrang op formele wetgeving (art 94 Gw).
Nadelig hierbij is dat internationaal recht minder democratisch en rechtsstatelijk is.
De eerste vorm van internationaal publiekrecht stamt al uit 3000 v. Chr. Echter lag de nadruk
toen vooral op co-existentie tussen staten. Bij de vrede van Westfalen in 1648 kwam een
einde aan een tijd van oorlog waarbij gelijke staten en het verschil tussen publiek gezag en
private belangen van de monarchen ontstonden.
Via koloniën verspreidde Europa het internationaal publiekrecht uit over de wereld
(Annexatiebeginsel). In 1945 werd het zelfbeschikkingsbeginsel aanvaard in het VN-
Handvest waardoor de Europese dominantie afnam.
Afname dominantie soevereine staten:
Toename bovennationale organisaties zoals de VN en EU
Meer macht bij multinationals
Internationaal publiekrecht= regelt uitoefening van gezag (tussen gelijke partijen) in
internationale gemeenschap door bevoegdheden, binnen een juridisch kader, toe te kennen
aan entiteiten.
Verschillen internationaal publiekrecht met:
Volkenrecht= oorspronkelijke betekenis dat het recht op eenieder van toepassing. Echter
ziet het internationaal publiekrecht op staten, organisaties en NGO’s ipv volkeren.
Internationaal recht= bevat ook internationaal privaatrecht
De internationale rechtsorde erkent rechtsbronnen:
Gewoonterecht
Verdragen
Besluiten van internationale organisaties
Algemene rechtsbeginselen
Billijkheid
Eenzijdige rechtshandelingen
Dualisme= gescheiden systemen van internationaal en nationaal recht waarbij staat het
hoogste gezag heeft (Italië, Duitsland). Kan leiden tot autoritaire stelsels, nationalisme,
opoffering van het individu.
Monisme= een rechtsorde waar het individu centraal staat waarbij internationaal recht de
macht van de staat kan beperken (Frankrijk, Nederland).
Gematigdheid tussen de twee ismen ontstaat doordat delen van het staatsgezag zijn
overgenomen door instanties buiten de staat zoals religieuze bewegingen (pluralisme).
Grootste deel van internationaal recht is niet algemeen, objectief recht omdat staat moet
instemmen voordat gebonden is (contractenrecht). Gewoonterecht, besluiten van
internationale organisaties en algemene rechtsbeginselen zijn wel bindend.
,Gewoonterecht= opeenvolging van elkaar ondersteunende gedragingen North Sea
Continental Shelf: Duits bezwaar tegen equiditantiebeginsel (grenzen op zee bepalen) omdat
benadeeld. Er is sprake van gewoonterecht omdat: opgenomen in een multilateraal verdrag,
gedrag van staten is omvangrijk en uniform voor staten waar dit in het bijzonder voor geldt
en wordt erkend als recht door genoeg staten
Objectief element: voldoende staten gedurende een zekere periode op een bepaalde
manier gedragen. Twee vereisten:
Algemene praktijk: Omvangrijk en uniform
Legality of nuclear weapons: Dreigen met kernwapens zou verboden moeten zijn volgens
rechtsovertuiging maar door algemene praktijk van oa Rusland is dit niet het geval.
Opinio iuris:
Stemgedrag, uitlatingen in AV en ondersteunde verklaringen Military and Paramilitary
Activities in and Against Nicaragua: VS steunt contrarebellen maar kan niet gehouden
worden aan mulitlateraal verdrag omdat voorbehouden was dat de rechtsmacht van het Hof
hier niet toereikend voor was voor de VS. Toch behoort verbod van geweld tot
gewoonterecht door stemgedrag, uitlatingen in Algemene Vergadering en ondersteunde
verklaringen van de VS.
Subjectief element: niet slechts zo handelen vanwege economische/politieke
wenselijkheden. Universaliteit van gewoonterecht niet van toepassing doordat:
Regionaal gewoonterecht
Persistent objectors= staat onttrekt zich tijdens ontstaan van gewoonterecht
Bilaterale rechtsbetrekkingen= onzeker doordat nog in vormingsproces
Of er te maken is met een verdrag kan afgeleid worden uit: uitspraken van partijen ten tijde
van het sluiten van overeenkomst, de naam van de overeenkomst, wijze van publicatie,
inwerkingtreding en aard verplichtingen.
Pacta sunt servanda= een gesloten verdrag moet worden gerespecteerd. Uitzonderingen:
ongeldigheid, opschorting, beëindiging en billijkheid
Verschillende soorten verdragen:
Contractuele= wederzijdse rechten en plichten
Collectieve= algemene gelding
Dispositieve= onder bepaalde omstandigheden toch gevolgen voor derden
Tractatenblad= publicatievorm van Nederlandse verdragen
Wanneer gewoonterecht wordt opgenomen in verdragen blijft het bestaan.
Tribunalen zijn vaak beperkt tot toetsing op gewoonterecht.
Besluiten van internationale organisaties zijn efficiënt maar hebben slechts werking binnen
de rechtsorde van de internationale organisatie. Echter wordt ingeleverd op zeggenschap.
Soorten:
Niet-bindende besluiten (aanbevelingen): helpt bij vorming gewoonterecht
Bindende besluiten: alleen mogelijk als het verdrag waaraan organisatie haar
bevoegdheden ontleent uitdrukkelijk de mogelijkheid voorziet.
, Procedures van besluiten:
Unanimiteit
Consensus: geen uitdrukkelijke instemming verreist
Meerderheid
Opt-out procedure= bezwaar makende staat onttrekt zich uit verdrag en de andere gaan
door.
Categorieën algemene rechtsbeginselen:
Beginselen inherent aan het concept recht: goede trouw/billijkheid
Rechtvaardigheid: natuurrechtelijk element
Gemeenschappelijk aan nationale rechtssystemen: overplaatsing met verwijdering van
het verticale element
Algemene beginselen van intern recht: fundamentele beginselen van de internationale
rechtsorde
Billijkheid infra legem= matigen van een uitkomst die te nadelig zou zijn voor een partij
Contra legem= het recht corrigeren.
Door eenzijdige handelingen kunnen staten de toepasselijkheid en betekenis van
internationale rechtsnormen in concrete situaties beïnvloeden. Soorten:
Feitelijke handelen: oordeel laten blijven door bijv overheidshandelen in een gebied uit
te voeren in een gebied waar degene wie het gezag heeft onduidelijk is
Berusting: aanvaarden van een door andere staat in leven geroepen situatie door stil te
zitten
Erkenning: actieve handeling met intentie op rechtsgevolgen (nieuwe staten in het leven
roepen)
Protest: voorkomen dat een handeling van ander juridische betekenis krijgt
Eenzijdige toezegging: door publiekelijk toe te zeggen iets na te laten of doen wordt dit
bindend
Rechtsverwerking: niet kunnen terugkomen nadat nagelaten is te reageren
Rechterlijke uitspraken zijn geen bron van algemeen internationaal recht maar kunnen wel
als hulpmiddel gelden voor het bepalen van rechtsregels.
Soft law= regels die niet tot internationaal recht behoren maar wel een belangrijk effect
hebben op de ontwikkeling van rechtsregels.
Samenloop= rechtsregels uit verschillende bronnen op een geval tegelijk van toepassing:
Parallellisme= geen conflict
Voorrangsregel= latere regel gaat voor eerdere en bijzonder voor algemeen (103 VN-
handvest)
Mate waarin internationaal recht doorwerkt in nationale rechtsorde wordt bepaald door:
Geldigheid: door omzetting (dualisme) en automatische geldigheid (monisme)
