Handboek Gezondheidsrecht
1. Plaatsbepaling en uitgangspunten van het gezondheidsrecht
1.1 Plaatsbepaling
1.1.1 Ontwikkeling van het gezondheidsrecht
Het gezondheidsrecht heeft zich ontwikkeld als een horizontaal specialisme dat wordt bestudeerd
vanuit civiel-, straf-, bestuurs- en internationaal rechterlijk perspectief. Bij de ontwikkeling van
gezondheidsrecht speelt ook de uitwerking van de rechten van de mens een rol:
- de rechten van de patiënt: patiënt die zich tot gezondheidszorg wendt, moet daarin ook
beschermd worden.
- de erkenning van het recht op zorg voor de gezondheid: het recht op gezondheidszorg en het
recht op gezondheidsbescherming en -bevordering.
Een ieder dient toegang te hebben tot voor de gezondheid noodzakelijke zorg en de zorg moet aan
bepaalde kwaliteitsvereisten voldoen. Toegankelijkheid omvat:
- beschikbaarheid (aanwezigheid van voorzieningen, eerlijke verdeling, geen ontoelaatbare wachttijden) en;
- financiële bereikbaarheid (gewaarborgd in Zvw en Awbz).
Doel gezondheidsrecht: rechten van mensen in de gezondheidszorg beschermen en evenwichtige
verhoudingen in en ten aanzien van de zorg voor de gezondheid scheppen. Goede humane zorg en
rechtvaardige verdeling van de beschikbare mogelijkheden.
1.1.2 Omschrijving van het gezondheidsrecht
Gezondheidsrecht: het geheel van rechtsregels (zowel wettelijk als buitenwettelijk) dat betrekking heeft op
de zorg voor de gezondheid en de toepassing van overige burgerlijk, bestuurs- en strafrecht in dat
verband.
Object van het gezondheidsrecht is het geheel van rechtsregels dat op de gezondheid is gericht;
- preventieve activiteiten: ter bescherming van de gezondheid
- cure: curatieve zorg gericht op diagnose, behandeling bij ziekte of aandoeningen
- care: verpleging, verzorging, begeleiding e.d.
1.1.3 Gezondheidsrecht en gezondheidsethiek
Gezondheidsrecht en gezondheidsethiek kennen een overlap.
Overeenkomsten:
- bij beide gaat het om fundamentele beginselen, individuele en maatschappelijke waarden en de
onderlinge verhouding tussen beide.
- beginselen die als uitgangspunt in de gezondheidsethiek worden beschouwd (respect voor autonomie,
rechtvaardigheid, niet-schaden en weldoen) zijn ook in het recht geïncorporeerd.
Verschillen:
- gezondheidsrecht houdt zich ook bezig met wettelijke en andere juridische regelingen, rechten en
plichten, contractuele en andere verhoudingen, rechtsprocedures, jurisprudentie
- ethische opvattingen verschillen, het recht heeft tot taak ethische verschillen in het rechtssysteem
een plaats te geven. Daarbij is de verhouding tussen regel en pluriformiteit aan de orde; recht
ontwikkeld een algemeen geldende regelingen in een systeem dat normatief bindt en de vrijheid
erkent. Bij verschil in ethische opvattingen mag het recht zich niet met één ethische visie
identificeren.
- Ethiek normeert gedrag, maar die norm is niet direct juridisch bindend. Ethische begrippen kunnen
wel doorwerking in het recht krijgen (goede trouw, redelijkheid en billijkheid, goede zeden, overmacht) of via
gewoonterecht of rechtspraak juridische gelding krijgen.
Ethische opvatting legitimeert niet zonder meer tot rechtens ongeoorloofd handelen. Tussen ethische
waarden en wet kunnen echter spanningen ontstaan wanneer een wettelijke regel dwingt of dringt tot
gedrag dat strijdig is met fundamentele waarden of beginselen. Bij dergelijke spanningen kan de wet
1. Plaatsbepaling en uitgangspunten van het gezondheidsrecht
1.1 Plaatsbepaling
1.1.1 Ontwikkeling van het gezondheidsrecht
Het gezondheidsrecht heeft zich ontwikkeld als een horizontaal specialisme dat wordt bestudeerd
vanuit civiel-, straf-, bestuurs- en internationaal rechterlijk perspectief. Bij de ontwikkeling van
gezondheidsrecht speelt ook de uitwerking van de rechten van de mens een rol:
- de rechten van de patiënt: patiënt die zich tot gezondheidszorg wendt, moet daarin ook
beschermd worden.
- de erkenning van het recht op zorg voor de gezondheid: het recht op gezondheidszorg en het
recht op gezondheidsbescherming en -bevordering.
Een ieder dient toegang te hebben tot voor de gezondheid noodzakelijke zorg en de zorg moet aan
bepaalde kwaliteitsvereisten voldoen. Toegankelijkheid omvat:
- beschikbaarheid (aanwezigheid van voorzieningen, eerlijke verdeling, geen ontoelaatbare wachttijden) en;
- financiële bereikbaarheid (gewaarborgd in Zvw en Awbz).
Doel gezondheidsrecht: rechten van mensen in de gezondheidszorg beschermen en evenwichtige
verhoudingen in en ten aanzien van de zorg voor de gezondheid scheppen. Goede humane zorg en
rechtvaardige verdeling van de beschikbare mogelijkheden.
1.1.2 Omschrijving van het gezondheidsrecht
Gezondheidsrecht: het geheel van rechtsregels (zowel wettelijk als buitenwettelijk) dat betrekking heeft op
de zorg voor de gezondheid en de toepassing van overige burgerlijk, bestuurs- en strafrecht in dat
verband.
Object van het gezondheidsrecht is het geheel van rechtsregels dat op de gezondheid is gericht;
- preventieve activiteiten: ter bescherming van de gezondheid
- cure: curatieve zorg gericht op diagnose, behandeling bij ziekte of aandoeningen
- care: verpleging, verzorging, begeleiding e.d.
1.1.3 Gezondheidsrecht en gezondheidsethiek
Gezondheidsrecht en gezondheidsethiek kennen een overlap.
Overeenkomsten:
- bij beide gaat het om fundamentele beginselen, individuele en maatschappelijke waarden en de
onderlinge verhouding tussen beide.
- beginselen die als uitgangspunt in de gezondheidsethiek worden beschouwd (respect voor autonomie,
rechtvaardigheid, niet-schaden en weldoen) zijn ook in het recht geïncorporeerd.
Verschillen:
- gezondheidsrecht houdt zich ook bezig met wettelijke en andere juridische regelingen, rechten en
plichten, contractuele en andere verhoudingen, rechtsprocedures, jurisprudentie
- ethische opvattingen verschillen, het recht heeft tot taak ethische verschillen in het rechtssysteem
een plaats te geven. Daarbij is de verhouding tussen regel en pluriformiteit aan de orde; recht
ontwikkeld een algemeen geldende regelingen in een systeem dat normatief bindt en de vrijheid
erkent. Bij verschil in ethische opvattingen mag het recht zich niet met één ethische visie
identificeren.
- Ethiek normeert gedrag, maar die norm is niet direct juridisch bindend. Ethische begrippen kunnen
wel doorwerking in het recht krijgen (goede trouw, redelijkheid en billijkheid, goede zeden, overmacht) of via
gewoonterecht of rechtspraak juridische gelding krijgen.
Ethische opvatting legitimeert niet zonder meer tot rechtens ongeoorloofd handelen. Tussen ethische
waarden en wet kunnen echter spanningen ontstaan wanneer een wettelijke regel dwingt of dringt tot
gedrag dat strijdig is met fundamentele waarden of beginselen. Bij dergelijke spanningen kan de wet
