,WEEK 1: EEN INLEIDING OP PRAKTIJKONDERZOEK
Praktijkonderzoek in zorg en welzijn: H1
1.1 Een positiebepaling van praktijkonderzoek
In de zorg- en welzijnssector heb je steeds te maken met een voortdurend veranderende
beroepsomgeving:
Veranderende hulpvragen en behoeften van cliënten
Fusies of afsplitsingen binnen of tussen organisaties
Nieuwe regelgeving en handelingsprotocollen
Veranderingen in de cliëntpopulatie
Een toenemende maatschappelijke verantwoordelijkheid op het gebied van zorg en welzijn
(vermaatschappelijking van de zorg)
Een spanningsveld tussen organisatiebelangen en cliëntbelangen
Deze veranderingen zorgen ervoor dat een deel van de kennis en deskundigheid van een zorg- en
dienstverlener snel veroudert en dat je als professional bij het handelen in de dagelijkse praktijk niet
genoeg hebt aan routines.
Er zijn verschillende visies op wat een onderzoekende beroepshouding is en hoe deze beschreven
kan worden. Losse en Nahuis (2015) hebben de veelheid aan kenmerken geclusterd in 3 dimensies:
1. De open houding: de professional staat open voor nieuwe indrukken, is bereid tot
perspectiefwisseling, wil begrijpen en wil delen
2. De kritische houding: de professional wil nagaan of iets klopt, wil onderbouwen en wil
verantwoorden
3. De creatieve houding: de professional is gericht op vernieuwing en wil voortbouwen en
toevoegen
Er zijn 3 hoofddoelen van onderzoek:
1. Fundamenteel onderzoek: je wilt theorieën ontwikkelen of toetsen. Het onderzoek levert
kennis op die generaliseerbaar is. Theorie: het geheel van logisch samenhangende uitspraken
die samen een deel van de werkelijkheid proberen te verklaren.
o Is een behandelmethode überhaupt effectief en waarom?
2. Toegepast onderzoek: je wilt kennis toepasbaar maken in een brede beroepscontext. Het
onderzoek levert oplossingen op voor generieke problemen.
o Onder welke voorwaarden is het zinvol om de behandelmethode in te zetten binnen
de hulpverlening om de problemen van de doelgroep op te lossen?
3. Praktijkonderzoek: je wilt op zoek gaan naar antwoorden op vragen in een specifieke
beroepssituatie met als doel deze situatie beter te begrijpen en waar nodig te verbeteren,
het onderzoek levert kennis die in eerste instantie alleen van toepassing is op de specifieke
beroepscontext waarin het onderzoek is uitgevoerd.
o Kan de behandeling in een specifieke instelling worden ingezet, en welk effect heeft
dit?
, Fundamenteel onderzoek Toegepast onderzoek Praktijkonderzoek
Theorievorming en Toepassing van kennis om Begrijpen en verbeteren van de eigen
theorietoetsing generieke problemen op te lossen praktijk
Kennis is generaliseerbaar Kennis is probleemgebonden Kennis is probleemgebonden in een
specifieke context
Een landelijk onderzoek naar Een onderzoek bij diverse Een onderzoek bij een psychiatrische
de vraag: ‘Welke problemen psychiatrische instellingen naar de instelling gespecialiseerd in
ervaren cliënten met PTSS bij vraag: ‘Welke professionele ouderenzorg naar de vraag: ‘Hoe
het aangaan van nieuwe ondersteuning hebben cliënten kunnen wij cliënten met PTSS
relaties?’ met PTSS nodig om nieuwe relaties ondersteunen bij het aangaan van
aan te kunnen gaan?’ nieuwe relaties?
Onderzoeksbenaderingen
Er bestaan verschillende opvattingen over wat goed onderzoek is. Deze opvattingen zijn onder meer
gebaseerd op hoe we denken over de sociale werkelijkheid en over hoe kennis verworven wordt
(paradigma’s). De verschillende opvattingen over wat goed onderzoek is noemen we
onderzoeksbenaderingen. In het boek worden er 3 beschreven:
De positivistische onderzoeksbenadering: kennis is gebaseerd op dat wat direct
waarneembaar is; er is één bestaande werkelijkheid
De constructivistische of interpretatieve onderzoeksbenadering: er kunnen meerdere
interpretaties van de werkelijkheid naast elkaar bestaan
o De ene patiënt ervaart het ziekenhuis als prettig, de ander als onveilig
o Kennis (interpretatie van de werkelijkheid) wordt door ieder mens op een eigen wijze
geconstrueerd en ontstaat in de interactie tussen deze mensen en de sociale
omgeving
De kritisch-emancipatorische onderzoeksbenadering: kennis is niet waardevrij en deze wordt
bepaald door de mensen met de macht
o Onderzoek moet bijdragen aan processen die emancipatie van bepaalde groepen
bevorderen en mensen in staat stellen hun eigen omgeving te veranderen
Bij praktijkonderzoek gaan we er van uit dat:
Er meerdere interpretaties van de werkelijkheid bestaan,
Dat deze interpretaties zowel worden beschreven aan de hand van algemene
wetmatigheden als aan de hand van specifieke kenmerken van de beroepspraktijk, en
Dat er een sterke koppeling is tussen de onderzoeksresultaten en de specifieke context van
de beroepspraktijk die onderzocht wordt.
EBP en PBE
Evidence-based practice (EBP) voor zorg- en dienstverleners gaat over het zorgvuldig gebruikmaken
van het huidige, beste bewijsmateriaal om beslissingen te nemen met individuele cliënten om de
zorg- en/of dienstverlening te verbeteren. Beschikbare evidence wordt gecombineerd met de
individuele kennis en ervaringen van de professional en de wensen en voorkeuren van de cliënt.
Practice-based evidence (PBE) gaat uit van het idee dat kennis over het handelen van een
professional ontstaat in de specifieke context van de beroepspraktijk en dat die kennis evolueert
door de interactie tussen de personen die in deze context een belangrijke rol spelen.
Praktijkonderzoek
Praktijkonderzoek in zorg- en welzijn is onderzoek dat wordt uitgevoerd door zorg- en
dienstverleners, waarbij op systematische wijze in interactie met de omgeving antwoorden
Praktijkonderzoek in zorg en welzijn: H1
1.1 Een positiebepaling van praktijkonderzoek
In de zorg- en welzijnssector heb je steeds te maken met een voortdurend veranderende
beroepsomgeving:
Veranderende hulpvragen en behoeften van cliënten
Fusies of afsplitsingen binnen of tussen organisaties
Nieuwe regelgeving en handelingsprotocollen
Veranderingen in de cliëntpopulatie
Een toenemende maatschappelijke verantwoordelijkheid op het gebied van zorg en welzijn
(vermaatschappelijking van de zorg)
Een spanningsveld tussen organisatiebelangen en cliëntbelangen
Deze veranderingen zorgen ervoor dat een deel van de kennis en deskundigheid van een zorg- en
dienstverlener snel veroudert en dat je als professional bij het handelen in de dagelijkse praktijk niet
genoeg hebt aan routines.
Er zijn verschillende visies op wat een onderzoekende beroepshouding is en hoe deze beschreven
kan worden. Losse en Nahuis (2015) hebben de veelheid aan kenmerken geclusterd in 3 dimensies:
1. De open houding: de professional staat open voor nieuwe indrukken, is bereid tot
perspectiefwisseling, wil begrijpen en wil delen
2. De kritische houding: de professional wil nagaan of iets klopt, wil onderbouwen en wil
verantwoorden
3. De creatieve houding: de professional is gericht op vernieuwing en wil voortbouwen en
toevoegen
Er zijn 3 hoofddoelen van onderzoek:
1. Fundamenteel onderzoek: je wilt theorieën ontwikkelen of toetsen. Het onderzoek levert
kennis op die generaliseerbaar is. Theorie: het geheel van logisch samenhangende uitspraken
die samen een deel van de werkelijkheid proberen te verklaren.
o Is een behandelmethode überhaupt effectief en waarom?
2. Toegepast onderzoek: je wilt kennis toepasbaar maken in een brede beroepscontext. Het
onderzoek levert oplossingen op voor generieke problemen.
o Onder welke voorwaarden is het zinvol om de behandelmethode in te zetten binnen
de hulpverlening om de problemen van de doelgroep op te lossen?
3. Praktijkonderzoek: je wilt op zoek gaan naar antwoorden op vragen in een specifieke
beroepssituatie met als doel deze situatie beter te begrijpen en waar nodig te verbeteren,
het onderzoek levert kennis die in eerste instantie alleen van toepassing is op de specifieke
beroepscontext waarin het onderzoek is uitgevoerd.
o Kan de behandeling in een specifieke instelling worden ingezet, en welk effect heeft
dit?
, Fundamenteel onderzoek Toegepast onderzoek Praktijkonderzoek
Theorievorming en Toepassing van kennis om Begrijpen en verbeteren van de eigen
theorietoetsing generieke problemen op te lossen praktijk
Kennis is generaliseerbaar Kennis is probleemgebonden Kennis is probleemgebonden in een
specifieke context
Een landelijk onderzoek naar Een onderzoek bij diverse Een onderzoek bij een psychiatrische
de vraag: ‘Welke problemen psychiatrische instellingen naar de instelling gespecialiseerd in
ervaren cliënten met PTSS bij vraag: ‘Welke professionele ouderenzorg naar de vraag: ‘Hoe
het aangaan van nieuwe ondersteuning hebben cliënten kunnen wij cliënten met PTSS
relaties?’ met PTSS nodig om nieuwe relaties ondersteunen bij het aangaan van
aan te kunnen gaan?’ nieuwe relaties?
Onderzoeksbenaderingen
Er bestaan verschillende opvattingen over wat goed onderzoek is. Deze opvattingen zijn onder meer
gebaseerd op hoe we denken over de sociale werkelijkheid en over hoe kennis verworven wordt
(paradigma’s). De verschillende opvattingen over wat goed onderzoek is noemen we
onderzoeksbenaderingen. In het boek worden er 3 beschreven:
De positivistische onderzoeksbenadering: kennis is gebaseerd op dat wat direct
waarneembaar is; er is één bestaande werkelijkheid
De constructivistische of interpretatieve onderzoeksbenadering: er kunnen meerdere
interpretaties van de werkelijkheid naast elkaar bestaan
o De ene patiënt ervaart het ziekenhuis als prettig, de ander als onveilig
o Kennis (interpretatie van de werkelijkheid) wordt door ieder mens op een eigen wijze
geconstrueerd en ontstaat in de interactie tussen deze mensen en de sociale
omgeving
De kritisch-emancipatorische onderzoeksbenadering: kennis is niet waardevrij en deze wordt
bepaald door de mensen met de macht
o Onderzoek moet bijdragen aan processen die emancipatie van bepaalde groepen
bevorderen en mensen in staat stellen hun eigen omgeving te veranderen
Bij praktijkonderzoek gaan we er van uit dat:
Er meerdere interpretaties van de werkelijkheid bestaan,
Dat deze interpretaties zowel worden beschreven aan de hand van algemene
wetmatigheden als aan de hand van specifieke kenmerken van de beroepspraktijk, en
Dat er een sterke koppeling is tussen de onderzoeksresultaten en de specifieke context van
de beroepspraktijk die onderzocht wordt.
EBP en PBE
Evidence-based practice (EBP) voor zorg- en dienstverleners gaat over het zorgvuldig gebruikmaken
van het huidige, beste bewijsmateriaal om beslissingen te nemen met individuele cliënten om de
zorg- en/of dienstverlening te verbeteren. Beschikbare evidence wordt gecombineerd met de
individuele kennis en ervaringen van de professional en de wensen en voorkeuren van de cliënt.
Practice-based evidence (PBE) gaat uit van het idee dat kennis over het handelen van een
professional ontstaat in de specifieke context van de beroepspraktijk en dat die kennis evolueert
door de interactie tussen de personen die in deze context een belangrijke rol spelen.
Praktijkonderzoek
Praktijkonderzoek in zorg- en welzijn is onderzoek dat wordt uitgevoerd door zorg- en
dienstverleners, waarbij op systematische wijze in interactie met de omgeving antwoorden
