• PR rund?
• PR schaap?
• PR varken niet alle vragen
• Dikgedurkt bij PR kip
HC 1: intro DHV
Bij DHV wordt er gebruik gemaakt van proefdieren. Ook de onderwijsdieren zijn proefdieren. Om een practicum
te laten plaatsvinden wordt er een proefdieraanvraag gedaan. Het DEC / IVD toetst of het doel van de proef
opweegt tegen het ongerief aan het dier. CCD geeft dan de vergunning af.
HC 2: dierenarts worden
Dieren beter maken: hoe pak je dat aan?
1. Zorgvraag
Contact met de eigenaar
2. Info verzamelen
Klinische diagnostiek: biopt afnemen / inwendig onderzoek / uitwendig onderzoek
3. Probleemdefinitie /probleemlijst
De info kan worden verwerkt tot een aantal probleempunten. De lijst heet een probleemlijst.
4. Differentiaaldiagnose
Voor elk probleem kan er een differentiaaldiagnose worden opgesteld: mogelijke verklaring voor het
probleem. Een differentiaaldiagnose wordt opgesteld uit een lijst van mogelijke aandoeningen die de
klachten kunnen verklaren. Hiervoor is veterinair klinisch redeneren belangrijk.
✘ Evt vervolgonderzoek: terug naar klinische of aanvullende diagnostiek
5. Waarschijnlijkheidsdiagnose
Je gaat proberen een aantal differentiaaldiagnose te bevestigen
6. Behandelplan / interventie
- Schade beperken
- Genezen
- Preventieve maatregelen
7. Rapportage
8. Evaluatie
⊳ Controleren:
- Aanvullende diagnostiek + klinische diagnostiek
9. Succes
Waarom klinische en aanvullende diagnostiek
▪ Opsporen afwijkingen in normale fysiologie tijdens lichamelijk en aanvullend onderzoek
▪ Detecteren van dieren die behandeling nodig hebben
▪ Vroegdiagnostiek aangifteplichtige ziekten
▪ Verbeteren bedrijfstechnische resultaten
▪ Verhoging gezondheidsstatus
▪ Verbeteren welzijn
1
, HC3: inleiding diergedrag en diercommunicatie
Redenen om als DA gedrag te herkennen:
• Ziekte- en pijngedrag herkennen
• Stresssignalen herkennen
• Afwijkend gedrag kunnen herkennen en interpreteren
• Diervriendelijk, efficiënt en veilig met het dier kunnen omgaan
• Adviezen kunnen geven over dierenwelzijn
• Adviezen kunnen geven over gedragsproblemen
• Vragen van klanten over gedrag kunnen beantwoorden
Alledaagse vs wetenschappelijke kennis
• Alledaagse kennis
- Invoelend, intuïtief
- Gebaseerd op ervaringen / lectuur / social media
• Wetenschappelijke kennis
- Is zo objectief mogelijk, gestandaardiseerd en gecontroleerd.
- Berust op logisch denken en systematisch onderzoek.
- Onderzoek is herhaalbaar, uitkomsten reproduceerbaar.
- De methode en resultaten zijn mededeelbaar.
Communicatie
Communicatie is het proces waarbij een individu (de zender) probeert het gedrag en/of de mentale toestand
van een ander individu (de ontvanger) te veranderen. Hiervoor worden speciale voor communicatie geschikte
en ook daarvoor speciaal geëvolueerde gedragingen en/of signalen ingezet. Die signalen worden per definitie
altijd gegeven in een bepaalde context en die context kan storingen veroorzaken in de transmissie, die de
ontvangst van dat signaal bij de ontvanger kunnen hinderen. Ook kan de aandacht van de ontvanger ergens
anders op zijn gericht, waardoor een ontvangen signaal niet wordt verwerkt. Communicatie loopt dus zeker niet
altijd vanzelfsprekend. Herhaling van signalen is ook in de dierenwereld heel gewoon. Bij communicatie tussen
leden van verschillende soorten kunnen allerlei andersoortige problemen optreden.
1) De zender wil een boodschap overbrengen
2) De zender kiest een kanaal om het communicatiesignaal door te
geven: → verbaal : waf
3) ‘waf’ is de boodschap die naar de ontvanger moet
4) De ontvanger interpreteert de boodschap
5) De ontvanger zendt een reactie terug naar de zender
A. Opzettelijke communicatie:
- Gebruikmakend van voor communicatie geëvolueerde signalen en signaalstructuren: WAF!
B. Niet opzettelijk:
- Zender kan meer communiceren dan de bedoeling was: bijv. faciale
expressie gekoppeld aan een onderliggende emotie
- Er ontstaat ruis: er arriveert een andere boodschap bij de zender
dan de bedoeling was
Waf wordt opeens woef door de ruis of door weinig aandacht
van de ontvanger
Om miscommunicatie te voorkomen moeten de dieren dezelfde communicatieregels gebruiken.
Bij soortverschillen moeten de regels worden geleerd.
2
,◼ Het belang van bepaalde zintuigen en communicatiekanalen verschilt per diersoort
• Nachtdier versus dagdieren: geluid, geur versus zicht
• Landdier versus waterdier: Elektrische zintuigen / Tactiel (stromingen)
◼ Zintuigfiltering: zintuigen kunnen verschillen qua eigenschappen
• Gevoeligheid zintuigen anders
Bijv.: hond, kat en rat horen zwakkere geluiden beter dan mensen; veel dieren hebben beter
reukvermogen dan mens.
• Bandbreedte anders
- Infrasone communicatie bij olifanten.
- Ultrasone communicatie bij muizen en ratten.
- Kleur: mensen zien beperkt ultraviolet, bijen zien dat wel.
➔ Consequenties
1) Een voor ons betekenisloze prikkel kan een belangrijk signaal zijn voor een dier.
2) En andersom ➔ wat voor ons een belangrijk signaal is, kan betekenisloos zijn voor dier.
Een communicatiesignaal wordt dus niet altijd waargenomen. Houd dus rekening met eigenschappen van een
soort.
Wat communiceert een dier?
- (Emotionele) toestand ➔ gedrag of intenties tot gedrag.
- Gedragsmatige behoeftes.
- Sociale verhouding in groep (formele signalen).
- Informatie over omgeving (bijv. voedselbronnen).
- Gevaar!
- Informatie over ‘’de kwaliteit’’ van het dier:
› Kracht, vechtkwaliteit.
› Snelheid, gezondheid, conditie.
Laat zien dat het een goede partner is (goede zorg- of samenwerking).
Dieren kunnen ook een deel van de communicatie onderdrukken, zoals een niet aangekondigde aanval.
o Onderdrukken dreigsignalen
▪ Normaalgesproken wordt er eerst gedreigd. Dit is erg functioneel, omdat de dieren een goede
inschatting kunnen maken van elkaars intenties en krachten! Minder risico op gevecht! Agressie is
dus functioneel om daadwerkelijke schade te voorkomen.
▪ Soms is het weglaten van dreiging juist wel functioneel, bijvoorbeeld bij een dier uit een andere
roedel. De tegenstander is onvoorbereid, waardoor de kans op succes groter is.
o Onderdrukken pijn
▪ Waarom pijn tonen?
› Verwachting van hulp
▪ Waarom pijn onderdrukken?
› Concurrent kan misbruik maken van ziekte- en/of pijnsignaal.
› Roofdieren kunnen makkelijke prooi detecteren.
› Als niemand het ziet, heeft het sowieso geen functie = solidaire dieren
Dus prooidieren en solidaire dieren onderdrukken meestal pijnuitingen
3
, Sommige dieren kunnen minder goed communiceren door hun uiterlijk. Dit kan voor misverstanden zorgen
en is mogelijk gevaarlijk.
Dieren kunnen ook vals communiceren. De communicatie is niet representatief voor de motivationele
toestand van het individu. Een voorbeeld is aangeleerde angst bij honden voor aandacht van de baas.
Diervriendelijke praktijk
➢ Lees pdf door
Omgeving:
Visueel
Zachter licht (60W) : dieren kunnen licht heviger waarnemen dan mensen. Te veel of te fel licht kan
stress veroorzaken
Weinig snelle en plotselinge bewegingen
Transportbox voor katten bedekken, totdat je met de kat aan de slag gaat
Zorgen voor een verstopplek in de kooi
Houd angstige of lastige dieren gescheiden van de andere
Beperk contact met andere dieren of onbekende mensen
Draag geen witte jas bij zeer angstige dieren
Gehoor
› Gebruik een zachte stem
› Gebruik geen bestraffend stemgeluid ongeacht het gedrag van het dier
› Speel klassieke muziek of muziek speciaal voor dieren
› Gebruik noise cancellation / ruisonderdrukking (om blaffende honden, pratende mensen, etc te
onderdrukken)
Geur
⬧ Laat de onderzoeksruimte na desinfectie even ‘rusten’, zodat de chemische geur van
reinigingsmiddelen is verdwenen
⬧ Gebruik zo min mogelijk alcohol, omdat dieren het mogelijk conditioneren met een nare ervaring
⬧ Maak de vloeren, muren en kastjes schoon, omdat dieren mogelijk geuren en feromonen van gevaar
en angst hebben uitgescheiden
⬧ Zorg ervoor dat katten weinig geur krijgen van honden, bijvoorbeeld een aparte kattenbehandelkamer
⬧ Gebruik kalmerende feromonen
⬧ Gebruik kalmerende geuren (lavendel of kamille)
Gevoel
Zorg ervoor dat de oppervlakten niet koud of glad zijn door bijveerbeeld een handdoek neer te leggen
Gebruik een zacht bed in de kooi of kennel
Eigenaar
- Veel huisdieren zijn minder angstig of gestrest als er een bekend persoon aanwezig is.
- Een eigenaar die zelf erg gestrest is, kan het stressgehalte van het dier juist laten toenemen
- Soms zijn dieren minder agressief zonder hun baasje, omdat zullen ‘bevriezen’. Dieren zijn echter nog
steeds heel angstig en leren na verschillende bezoekjes, dat het ‘bevriezen’ geen effect heeft.
Uiteindelijk zullen ze alsnog agressief kun worden. Je moet het dier dus niet misbruiken.
• Let op de lichaamstaal van het dier en van jezelf. Benader een dier niet frontaal / van boven. Laat het dier naar
jou toekomen en maak geen direct oogcontact.
• Maak een hanteerplan voor elk individueel dier. Dit is in het begin tijdrovend, maar uiteindelijk zal het tijd en
geld opleveren
• Gebruik eventueel afleiding in de vorm van speeltjes / voedsel bij vervelende ingrepen
• Er zijn extra hulpmiddelen (lees artikel)
4
• PR schaap?
• PR varken niet alle vragen
• Dikgedurkt bij PR kip
HC 1: intro DHV
Bij DHV wordt er gebruik gemaakt van proefdieren. Ook de onderwijsdieren zijn proefdieren. Om een practicum
te laten plaatsvinden wordt er een proefdieraanvraag gedaan. Het DEC / IVD toetst of het doel van de proef
opweegt tegen het ongerief aan het dier. CCD geeft dan de vergunning af.
HC 2: dierenarts worden
Dieren beter maken: hoe pak je dat aan?
1. Zorgvraag
Contact met de eigenaar
2. Info verzamelen
Klinische diagnostiek: biopt afnemen / inwendig onderzoek / uitwendig onderzoek
3. Probleemdefinitie /probleemlijst
De info kan worden verwerkt tot een aantal probleempunten. De lijst heet een probleemlijst.
4. Differentiaaldiagnose
Voor elk probleem kan er een differentiaaldiagnose worden opgesteld: mogelijke verklaring voor het
probleem. Een differentiaaldiagnose wordt opgesteld uit een lijst van mogelijke aandoeningen die de
klachten kunnen verklaren. Hiervoor is veterinair klinisch redeneren belangrijk.
✘ Evt vervolgonderzoek: terug naar klinische of aanvullende diagnostiek
5. Waarschijnlijkheidsdiagnose
Je gaat proberen een aantal differentiaaldiagnose te bevestigen
6. Behandelplan / interventie
- Schade beperken
- Genezen
- Preventieve maatregelen
7. Rapportage
8. Evaluatie
⊳ Controleren:
- Aanvullende diagnostiek + klinische diagnostiek
9. Succes
Waarom klinische en aanvullende diagnostiek
▪ Opsporen afwijkingen in normale fysiologie tijdens lichamelijk en aanvullend onderzoek
▪ Detecteren van dieren die behandeling nodig hebben
▪ Vroegdiagnostiek aangifteplichtige ziekten
▪ Verbeteren bedrijfstechnische resultaten
▪ Verhoging gezondheidsstatus
▪ Verbeteren welzijn
1
, HC3: inleiding diergedrag en diercommunicatie
Redenen om als DA gedrag te herkennen:
• Ziekte- en pijngedrag herkennen
• Stresssignalen herkennen
• Afwijkend gedrag kunnen herkennen en interpreteren
• Diervriendelijk, efficiënt en veilig met het dier kunnen omgaan
• Adviezen kunnen geven over dierenwelzijn
• Adviezen kunnen geven over gedragsproblemen
• Vragen van klanten over gedrag kunnen beantwoorden
Alledaagse vs wetenschappelijke kennis
• Alledaagse kennis
- Invoelend, intuïtief
- Gebaseerd op ervaringen / lectuur / social media
• Wetenschappelijke kennis
- Is zo objectief mogelijk, gestandaardiseerd en gecontroleerd.
- Berust op logisch denken en systematisch onderzoek.
- Onderzoek is herhaalbaar, uitkomsten reproduceerbaar.
- De methode en resultaten zijn mededeelbaar.
Communicatie
Communicatie is het proces waarbij een individu (de zender) probeert het gedrag en/of de mentale toestand
van een ander individu (de ontvanger) te veranderen. Hiervoor worden speciale voor communicatie geschikte
en ook daarvoor speciaal geëvolueerde gedragingen en/of signalen ingezet. Die signalen worden per definitie
altijd gegeven in een bepaalde context en die context kan storingen veroorzaken in de transmissie, die de
ontvangst van dat signaal bij de ontvanger kunnen hinderen. Ook kan de aandacht van de ontvanger ergens
anders op zijn gericht, waardoor een ontvangen signaal niet wordt verwerkt. Communicatie loopt dus zeker niet
altijd vanzelfsprekend. Herhaling van signalen is ook in de dierenwereld heel gewoon. Bij communicatie tussen
leden van verschillende soorten kunnen allerlei andersoortige problemen optreden.
1) De zender wil een boodschap overbrengen
2) De zender kiest een kanaal om het communicatiesignaal door te
geven: → verbaal : waf
3) ‘waf’ is de boodschap die naar de ontvanger moet
4) De ontvanger interpreteert de boodschap
5) De ontvanger zendt een reactie terug naar de zender
A. Opzettelijke communicatie:
- Gebruikmakend van voor communicatie geëvolueerde signalen en signaalstructuren: WAF!
B. Niet opzettelijk:
- Zender kan meer communiceren dan de bedoeling was: bijv. faciale
expressie gekoppeld aan een onderliggende emotie
- Er ontstaat ruis: er arriveert een andere boodschap bij de zender
dan de bedoeling was
Waf wordt opeens woef door de ruis of door weinig aandacht
van de ontvanger
Om miscommunicatie te voorkomen moeten de dieren dezelfde communicatieregels gebruiken.
Bij soortverschillen moeten de regels worden geleerd.
2
,◼ Het belang van bepaalde zintuigen en communicatiekanalen verschilt per diersoort
• Nachtdier versus dagdieren: geluid, geur versus zicht
• Landdier versus waterdier: Elektrische zintuigen / Tactiel (stromingen)
◼ Zintuigfiltering: zintuigen kunnen verschillen qua eigenschappen
• Gevoeligheid zintuigen anders
Bijv.: hond, kat en rat horen zwakkere geluiden beter dan mensen; veel dieren hebben beter
reukvermogen dan mens.
• Bandbreedte anders
- Infrasone communicatie bij olifanten.
- Ultrasone communicatie bij muizen en ratten.
- Kleur: mensen zien beperkt ultraviolet, bijen zien dat wel.
➔ Consequenties
1) Een voor ons betekenisloze prikkel kan een belangrijk signaal zijn voor een dier.
2) En andersom ➔ wat voor ons een belangrijk signaal is, kan betekenisloos zijn voor dier.
Een communicatiesignaal wordt dus niet altijd waargenomen. Houd dus rekening met eigenschappen van een
soort.
Wat communiceert een dier?
- (Emotionele) toestand ➔ gedrag of intenties tot gedrag.
- Gedragsmatige behoeftes.
- Sociale verhouding in groep (formele signalen).
- Informatie over omgeving (bijv. voedselbronnen).
- Gevaar!
- Informatie over ‘’de kwaliteit’’ van het dier:
› Kracht, vechtkwaliteit.
› Snelheid, gezondheid, conditie.
Laat zien dat het een goede partner is (goede zorg- of samenwerking).
Dieren kunnen ook een deel van de communicatie onderdrukken, zoals een niet aangekondigde aanval.
o Onderdrukken dreigsignalen
▪ Normaalgesproken wordt er eerst gedreigd. Dit is erg functioneel, omdat de dieren een goede
inschatting kunnen maken van elkaars intenties en krachten! Minder risico op gevecht! Agressie is
dus functioneel om daadwerkelijke schade te voorkomen.
▪ Soms is het weglaten van dreiging juist wel functioneel, bijvoorbeeld bij een dier uit een andere
roedel. De tegenstander is onvoorbereid, waardoor de kans op succes groter is.
o Onderdrukken pijn
▪ Waarom pijn tonen?
› Verwachting van hulp
▪ Waarom pijn onderdrukken?
› Concurrent kan misbruik maken van ziekte- en/of pijnsignaal.
› Roofdieren kunnen makkelijke prooi detecteren.
› Als niemand het ziet, heeft het sowieso geen functie = solidaire dieren
Dus prooidieren en solidaire dieren onderdrukken meestal pijnuitingen
3
, Sommige dieren kunnen minder goed communiceren door hun uiterlijk. Dit kan voor misverstanden zorgen
en is mogelijk gevaarlijk.
Dieren kunnen ook vals communiceren. De communicatie is niet representatief voor de motivationele
toestand van het individu. Een voorbeeld is aangeleerde angst bij honden voor aandacht van de baas.
Diervriendelijke praktijk
➢ Lees pdf door
Omgeving:
Visueel
Zachter licht (60W) : dieren kunnen licht heviger waarnemen dan mensen. Te veel of te fel licht kan
stress veroorzaken
Weinig snelle en plotselinge bewegingen
Transportbox voor katten bedekken, totdat je met de kat aan de slag gaat
Zorgen voor een verstopplek in de kooi
Houd angstige of lastige dieren gescheiden van de andere
Beperk contact met andere dieren of onbekende mensen
Draag geen witte jas bij zeer angstige dieren
Gehoor
› Gebruik een zachte stem
› Gebruik geen bestraffend stemgeluid ongeacht het gedrag van het dier
› Speel klassieke muziek of muziek speciaal voor dieren
› Gebruik noise cancellation / ruisonderdrukking (om blaffende honden, pratende mensen, etc te
onderdrukken)
Geur
⬧ Laat de onderzoeksruimte na desinfectie even ‘rusten’, zodat de chemische geur van
reinigingsmiddelen is verdwenen
⬧ Gebruik zo min mogelijk alcohol, omdat dieren het mogelijk conditioneren met een nare ervaring
⬧ Maak de vloeren, muren en kastjes schoon, omdat dieren mogelijk geuren en feromonen van gevaar
en angst hebben uitgescheiden
⬧ Zorg ervoor dat katten weinig geur krijgen van honden, bijvoorbeeld een aparte kattenbehandelkamer
⬧ Gebruik kalmerende feromonen
⬧ Gebruik kalmerende geuren (lavendel of kamille)
Gevoel
Zorg ervoor dat de oppervlakten niet koud of glad zijn door bijveerbeeld een handdoek neer te leggen
Gebruik een zacht bed in de kooi of kennel
Eigenaar
- Veel huisdieren zijn minder angstig of gestrest als er een bekend persoon aanwezig is.
- Een eigenaar die zelf erg gestrest is, kan het stressgehalte van het dier juist laten toenemen
- Soms zijn dieren minder agressief zonder hun baasje, omdat zullen ‘bevriezen’. Dieren zijn echter nog
steeds heel angstig en leren na verschillende bezoekjes, dat het ‘bevriezen’ geen effect heeft.
Uiteindelijk zullen ze alsnog agressief kun worden. Je moet het dier dus niet misbruiken.
• Let op de lichaamstaal van het dier en van jezelf. Benader een dier niet frontaal / van boven. Laat het dier naar
jou toekomen en maak geen direct oogcontact.
• Maak een hanteerplan voor elk individueel dier. Dit is in het begin tijdrovend, maar uiteindelijk zal het tijd en
geld opleveren
• Gebruik eventueel afleiding in de vorm van speeltjes / voedsel bij vervelende ingrepen
• Er zijn extra hulpmiddelen (lees artikel)
4
