Samenvatting Recht in Context
1) contextualisme, rechtsbegrip en rechtsstaat
Recht is te herkennen in concrete gevallen; de oplossing van een concreet juridisch
probleem (casus) is een aanknopingspunt om vast te stellen wat het geldende recht is en
hoe het zich uitwerkt op het leven van mensen.
Het positieve recht: het recht dat op een bepaald moment in een land geldt.
Contextualisme
= recht kan uitsluitend worden gekend in de context van de omstandigheden waarin het
functioneert.
- Je kijkt naar omstandigheden waaronder het recht tot stand is gekomen om de
context van het leerstuk te verhelderen
- Het recht in concreto (in een actuele zaak, geval of casus) alleen te begrijpen is als er
aandacht wordt besteed aan de omstandigheden van dat geval.
-> gedacht ontlenen wij aan de Griekse losoof Aristoteles en zijn Nicomachische
ethiek: de mens moet handelen naar de eisen van de omstandigheden.
Domein van de rechtswetenschap
1) Rechtsdogmatiek:
- De studie van het geldende recht.
- De casuïstiek; het geheel van juridische casus.
- De ordening van het recht door tekstanalytische methoden.
2) De benaderingen van het recht waarbij ook bevindingen van andere wetenschappen
worden gebruikt.
Multidisciplinariteit: als rechtswetenschap met andere wetenschappen verbonden wordt,
dienen die andere wetenschappen als soms als hulpwetenschappen, waarvan de
resultaten in en door het recht worden gebruikt.
Interdisciplinariteit: De relatie tussen de rechtswetenschap en een andere wetenschap is
nauwer doordat er tussen de rechtswetenschap en die andere wetenschap fundamentele
punten van overeenkomst zijn; De wetenschappelijke verbondenheid en samenwerking
van disciplines op het niveau van hun grondslagen.
Taal van het recht
De taal van het recht bevat begrippen die we menen te kennen maar in juridische context
kan dit totaal iets anders betekenen -> wees voorzichtig met lezen.
fi
, Voorbeeld 1) surfer ziet zichzelf niet als schipper, en normale mensen ook niet. Toch valt
een surfboard juridisch gezien onder een klein zeilschip, wat surfer een schipper maakt.
Hij moet zich, net als andere schippers, dus aan de regels van de binnenvaart houden; bij
overtreding kan hij hier dus ook sancties voor krijgen.
Voorbeeld 2) Wie een medemens ervan beticht een vervelend persoon te zijn, doet dat
zelden vanuit het besef dat het recht mensen van vlees en bloed tot ‘persoon’, in het
bijzonder ‘natuurlijke persoon’, benoemt en daar vergaande consequenties aan verbindt.
Ultimum remedium
- het strafrecht is het ultimum remedium om eigenrichting tussen individuen in de
samenleving te voorkomen
- = uiterste redmiddel
- Paci cerende kant kent grenzen; de juridische oplossing geeft functioneel herstel bij
een con ict (oplossing voor verhouding tussen partijen) maar zelden emotioneel
herstel.
In de taal zit nu precies het probleem, want woorden zijn nooit op voorhand duidelijk en
de context waarbinnen woorden worden geuit is van invloed op de betekenis.
Jan Vranken ; 1995. Het recht is een ‘discursieve grootheid’ in navolging van Scholten.
Dat wil zeggen ‘het altijd voorlopige resultaat van een proces van meningsvorming en
overtuiging’.
Betekenis en context: drie voorbeelden -> check boek blz. 24 t/m 26
Casuïstische rechtsvinding
- Rechtsvinding aan de hand van de omstandigheden van het concrete geval.
- ‘Wat is een rechtvaardige oplossing?’
- Amsterdamse school van Scholten, Bregsten, Pitlo, Schoordijken en Van Dunne.
- 20e eeuw verschuiving: Normgerechtigkeit (gerechtigheid obv de wettelijke norm) naar
Einzelfallgerechtigkeit (gerechtigheid in het individuele geval)
Kritiek op de casuïstische rechtsvinding:
Barendrecht: gevaar voor de rechtszekerheid (rechtszekerheidsargument)
Van Zaltbommel: toepassing van redelijkheid en billijkheid ondergang voor het
privaatrecht
Casuïstische rechtsvinding biedt problemen voor de rechtseenheid en rechtsgelijkheid.
Rechtseenheid dient de worden onderscheiden tussen de eenheid van de gronden
waarop
wordt geoordeeld en de eenheid van resultaten van beoordeling.
Rechtsgelijkheid impliceert dus niet uniformiteit, maar generaliseerbaarheid.
Angelsaksische rechtstheorie, geïnspireerd op HLA Hart: de betekenis van worden of
regels
worden bepaald in de context. (vb verbod op voertuigen in een park, kinderwagen ook?)
fi fl
,Privaatrecht: belangrijk dat de norm die de rechtsverhouding beheerst kenbaar is
Strafrecht: belangrijk dat het recht regels biedt waarvan de betekenis bepaalbaar is
Regelgeleide rechtsvinding
- Rechtsvinding aan de hand van scherpe vaststaande regels die minder gericht zijn op
de context van het geval en meer op toepassing en ontwikkeling van algemene regels.
- Gericht op rechtseenheid, rechtsgelijkheid en rechtszekerheid.
- ‘Welke regel moet worden toegepast?’
- De Leidse school van Meijers, Drion.
Drie typen van rechtsvinding
- Boek van Wiarda.
Recht als model van rechtvaardigheid
- Proefschrift van Barendrecht.
- Gekeerd tegen casuïstische rechtsvinding onder meer op grond van
rechtszekerheidsargument (zekerheid waar men met betrekking tot recht aan toe is,
waarborg dat de rechtspraak volgens bepaalde normen geschiedt)
De betekenis van het recht als systeem
- Boek van Van Zaltbommel.
- Toepassing van redelijkheid is ondergang van het systeem van het privaatrecht.
Rechtseenheid
- onderscheid maken tussen de eenheid van de gronden waarop wordt geoordeeld en de
eenheid van resultaten van beoordeling.
Gelijkheidsbeginsel/rechtsgelijkheid
- Gevallen dienen gelijk behandeld te worden
- Rechtsoordelen dienen generaliseerbaar te zijn; zij moeten een regel opleveren voor
herhaalbare toepassing.
Rechtszekerheid
- bieden een schijnzekerheid; want bij een moeilijk geval moeten al gauw uitzonderingen
worden gemaakt.
- Niet uitsluitend door algemene regels maar ook door de concrete verwachtingen.
De stelling van het contextualisme
- De stelling houdt niet in dat het recht kan functioneren zonder regels en beginselen.
Deze zijn nodig om niet in willekeur te vallen bij rechtsgevolgen.
, - Evenwicht bij alle spanningsvelden: rechtsverscheidenheid of rechtseenheid, billijkheid
in concreto of rechtsgelijkheid en intuïtie of methode.
- De stelling is ook geen pleidooi voor casuïstische rechtsvinding zonder meer.
—> in het juridisch onderwijs:
1) Wij moeten het vermogen ontwikkelen om precies de juiste vragen te leren stellen die
nieuwe inzichten in de stof geven om vervolgens een nieuw voorstel te kunnen doen
voor het recht en de taal in het recht.
2) Het recht contextualiseren omdat wij het recht vergelijken met de andere disciplines.
(Interdisciplinaire benadering)
Open texture (Hart)
- = De consequentie van zowel eigenschappen van de taal als van eigenschappen van
de wereld waarin wij leven.
- De toepassing van recht impliceert de toepassing van algemene
begrippen in concrete situaties, waarvoor een kloof moet worden overbrugd. De taal zelf kan
die kloof niet overbruggen.
- De consequentie van de principiële onvoorspelbaarheid van onze sociale omgeving.
Regelgeleide rechtsvinding is een kleiner deel van de context belangrijk dan bij
casuïstische rechtsvinding.
Regelgeleide rechtsvinding en contextualisme
1) toepassing van bepaalde type rechtsvinding is afhankelijk van de context van het
geval; soms is strikte toepassing van rechtsregel nodig voor de rechtsgelijkheid.
2) Context is altijd belangrijk bij rechtsvinding; in standaardzaken blijven deze
omstandigheden buiten beeld, want niet bijzonder genoeg.
3) Er zijn altijd uitzonderingen op de rechtsregel; het kan altijd gebeuren dat de meest
strikte regel plaats moet maken voor context.
Recht in maatschappelijk context
- In context van de samenleving zetten.
- Kijken wat door en met recht gebeurd.
- rechtssociologie.
Recht in historische context
- Kijken naar ontwikkelingsgang van het recht.
- Rechtsgeschiedenis, maar ook rechten zelf.
Recht in talige context
- Taal als instrument om te rechtsregels te lezen en toe te passen.
Recht in kritische context
- re ectie op de aan het recht ten grondslag liggende waarden
- Als verruiming op het recht.
Het contextualisme impliceert zeker drie dingen:
1) De toepassing van een bepaald type rechtsvinding is afhankelijk van de context van
het geval: in sommige gevallen is strikte toepassing van een rechtsregel nodig of
fl
1) contextualisme, rechtsbegrip en rechtsstaat
Recht is te herkennen in concrete gevallen; de oplossing van een concreet juridisch
probleem (casus) is een aanknopingspunt om vast te stellen wat het geldende recht is en
hoe het zich uitwerkt op het leven van mensen.
Het positieve recht: het recht dat op een bepaald moment in een land geldt.
Contextualisme
= recht kan uitsluitend worden gekend in de context van de omstandigheden waarin het
functioneert.
- Je kijkt naar omstandigheden waaronder het recht tot stand is gekomen om de
context van het leerstuk te verhelderen
- Het recht in concreto (in een actuele zaak, geval of casus) alleen te begrijpen is als er
aandacht wordt besteed aan de omstandigheden van dat geval.
-> gedacht ontlenen wij aan de Griekse losoof Aristoteles en zijn Nicomachische
ethiek: de mens moet handelen naar de eisen van de omstandigheden.
Domein van de rechtswetenschap
1) Rechtsdogmatiek:
- De studie van het geldende recht.
- De casuïstiek; het geheel van juridische casus.
- De ordening van het recht door tekstanalytische methoden.
2) De benaderingen van het recht waarbij ook bevindingen van andere wetenschappen
worden gebruikt.
Multidisciplinariteit: als rechtswetenschap met andere wetenschappen verbonden wordt,
dienen die andere wetenschappen als soms als hulpwetenschappen, waarvan de
resultaten in en door het recht worden gebruikt.
Interdisciplinariteit: De relatie tussen de rechtswetenschap en een andere wetenschap is
nauwer doordat er tussen de rechtswetenschap en die andere wetenschap fundamentele
punten van overeenkomst zijn; De wetenschappelijke verbondenheid en samenwerking
van disciplines op het niveau van hun grondslagen.
Taal van het recht
De taal van het recht bevat begrippen die we menen te kennen maar in juridische context
kan dit totaal iets anders betekenen -> wees voorzichtig met lezen.
fi
, Voorbeeld 1) surfer ziet zichzelf niet als schipper, en normale mensen ook niet. Toch valt
een surfboard juridisch gezien onder een klein zeilschip, wat surfer een schipper maakt.
Hij moet zich, net als andere schippers, dus aan de regels van de binnenvaart houden; bij
overtreding kan hij hier dus ook sancties voor krijgen.
Voorbeeld 2) Wie een medemens ervan beticht een vervelend persoon te zijn, doet dat
zelden vanuit het besef dat het recht mensen van vlees en bloed tot ‘persoon’, in het
bijzonder ‘natuurlijke persoon’, benoemt en daar vergaande consequenties aan verbindt.
Ultimum remedium
- het strafrecht is het ultimum remedium om eigenrichting tussen individuen in de
samenleving te voorkomen
- = uiterste redmiddel
- Paci cerende kant kent grenzen; de juridische oplossing geeft functioneel herstel bij
een con ict (oplossing voor verhouding tussen partijen) maar zelden emotioneel
herstel.
In de taal zit nu precies het probleem, want woorden zijn nooit op voorhand duidelijk en
de context waarbinnen woorden worden geuit is van invloed op de betekenis.
Jan Vranken ; 1995. Het recht is een ‘discursieve grootheid’ in navolging van Scholten.
Dat wil zeggen ‘het altijd voorlopige resultaat van een proces van meningsvorming en
overtuiging’.
Betekenis en context: drie voorbeelden -> check boek blz. 24 t/m 26
Casuïstische rechtsvinding
- Rechtsvinding aan de hand van de omstandigheden van het concrete geval.
- ‘Wat is een rechtvaardige oplossing?’
- Amsterdamse school van Scholten, Bregsten, Pitlo, Schoordijken en Van Dunne.
- 20e eeuw verschuiving: Normgerechtigkeit (gerechtigheid obv de wettelijke norm) naar
Einzelfallgerechtigkeit (gerechtigheid in het individuele geval)
Kritiek op de casuïstische rechtsvinding:
Barendrecht: gevaar voor de rechtszekerheid (rechtszekerheidsargument)
Van Zaltbommel: toepassing van redelijkheid en billijkheid ondergang voor het
privaatrecht
Casuïstische rechtsvinding biedt problemen voor de rechtseenheid en rechtsgelijkheid.
Rechtseenheid dient de worden onderscheiden tussen de eenheid van de gronden
waarop
wordt geoordeeld en de eenheid van resultaten van beoordeling.
Rechtsgelijkheid impliceert dus niet uniformiteit, maar generaliseerbaarheid.
Angelsaksische rechtstheorie, geïnspireerd op HLA Hart: de betekenis van worden of
regels
worden bepaald in de context. (vb verbod op voertuigen in een park, kinderwagen ook?)
fi fl
,Privaatrecht: belangrijk dat de norm die de rechtsverhouding beheerst kenbaar is
Strafrecht: belangrijk dat het recht regels biedt waarvan de betekenis bepaalbaar is
Regelgeleide rechtsvinding
- Rechtsvinding aan de hand van scherpe vaststaande regels die minder gericht zijn op
de context van het geval en meer op toepassing en ontwikkeling van algemene regels.
- Gericht op rechtseenheid, rechtsgelijkheid en rechtszekerheid.
- ‘Welke regel moet worden toegepast?’
- De Leidse school van Meijers, Drion.
Drie typen van rechtsvinding
- Boek van Wiarda.
Recht als model van rechtvaardigheid
- Proefschrift van Barendrecht.
- Gekeerd tegen casuïstische rechtsvinding onder meer op grond van
rechtszekerheidsargument (zekerheid waar men met betrekking tot recht aan toe is,
waarborg dat de rechtspraak volgens bepaalde normen geschiedt)
De betekenis van het recht als systeem
- Boek van Van Zaltbommel.
- Toepassing van redelijkheid is ondergang van het systeem van het privaatrecht.
Rechtseenheid
- onderscheid maken tussen de eenheid van de gronden waarop wordt geoordeeld en de
eenheid van resultaten van beoordeling.
Gelijkheidsbeginsel/rechtsgelijkheid
- Gevallen dienen gelijk behandeld te worden
- Rechtsoordelen dienen generaliseerbaar te zijn; zij moeten een regel opleveren voor
herhaalbare toepassing.
Rechtszekerheid
- bieden een schijnzekerheid; want bij een moeilijk geval moeten al gauw uitzonderingen
worden gemaakt.
- Niet uitsluitend door algemene regels maar ook door de concrete verwachtingen.
De stelling van het contextualisme
- De stelling houdt niet in dat het recht kan functioneren zonder regels en beginselen.
Deze zijn nodig om niet in willekeur te vallen bij rechtsgevolgen.
, - Evenwicht bij alle spanningsvelden: rechtsverscheidenheid of rechtseenheid, billijkheid
in concreto of rechtsgelijkheid en intuïtie of methode.
- De stelling is ook geen pleidooi voor casuïstische rechtsvinding zonder meer.
—> in het juridisch onderwijs:
1) Wij moeten het vermogen ontwikkelen om precies de juiste vragen te leren stellen die
nieuwe inzichten in de stof geven om vervolgens een nieuw voorstel te kunnen doen
voor het recht en de taal in het recht.
2) Het recht contextualiseren omdat wij het recht vergelijken met de andere disciplines.
(Interdisciplinaire benadering)
Open texture (Hart)
- = De consequentie van zowel eigenschappen van de taal als van eigenschappen van
de wereld waarin wij leven.
- De toepassing van recht impliceert de toepassing van algemene
begrippen in concrete situaties, waarvoor een kloof moet worden overbrugd. De taal zelf kan
die kloof niet overbruggen.
- De consequentie van de principiële onvoorspelbaarheid van onze sociale omgeving.
Regelgeleide rechtsvinding is een kleiner deel van de context belangrijk dan bij
casuïstische rechtsvinding.
Regelgeleide rechtsvinding en contextualisme
1) toepassing van bepaalde type rechtsvinding is afhankelijk van de context van het
geval; soms is strikte toepassing van rechtsregel nodig voor de rechtsgelijkheid.
2) Context is altijd belangrijk bij rechtsvinding; in standaardzaken blijven deze
omstandigheden buiten beeld, want niet bijzonder genoeg.
3) Er zijn altijd uitzonderingen op de rechtsregel; het kan altijd gebeuren dat de meest
strikte regel plaats moet maken voor context.
Recht in maatschappelijk context
- In context van de samenleving zetten.
- Kijken wat door en met recht gebeurd.
- rechtssociologie.
Recht in historische context
- Kijken naar ontwikkelingsgang van het recht.
- Rechtsgeschiedenis, maar ook rechten zelf.
Recht in talige context
- Taal als instrument om te rechtsregels te lezen en toe te passen.
Recht in kritische context
- re ectie op de aan het recht ten grondslag liggende waarden
- Als verruiming op het recht.
Het contextualisme impliceert zeker drie dingen:
1) De toepassing van een bepaald type rechtsvinding is afhankelijk van de context van
het geval: in sommige gevallen is strikte toepassing van een rechtsregel nodig of
fl
