Pre-master Pedagogische wetenschappen Willemijn van de Ven (s1034882)
Radboud Universiteit Nijmegen 2019-2020
Psychometrie & besliskunde
Samenvatti ngen literatuur bij colleges
College 1 (3-9-2019) Inleiding en besliskunde
Syllabus Besliskunde
1. Wat is besliskunde?
Beslissing: een keuze die je maakt uit een aantal opties om een bepaald doel te bereiken
gebaseerd op voorafgaande oordelen; een keuze om ergens voor te gaan, bevat dus altijd een
intentie.
Oordeel: een evaluatie of waardering van iets of iemand.
Subjectiviteit: vaak is er niet één juiste beslissing
Wanneer meerdere beoordeelaars betrokken zijn kunnen meerdere beslissingen als de juiste
gezien worden; door verschillende oorzaken mogelijk:
Een beoordelaar is niet consequent in het gebruiken van de informatie of de ene
beoordelaar gebruikt andere informatie dan de andere
Meningsverschil tussen beoordelaars over het belang van bepaalde informatie
Beoordelaars kunnen hun informatie op verschillende manieren integreren tot een einddoel
Er zijn 3 benaderingen waarop het besliskundig proces kan worden bestudeerd binnen de
klinische besliskunde: descriptieve (hoe nemen mensen daadwerkelijk een beslissing?),
normatieve (wat is de beste, optimale manier om beslissingen te nemen?) en prescriptieve
(voorschrijven hoe mensen beslissingen zouden moeten nemen, rekening houdend met de
descriptieve en normatieve).
1.1 Klinische besliskunde
In de context van de klinische besliskunde wordt onder ‘clinicus’ elke deskundige verstaan, al dan
niet werkzaam in een kliniek, die zich beroepsmatig bezig houdt met het stellen van diagnoses en,
daarmee samenhangend, het kiezen van behandelwijzen.
1.1.1 Het diagnostische proces
Diagnostische proces: proces tussen het eerste contact
met de cliënt en de uiteindelijke diagnose in de
vorm van een empirische cyclus met verschillende
fasen (zie fig.1)
De centrale vraag bij diagnostiek is of de waargenomen
symptomen daadwerkelijk duiden op een bepaalde
ziekte of stoornis en behandeld dienen te worden.
moeilijk, door verschillende redenen:
Klinische informatie berust vaak op
subjectieve oordelen van de cliënt en de clinicus zelf
De clinicus heeft een grote hoeveelheid informatie over de cliënt, de ziekten of stoornissen
en de behandelwijze moet gereduceerd worden tot een eenduidig oordeel of beslissing
(kan leiden tot bias)
,Pre-master Pedagogische wetenschappen Willemijn van de Ven (s1034882)
Radboud Universiteit Nijmegen 2019-2020
Er zijn onzekerheden; o.a. interpretatie van de testuitslagen, mogelijke uitkomsten van een
therapie en risico’s
2. Descriptieve benadering
2.1 Brunswik’s lensmodel
Beschrijft hoe mensen en de omgeving met elkaar interacteren via een reeks aanwijzingen of
cues; het model bestaat uit 2 kanten (het omgevingssysteem = werkelijke, externe wereld en
het menselijke beoordelingssysteem = subjectieve oordeel van mensen) met in het midden
de cues (informatievariabelen) zijn kenmerken die de uitkomst in de externe wereld
vertegenwoordigen, maar niet direct een verband hebben met de uitkomst (bijv. schatten
hoe oud iemand is o.b.v. haarkleur, buikomvang, kledingstijl).
Wanneer de uitkomst van de beslisser goed overeenkomt met de externe uitkomst, wordt
gezegd dat de beslisser goed ‘gekalibreerd’ is.
Met behulp van een lineaire regressieanalyse kunnen modellen worden opgesteld om te
onderzoeken op welke manier cues worden gecombineerd door mensen en hoe ze het beste zouden
kunnen worden gecombineerd om de externe uitkomst te voorspellen zo’n model beschrijft het
patroon van relaties tussen de cues en de uitkomstmaat aan de ene kant of het oordeel aan de
andere kant, door aan te geven hoeveel gewicht elke cue heeft om te komen tot de uitkomst of het
oordeel. voorspellingen doen (Y’e) en (Y’s) deze vergelijken met (Ye) en (Ys) bepaling hoe
goed de regressiemodellen zijn.
Ecologische validiteit: de voorspelbaarheid van de uitkomst/omgeving (Ye vs. Y’e)
Consistente beoordelaar: als Ys en Y’s sterk samenhangen
Een belangrijk idee in het lensmodel is dat als de omgeving slecht voorspelbaar is met de
cues, dus de cues niet sterk samenhangen met de uitkomst, het oordeel er ook niet goed
, Pre-master Pedagogische wetenschappen Willemijn van de Ven (s1034882)
Radboud Universiteit Nijmegen 2019-2020
mee kan samenhangen. Als cues ecologisch valide zijn, dus de uitkomst goed voorspellen,
kan het oordeel goed zijn, maar dat hoeft niet.
Toegepast op het klinisch beslissingsproces, zou de uitkomstmaat de werkelijke ziekte of
stoornis kunnen zijn die iemand heeft en het oordeel de diagnose van een clinicus.
Uitkomstmaat en oordeel zijn dan gebaseerd op (onder andere de) symptomen die de cues
zouden vormen in dit voorbeeld.
2.2 Beslissingen genomen door clinici versus (lineaire) modellen
Volgens Meehl (1954) kunnen sommige klinische voorspellingen beter uitgevoerd worden volgens
een statistische formule dan door de clinicus.
Volgens de professionals komt hun oordeel niet tot stand door simpelweg een (gewogen) optelsom
te maken zoals het lineaire model dat doet. Zij zeggen complexe combinaties of patronen van
informatievariabelen te gebruiken => Configuraliteit: het gewicht van een informatievariabele of de
evaluatie van bepaalde informatie is afhankelijk van de aard van de overige informatie.
Studies wijzen erop dat lineaire modellen betere voorspellingen van het klinische oordeel
geven dan configuratieve modellen.
Bootstrapping: methode om de beslissingsstrategie van de clinicus te modelleren m.b.v.
regressieanalyse en dat model vervolgens i.p.v. de clinicus te gebruiken leidt tot
consistentere voorspellingen dan de clinicus zelf
Onderzoek naar het klinische oordeel toont aan:
1) Dat een eenvoudige statistische formule meestal accuratere voorspellingen oplevert dan
de clinicus
2) Dat de beoordelingsstrategie van de clinicus adequaat kan worden beschreven door een
eenvoudig regressiemodel (d.w.z. een lineair model waarin de door regressieanalyse
verkregen gewichten van de clinicus zijn opgenomen, zelfs als de clinicus zelf beweert er
complexe, configuratieve strategieën op na te houden
3) Dat een regressiemodel van de clinicus consistentere oordelen oplevert dan de clinicus
zelf
2.3 Heuristieken en systematische vertekeningen (biases)
Heuristieken: vereenvoudigende/op ervaring gebaseerde vuistregels of verkorte denkroutes
kunnen bias veroorzaken; worden gebruikt door clinici
2.3.1 Heuristieken in het klinische oordelen
A.d.h.v. heuristieken kunnen clinici sneller en makkelijker tot antwoorden komen, maar dit zijn
antwoorden op vereenvoudigden vragen/problemen en dus niet de oorspronkelijke vraag => efficiënt
maar riskant (achterwegen laten van belangrijke info en mogelijk in de verkeerde richting denken).
bekendste heuristieken:
Representativiteitsheuristiek: een moeilijke vraag over hoe waarschijnlijk het is dat een
instantie tot een categorie behoort of niet (vb. een cliënt tot de categorie schizofrenie),
wordt vervangen door de makkelijkere vraag in hoeverre de instantie (de cliënt)
representatief is voor of lijkt op een prototype van de categorie (schizofrenie) d.m.v.
patroonherkenning komt de clinicus dan tot een hypothese
Radboud Universiteit Nijmegen 2019-2020
Psychometrie & besliskunde
Samenvatti ngen literatuur bij colleges
College 1 (3-9-2019) Inleiding en besliskunde
Syllabus Besliskunde
1. Wat is besliskunde?
Beslissing: een keuze die je maakt uit een aantal opties om een bepaald doel te bereiken
gebaseerd op voorafgaande oordelen; een keuze om ergens voor te gaan, bevat dus altijd een
intentie.
Oordeel: een evaluatie of waardering van iets of iemand.
Subjectiviteit: vaak is er niet één juiste beslissing
Wanneer meerdere beoordeelaars betrokken zijn kunnen meerdere beslissingen als de juiste
gezien worden; door verschillende oorzaken mogelijk:
Een beoordelaar is niet consequent in het gebruiken van de informatie of de ene
beoordelaar gebruikt andere informatie dan de andere
Meningsverschil tussen beoordelaars over het belang van bepaalde informatie
Beoordelaars kunnen hun informatie op verschillende manieren integreren tot een einddoel
Er zijn 3 benaderingen waarop het besliskundig proces kan worden bestudeerd binnen de
klinische besliskunde: descriptieve (hoe nemen mensen daadwerkelijk een beslissing?),
normatieve (wat is de beste, optimale manier om beslissingen te nemen?) en prescriptieve
(voorschrijven hoe mensen beslissingen zouden moeten nemen, rekening houdend met de
descriptieve en normatieve).
1.1 Klinische besliskunde
In de context van de klinische besliskunde wordt onder ‘clinicus’ elke deskundige verstaan, al dan
niet werkzaam in een kliniek, die zich beroepsmatig bezig houdt met het stellen van diagnoses en,
daarmee samenhangend, het kiezen van behandelwijzen.
1.1.1 Het diagnostische proces
Diagnostische proces: proces tussen het eerste contact
met de cliënt en de uiteindelijke diagnose in de
vorm van een empirische cyclus met verschillende
fasen (zie fig.1)
De centrale vraag bij diagnostiek is of de waargenomen
symptomen daadwerkelijk duiden op een bepaalde
ziekte of stoornis en behandeld dienen te worden.
moeilijk, door verschillende redenen:
Klinische informatie berust vaak op
subjectieve oordelen van de cliënt en de clinicus zelf
De clinicus heeft een grote hoeveelheid informatie over de cliënt, de ziekten of stoornissen
en de behandelwijze moet gereduceerd worden tot een eenduidig oordeel of beslissing
(kan leiden tot bias)
,Pre-master Pedagogische wetenschappen Willemijn van de Ven (s1034882)
Radboud Universiteit Nijmegen 2019-2020
Er zijn onzekerheden; o.a. interpretatie van de testuitslagen, mogelijke uitkomsten van een
therapie en risico’s
2. Descriptieve benadering
2.1 Brunswik’s lensmodel
Beschrijft hoe mensen en de omgeving met elkaar interacteren via een reeks aanwijzingen of
cues; het model bestaat uit 2 kanten (het omgevingssysteem = werkelijke, externe wereld en
het menselijke beoordelingssysteem = subjectieve oordeel van mensen) met in het midden
de cues (informatievariabelen) zijn kenmerken die de uitkomst in de externe wereld
vertegenwoordigen, maar niet direct een verband hebben met de uitkomst (bijv. schatten
hoe oud iemand is o.b.v. haarkleur, buikomvang, kledingstijl).
Wanneer de uitkomst van de beslisser goed overeenkomt met de externe uitkomst, wordt
gezegd dat de beslisser goed ‘gekalibreerd’ is.
Met behulp van een lineaire regressieanalyse kunnen modellen worden opgesteld om te
onderzoeken op welke manier cues worden gecombineerd door mensen en hoe ze het beste zouden
kunnen worden gecombineerd om de externe uitkomst te voorspellen zo’n model beschrijft het
patroon van relaties tussen de cues en de uitkomstmaat aan de ene kant of het oordeel aan de
andere kant, door aan te geven hoeveel gewicht elke cue heeft om te komen tot de uitkomst of het
oordeel. voorspellingen doen (Y’e) en (Y’s) deze vergelijken met (Ye) en (Ys) bepaling hoe
goed de regressiemodellen zijn.
Ecologische validiteit: de voorspelbaarheid van de uitkomst/omgeving (Ye vs. Y’e)
Consistente beoordelaar: als Ys en Y’s sterk samenhangen
Een belangrijk idee in het lensmodel is dat als de omgeving slecht voorspelbaar is met de
cues, dus de cues niet sterk samenhangen met de uitkomst, het oordeel er ook niet goed
, Pre-master Pedagogische wetenschappen Willemijn van de Ven (s1034882)
Radboud Universiteit Nijmegen 2019-2020
mee kan samenhangen. Als cues ecologisch valide zijn, dus de uitkomst goed voorspellen,
kan het oordeel goed zijn, maar dat hoeft niet.
Toegepast op het klinisch beslissingsproces, zou de uitkomstmaat de werkelijke ziekte of
stoornis kunnen zijn die iemand heeft en het oordeel de diagnose van een clinicus.
Uitkomstmaat en oordeel zijn dan gebaseerd op (onder andere de) symptomen die de cues
zouden vormen in dit voorbeeld.
2.2 Beslissingen genomen door clinici versus (lineaire) modellen
Volgens Meehl (1954) kunnen sommige klinische voorspellingen beter uitgevoerd worden volgens
een statistische formule dan door de clinicus.
Volgens de professionals komt hun oordeel niet tot stand door simpelweg een (gewogen) optelsom
te maken zoals het lineaire model dat doet. Zij zeggen complexe combinaties of patronen van
informatievariabelen te gebruiken => Configuraliteit: het gewicht van een informatievariabele of de
evaluatie van bepaalde informatie is afhankelijk van de aard van de overige informatie.
Studies wijzen erop dat lineaire modellen betere voorspellingen van het klinische oordeel
geven dan configuratieve modellen.
Bootstrapping: methode om de beslissingsstrategie van de clinicus te modelleren m.b.v.
regressieanalyse en dat model vervolgens i.p.v. de clinicus te gebruiken leidt tot
consistentere voorspellingen dan de clinicus zelf
Onderzoek naar het klinische oordeel toont aan:
1) Dat een eenvoudige statistische formule meestal accuratere voorspellingen oplevert dan
de clinicus
2) Dat de beoordelingsstrategie van de clinicus adequaat kan worden beschreven door een
eenvoudig regressiemodel (d.w.z. een lineair model waarin de door regressieanalyse
verkregen gewichten van de clinicus zijn opgenomen, zelfs als de clinicus zelf beweert er
complexe, configuratieve strategieën op na te houden
3) Dat een regressiemodel van de clinicus consistentere oordelen oplevert dan de clinicus
zelf
2.3 Heuristieken en systematische vertekeningen (biases)
Heuristieken: vereenvoudigende/op ervaring gebaseerde vuistregels of verkorte denkroutes
kunnen bias veroorzaken; worden gebruikt door clinici
2.3.1 Heuristieken in het klinische oordelen
A.d.h.v. heuristieken kunnen clinici sneller en makkelijker tot antwoorden komen, maar dit zijn
antwoorden op vereenvoudigden vragen/problemen en dus niet de oorspronkelijke vraag => efficiënt
maar riskant (achterwegen laten van belangrijke info en mogelijk in de verkeerde richting denken).
bekendste heuristieken:
Representativiteitsheuristiek: een moeilijke vraag over hoe waarschijnlijk het is dat een
instantie tot een categorie behoort of niet (vb. een cliënt tot de categorie schizofrenie),
wordt vervangen door de makkelijkere vraag in hoeverre de instantie (de cliënt)
representatief is voor of lijkt op een prototype van de categorie (schizofrenie) d.m.v.
patroonherkenning komt de clinicus dan tot een hypothese
