Samenvatting Basiskennis taalonderwijs, ISBN: 9789001854652 Kennisbasistoets taal

Basiskennis taalonderwijs
H1 De kennisbasis Nederlandse taal

1.1
Belangrijkste kenniselementen opzet basiskennis
1. De leerinhoud
 Hetgeen wat een basisschoolleerling moet weten en kunnen in een bepaald domein
2. De domeindidactiek
 De manier waarop je de leerinhoud aan kinderen onderwijst
3. Het fundament
 De achtergrondkennis van een bepaald domein
 Wetenschappelijke kennis of maatschappelijke achtergrondkennis
4. Taaldidactiek en taalbeleid
 De opsplitsing van het taalonderwijs in verschillende domeinen
(Een kind leest een boek  bezig met begrijpend lezen en leert nieuwe woorden)

1.4
Auditieve analyse = het uit elkaar halen van een woord in klanken
 Losse klanken (r-aa-m) of klankstukken (kin-dur-waa-gun)
Auditieve synthese = het samenvoegen van klanken
Auditieve discriminatie = het verschil kunnen horen tussen klanken

H2

2.1.1
Argumenten om apart taalonderwijs te geven
1. Schriftelijke taalvaardigheid leren kinderen niet spontaan.
2. Niet alle kinderen kunnen zich zelfstandig een bepaald niveau van taalvaardigheid eigen
maken.
3. Op school leer je een ander soort taalgebruik dan in het dagelijks leven.
4. Bepaalde taalvormen leer je alleen met behulp van het taalonderwijs.
5. Als je kinderen plezier in het lezen van boeken wilt bijbrengen, dan moet je daar apart
aandacht aan besteden.
2.1.2
Nadruk bij taalonderwijs  het schriftelijk taalgebruik en vaak staat de taalvorm centraal
 Hoe schrijf je woorden, hoe zijn woorden opgebouwd of hoe zitten zinnen in elkaar?

Traditioneel onderwijs  het lesgeven met behulp van een methode

Kerndoelen taalonderwijs
 Mondeling onderwijs
 Schriftelijk onderwijs
 Taalbeschouwing, waaronder strategieën

Indeling kennisbasis
 Mondelinge taalvaardigheid
o Kinderen doen ervaring met mondelingen taalvormen  discussie, een spreekbeurt,
hoe je een goede vraag stelt, hoe ze op elkaar reageren of hoe je iets uitlegt
 Woordenschat
o Aanleren van de betekenis van nieuwe woorden, zegswijzen en spreekwoorden

,  Beginnende geletterdheid
o Ontluikende geletterdheid = de ontwikkeling van geletterdheid in de periode nul tot
vier jaar
o Beginnende geletterdheid = de geletterdheid in de groepen 1 tot en met 3
o Gevorderde geletterdheid = de geletterdheid na groep 3
o Leren lezen in groep 3  aanvankelijk lezen
 Voortgezet technisch lezen
o Het vlot en nauwkeurig kunnen lezen van de tekst
 Begrijpend lezen
o Het begrijpen van de tekst
 Stellen
o Het schrijven van teksten
 Jeugdliteratuur
o Het lezen van jeugdliteratuur
 Taalbeschouwing
o Leren reflecteren op de taalvorm (zinnen ontleden)
 Spelling
o Kinderen leren woorden correct te schrijven en spellingsregels toe te passen

2.2.1

Functies van taal
 De communicatieve of sociale taalfunctie
 De conceptualiserende of cognitieve functie
 De expressieve taalfunctie

Communicatieve of sociale taalfunctie = we gebruiken taal als communicatiemiddel
 Een spreker wil een boodschap doorgeven aan een hoorder

Sociale taalfuncties:
1. Zelfhandhaving = de spreker beschermt en verdedigt zichzelf
2. Zelfsturing = de spreker ordent met woorden zijn handelen of kondigt plannen aan
3. Sturing van anderen = de taal wordt gebruikt om het gedrag van anderen te beïnvloeden
4. Structurering van het gesprek = = de taal wordt gebruikt om het gespreksverloop te
beïnvloeden


Conceptualiserende of cognitieve functie = je gebruikt taal als een hulpmiddel om je gedachten te
ordenen en greep te krijgen op de werkelijkheid
 Mening geven over onderwerp waar je niet veel van afweet

Cognitieve taalfuncties
1. Rapporteren = verslag doen van iets wat in de werkelijkheid voorkomt
o Je beschrijft hoe een auto een fietser heeft aangereden

2. Redeneren = gebeurtenis extra weergeven door een extra denkstap in te bouwen
o Chronologisch ordenen, conclusies trekken, relaties leggen tussen oorzaak en gevolg

3. Projecteren = verplaatsen in de gedachten en gevoelens van iemand anders

De expressieve taalfunctie = de taal wordt gebruikt als expressiemiddel

, o Emoties of een speciale woordkeuze

2.2.2

Niveaus van de taal
Niveau Regels voor
Fonologisch niveau Uitspraak
Morfologisch niveau Opbouw van woorden
Syntactisch niveau Volgorde van woorden
Semantisch niveau Betekenis
Pragmatisch niveau Gebruik
Orthografisch niveau Spelling


Fonologisch niveau = de uitspraak van woorden, de regels voor de volgorde van spraakklanken, de
intonatie en het woordaccent

Morfologisch niveau = de opbouw van woorden in morfemen (grammatica)

Syntactisch niveau = de regels voor het combineren van woorden  woordsoorten en zinsdelen

Semantisch niveau = de betekenis van woorden en betekenisrelaties tussen woorden

Pragmatisch niveau = concrete taalgebruik

Orthografisch niveau = de spelling van woorden en interpunctie

H3

3.1.1

Theorieën over taalverwerving
1. Behaviorisme
2. Creatieve constructietheorie
3. Interactionele benadering

Behaviorisme = kinderen leren hun taal door imitatie van hun omgeving

Creatieve constructietheorie = kinderen beschikken zelf over een aangeboren taalvermogen
waarmee ze op een creatieve manier zinnen kunnen bouwen

Interactionele benadering = men benadrukt dat het taalaanbod van de omgeving en interactie
tussen kind en andere moedertaalsprekers belangrijk is

3.1.2

Perioden taalverwervingsproces
1. De prelinguale periode (van 0 tot 1 jaar)
2. De linguale periode
o De vroeglinguale periode (van 1 tot 2,5 jaar) 
o De differentiatiefase (van 2,5 tot 5 jaar)